Мунофиқлик ва риёкорликдан сақланайлик!

Қобилжон қори Тошпўлатов 1963 йили Тошкент шаҳрида туғилган. Тошкент давлат университетининг (ҳозирги Ўзбекистон миллий университети) шарқшунослик факултетини (1986-1991) ва Мисрнинг Ал-Азҳар университетини (1993-1995) тамомлаган. Президент Девони ҳузуридаги Оила ва жамият қурилиши академиясининг маърифат ва маънавият бўлимида таҳсил олган. Тошкент шаҳар ҳокимиятида маърифат, маънавият ва дин ишлари бўйича бош мутахассис, «Камолиддин Ориф ал-Бухорий» жомеъ масжидида ноиб имом бўлиб ишлаган. Ҳозирда «Муҳаммад Носир ҳожи» жомеъ масжиди ноиб имоми. У «Ҳидоят сари» кўрсатувига бошловчилик қилган. Маънавий-тарбиявий йўналишдаги 10 дан ортиқ CD-дисклари чиқарилган.

— Мусулмонликни емирадиган энг ёмон иллатлардан бири бўлган мунофиқликнинг маъноси нима?
— Араб тилида мунофиқликни англатувчи сўзларнинг ўзаги бўлмиш “Нифоқ” сўзи ичи бўш, ташқи кўриниши бошқача нарсага айтилади. Халқ тили билан айтганда тили бошқа-ю дили бошқа инсонларга мунофиқлик нисбати берилади.
Журжоний нифоқни тил билан иймонни изҳор қилиб дилидаги куфрни беркитишдир, деб таъриф қилган. Яъни сиртидан мусулмонликни даъво қилиб, ичидан унга лойиқ бўлмасликка мунофиқлик дейилади. Исломга мансублигини ошкор қилиб, баъзи амалларда эътиқоди бузуқ бўлган кишиларни ҳам мунофиқ дейилади.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мунофиқнинг аломати учтадир: гапирса ёлғон гапиради, ваъда берса, вафо қилмайди ва омонатга хиёнат қилади», деганлар.
Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мунофиқ худди икки қўра орасида сарсон бўлган қўйга ўхшайди. Ҳали унисига сарсон бўлади. Ҳали бунисига сарсон бўлади» — дедилар.
Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг бу ҳадиси шарифларида мунофиқнинг ҳолини жонли мисол билан васф қилиб бермоқдалар. У зот мунофиқни икки қўра орасида қай бирига қўшилишини билмай сарсон бўлиб юрган қўйга ўхшатмоқдалар.
Ҳа, мунофиқ худди қўйга ўхшаб ё мусулмонларга, ё кофирларга қўшила олмай сарсон бўлиб юрган кимсадир. Аллоҳ таоло ўшандоқ бўлишдан ўзи асрасин. Ҳақиқатан ҳам шундай одамларни кўзимиз билан кўриб, гувоҳ бўлганмиз. Ҳузуримизга келганда эгилиб, букилиб, жами яхши сифатларимизни оғзи тўлдириб гапириб, сўнгра орқамиздан бўҳтон, фитна фасод тарқатаётганларини эшитиб ҳайрон қоламиз. Буларнинг дўстлигини ҳам душманлигини ҳам билмаймиз.
Салафи солиҳлардан бирлари айтган эканлар: «Жанг майдонида душмандан қўрқмайсан, шахдам қиличингни яланғочлаб борасан, негаки кўз ўнгингда турган душманинг аниқ. Аммо мунофиқдан қўрқасан, чунки, унинг дўстлигини ҳам дўшманлигини ҳам билмайсан. Саломингга алик олганда бағрига босиб йиғлаб кўришган одамнинг бир икки дақиқадан сўнг ортингдан отиб турган тоши оғриқлари юрагингга етиб боради. У мисоли об-ҳавога ўхшаб ўзгариб туради».
Халқимизнинг хизматида бўламиз. Эҳсон тўй-маъракаларда қатнашамиз. Соҳиби эҳсон олдида дуога қўл очиб, дунёдан ўтиб кетган хешу ақраболари ҳпқига ҳам йиғлаб дуо қиладилар. Кўчага чиққандан сўнг «бу эҳсонга кетган ҳаражат, дастурхон устига қўйилган нозу неъматлар ҳалол пул эвазига келмаган, унинг муттаҳам, ўғрилигини биламиз-ку», деган одамларни ўз кўзимиз билан кўрганмиз.
Тил билан иймон изҳор қилиб, дилидаги куфрни беркитиб сиртдан мусулмон бўлиб, аммо унинг зиддини қилиб юрган инсонларни ҳам учратамиз. Издиҳомларда дастурхонлар атрофида ўтириб қоламиз. Баъзилар маросим учун ҳозирланган таом ниманинг гўштидан тайёрлангани, сўйилган жонлиқ Бисмиллоҳ айтиб сўйилганлигини суриштириб, ўзларини жуда тақводор, парҳезкор қилиб кўрсатадилар-у, ҳеч ким кўрмайдиган жойда тўнғизнинг терисини шилмай ҳазм қилишдан ҳам хазар қилмайдилар. Буларни ким деб аташ мумкин?
“Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бизга қарши қурол кўтарса, биздан эмасдир. Ким бизга нисбатан алдамчилик қилса биздан эмасдир дедилар” (Бухорий ва Муслим ривоят қилишган).
Алдамчилик ҳам мунофиқликнинг кўзга кўринган сифатларидан биридир. Бу ишни қилганлар эса мусулмон умматидан бўлиши мумкин эмас. Аллоҳ таолонинг ўзи бу ишдан асрасин!

— Мунофиқликдан сақланиш йўллари ҳақида динимиз қандай таълим беради?
— Мўмин киши катта ва кичик мунофиқликка олиб борувчи ҳар бир нарсадан  ёниб турган даҳшатли оловдан қўрққандек қўрқиши, унга тушишдан сақлангандек сақланмоғи керак.
Инсон Аллоҳ таолонинг зикрини тез-тез қилиб турса, қалби юмшайди, ундаги кирлар тозаланади. Худди темирнинг занги бўлгани каби қалбнинг ҳам занги бўлади. Юракнинг зангини тўкиб, уни ярқиратадиган энг яхши муолажа Қуръони карим, ҳадиси шариф ва шариат аҳкомларидан хабардор бўлиш, мудом Аллоҳга истиғфор айтишдир. Шунингдек ҳар бир банда ўзини ўзи сарҳисоб қилмоғи, қилган хатоларидан тўғри хулоса чиқармоғи зарур. Ҳар бир амал олдидан унинг шариатга мувофиқлигини фикр қилган, натижаси ҳақида ўйлаган инсон мунофиқлик кўчасига кирмайди.
Бухорийдан қилинган ривоятда Расулуллоҳ (с.а.в): «Мўмин одам бир кавакдан (чиқиб чаққан илоннинг) иккинчи бор чиқмоғига йўл қўймас!» — деганлар. Шундай экан, мунофиқликнинг ёмонлигини билган ҳар бир инсон, қайтиб унинг заҳарли домига илинмаслиги лозим. Яна Расули акрам (с.а.в): «Мўмин мўминнинг ойнасидир» деганлар. Дўсти, яқинларида ёмон иллатларнинг бошланишини кўрган биродарлар бир-бирларини огоҳлантириб туришлари исломий одоблардандир.      

— Ҳар бир мўмин-мусулмон банда эҳтиёт бўлиши лозим бўлган қалб хасталикларидан бири бўлган риё ҳақида ҳам сўзлаб берсангиз.
— “Риё” кўз билан кўриш, назар солиш ва одамлар кўрсин деган маъноларни англатади.
Ибн Ҳажар Асқалоний риёни қуйдагича тарифлайди: «Риё одамлар кўриб, эгасини мақташлари учун ибодатни изҳор қилишдир».
Тоҳанавий эса қуйидагича таърифлайди: «Риё яхшиликни бошқалар кўрсин учун қилишдир. Унда холис ният ва ихлос бўлмайди».
Тавҳид ақидасини лозим тутган мусулмон инсон мазкур нарсаларнинг барчасидан халос бўлишга ҳаракат қилади. Аммо унинг махфий ширк хасталигига чалиниш эҳтимоли бор. Бу хасталикнинг номи риёдир. Ўз амали ила холисона Аллоҳ таолонинг розилигини истамаган риёкор ҳалокатга учраши баёни очиқ-ойдин далиллар билан келган.
Аллоҳ таоло “Бақара“ сурасининг 264-оятида марҳамат қилади: «Эй иймон келтирганлар! Молини одамлар кўрсин учун берадиган, Аллоҳга ва охират кунига ишонмайдиган кимсага ўхшаб, (берган) садақаларингизни миннат ва озор билан йўққа чиқарманг! У (риёкор) устини тупроқ қоплаган силлиқ қояга ўхшайди, устига жала ёққанда (тупроқ ювилиб) сип силлиқ тошнинг ўзини қолдиради. Улар топган (ва сарфлаган) бойликларидан ҳеч нарсага эга бўла олмайдилар. Аллоҳ кофирлар қавмини ҳидоят қилмас».
Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам: “Жуббул ҳазандан Аллоҳнинг паноҳини сўранглар” - дедилар. “Эй, Аллоҳнинг расули, жуббул ҳазан нимадур?” - дейишди. “Жуббул ҳазан жаҳаннамдаги бир водий бўлиб ундан жаҳаннам (қўриқчилари) ҳам ҳар куни юз маротаба паноҳ сўрайдилар” - дедилар. “Эй, Аллоҳнинг расули унга кимлар киради?” - дейишди. “Амаллари ила риё қилувчи қорилар“ дедилар.
Юртимизда чиройли овозга эга, мужаввид қорилар кўп. Қуръон ёдлаган хофизи Қуръон яхши билиши керакки, фалончи яхши қори, Қуръонни яхши ўқийди, ундоқ қилибди, бундоқ қилар экан деган олқишлар гирдобига тушиб қолмасдан, фақат Аллоҳнинг розилигини топиш учунгина Қуръон ўқиш керак экан. Аллоҳнинг каломини ўқиш ҳам ният ва ихлос билан бўлмаса, риёкорлик учун бўлса, қанчалик оғир оқибатларга олиб келиши мумкин.
Маросимларимизда маъруза қиладиган айрим воизларни ҳам кўрамиз. Улар ҳаддан ташқари эҳтиросларга берилиб, баъзида риёга йўл очишади. Баъзи пайтларда хизматимиз тақозоси билан издиҳомларда иштирок этамиз. Соҳиби эҳсон олдимизга келиб «қори ака, сиздан илтимос, уч маротаба ҳаж сафарига бориб келганимни ҳам алоҳида таъкидлаб ўтсангиз», деган мурожаатларини эшитамиз. Бунинг замирида риё ётганлигини фарқига боришармиканлар. Масжидларимизга эҳсон садақалар топширишади. Тушунган ака-укаларимиз «қори ака, номимизни эълон қилишингиз шарт эмас, Аллоҳ билса бўлди» - дейдилар. Аммо шундай инсонлар борки, қилган садақасини жамоатга эълон қилмай номини тилга олиб дуо қилмаганимиз учун сизни сўкишгача боради. Кўпчилик уламоларнинг фикрича, фарз садақаларни - закот, ушр ва садақайи фитрларни очиқ бериш, қолган нафл садақаларни эса яширин берган афзалдир. Аммо бунинг моҳиятини кўпчилик тушунмайди. Билиб билмай риёкорлик кўчасига кириб қолганини ўзи ҳам сезмаслиги мумкин.

— Риёнинг шаръий ҳукми қандай?
— Риё ҳаромми, макруҳми ёки мубоҳми, деган саволга бир оғиз сўз билан жавоб бериб бўлмайди. Бунинг тафсилоти бор.
1) Риё ибодатларда бўлса, ҳаромдир. Намози, садақаси, ҳаж ила риёкорлик қиладиган банда осийдир. Чунки у ўз риёси ила Аллоҳдан ўзгани қасд қилади. Ҳолбуки ибодатга сазовор ягона зот Аллоҳ таолонинг ўзидир.
2) Риё ибодатдан бошқа нарсада, масалан, мол талаби каби нарсаларда бўлса ҳаром бўлмайди. Чунки бу иш одамлар қалбида жой олмоқликни исташдан иборатдир. Юсуф алайҳиссаллом ҳам подшоҳ ҳузуридаги амални ўзлари талаб қилиб олганлар. Обрў кўп бўлса ҳам, уни ҳаром дея олмаймиз. Лекин обрў ўз эгасини ножоиз нарсага бошламаслиги шарт. Аммо талабига ҳирс қўйилмаган ва завол бўлганда ғам-ғуссага ботмайдиган обрў қанча баланд бўлса ҳам зарар қилмайди.
3) Яхши кийиниш ҳам одамлар ҳузурида гўзал кўриниш учун бўлади. Шунингдек, чиройли кўриниш учун қилинадиган бошқа ҳаракатларнинг барчаси ҳам ман қилинган дея олмаймиз. Бунда мақсадлар турлича бўлади. Кимдир ўзига паст назар билан қаралишини истамайди. Кимдир берилган неъматни изҳор қилиш ниятида бўлади.

— Риёдан қутулиш йўллари ҳақида ҳам тўхталиб ўтсангиз.
— Риёнинг муолажаси икки турли бўлади. Биринчиси - унинг асл томирларини қўпориб ташлаш. Иккинчиси - содир бўлиб турган риёни даф қилиш. Риёнинг тафсилоти уч нарсага бориб тақалади.
1)    Мақтов лаззати, муҳаббати.
2)    Танқидни қабул қила олмаслик.
3)    Одамлар қўлидаги нарсага таъмагирлик қилиш.
Мана шу юқоридаги зикр қилинган тафсилотларга амал қилиб, хушомад, асоссиз мақтовлар гирдобига тушиб қолмасдан, хатоларимиз айтилиб танқид қилинсак, таъмагирликдан ўзимизни тўхтатсак, қилаётган амалларимиз холис Аллоҳ ризолиги йўлида бўлса, риё балосидан қутулган бўламиз, иншааллоҳ.

“Muhammad Nosir hoji” jome’ masjidi noib imomi Qobiljon qori Toshpo‘latov bilan suhbat

Qobiljon qori Toshpo‘latov 1963 yili Toshkent shahrida tug‘ilgan. Toshkent davlat universitetining (hozirgi O‘zbekiston milliy universiteti) sharqshunoslik fakultetini (1986-1991) va Misrning Al-Azhar universitetini (1993-1995) tamomlagan. Prezident Devoni huzuridagi Oila va jamiyat qurilishi akademiyasining ma’rifat va ma’naviyat bo‘limida tahsil olgan. Toshkent shahar hokimiyatida ma’rifat, ma’naviyat va din ishlari bo‘yicha bosh mutaxassis, «Kamoliddin Orif al-Buxoriy» jome’ masjidida noib imom bo‘lib ishlagan. Hozirda «Muhammad Nosir hoji» jome’ masjidi noib imomi. U «Hidoyat sari» ko‘rsatuviga boshlovchilik qilgan. Ma’naviy-tarbiyaviy yo‘nalishdagi 10 dan ortiq CD-disklari chiqarilgan.

— Musulmonlikni yemiradigan eng yomon illatlardan biri bo‘lgan munofiqlikning ma’nosi nima?
— Arab tilida munofiqlikni anglatuvchi so‘zlarning o‘zagi bo‘lmish “Nifoq” so‘zi ichi bo‘sh, tashqi ko‘rinishi boshqacha narsaga aytiladi. Xalq tili bilan aytganda tili boshqa-yu dili boshqa insonlarga munofiqlik nisbati beriladi.
Jurjoniy nifoqni til bilan iymonni izhor qilib dilidagi kufrni berkitishdir, deb ta’rif qilgan. Ya’ni sirtidan musulmonlikni da’vo qilib, ichidan unga loyiq bo‘lmaslikka munofiqlik deyiladi. Islomga mansubligini oshkor qilib, ba’zi amallarda e’tiqodi buzuq bo‘lgan kishilarni ham munofiq deyiladi.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Nabiy sallallohu alayhi vasallam: «Munofiqning alomati uchtadir: gapirsa yolg‘on gapiradi, va’da bersa, vafo qilmaydi va omonatga xiyonat qiladi», deganlar.
Nabiy sallallohu alayhi vasallam: «Munofiq xuddi ikki qo‘ra orasida sarson bo‘lgan qo‘yga o‘xshaydi. Hali unisiga sarson bo‘ladi. Hali bunisiga sarson bo‘ladi» — dedilar.
Payg‘ambar sallallohu alayhi vasallam o‘zlarining bu hadisi shariflarida munofiqning holini jonli misol bilan vasf qilib bermoqdalar. U zot munofiqni ikki qo‘ra orasida qay biriga qo‘shilishini bilmay sarson bo‘lib yurgan qo‘yga o‘xshatmoqdalar.
Ha, munofiq xuddi qo‘yga o‘xshab yo musulmonlarga, yo kofirlarga qo‘shila olmay sarson bo‘lib yurgan kimsadir. Alloh taolo o‘shandoq bo‘lishdan o‘zi asrasin. Haqiqatan ham shunday odamlarni ko‘zimiz bilan ko‘rib, guvoh bo‘lganmiz. Huzurimizga kelganda egilib, bukilib, jami yaxshi sifatlarimizni og‘zi to‘ldirib gapirib, so‘ngra orqamizdan bo‘hton, fitna fasod tarqatayotganlarini eshitib hayron qolamiz. Bularning do‘stligini ham dushmanligini ham bilmaymiz.
Salafi solihlardan birlari aytgan ekanlar: «Jang maydonida dushmandan qo‘rqmaysan, shaxdam qilichingni yalang‘ochlab borasan, negaki ko‘z o‘ngingda turgan dushmaning aniq. Ammo munofiqdan qo‘rqasan, chunki, uning do‘stligini ham do‘shmanligini ham bilmaysan. Salomingga alik olganda bag‘riga bosib yig‘lab ko‘rishgan odamning bir ikki daqiqadan so‘ng ortingdan otib turgan toshi og‘riqlari yuragingga yetib boradi. U misoli ob-havoga o‘xshab o‘zgarib turadi».
Xalqimizning xizmatida bo‘lamiz. Ehson to‘y-ma’rakalarda qatnashamiz. Sohibi ehson oldida duoga qo‘l ochib, dunyodan o‘tib ketgan xeshu aqrabolari hpqiga ham yig‘lab duo qiladilar. Ko‘chaga chiqqandan so‘ng «bu ehsonga ketgan harajat, dasturxon ustiga qo‘yilgan nozu ne’matlar halol pul evaziga kelmagan, uning muttaham, o‘g‘riligini bilamiz-ku», degan odamlarni o‘z ko‘zimiz bilan ko‘rganmiz.
Til bilan iymon izhor qilib, dilidagi kufrni berkitib sirtdan musulmon bo‘lib, ammo uning ziddini qilib yurgan insonlarni ham uchratamiz. Izdihomlarda dasturxonlar atrofida o‘tirib qolamiz. Ba’zilar marosim uchun hozirlangan taom nimaning go‘shtidan tayyorlangani, so‘yilgan jonliq Bismilloh aytib so‘yilganligini surishtirib, o‘zlarini juda taqvodor, parhezkor qilib ko‘rsatadilar-u, hech kim ko‘rmaydigan joyda to‘ng‘izning terisini shilmay hazm qilishdan ham xazar qilmaydilar. Bularni kim deb atash mumkin?
“Rasululloh sallollohu alayhi vasallam: “Kim bizga qarshi qurol ko‘tarsa, bizdan emasdir. Kim bizga nisbatan aldamchilik qilsa bizdan emasdir dedilar” (Buxoriy va Muslim rivoyat qilishgan).
Aldamchilik ham munofiqlikning ko‘zga ko‘ringan sifatlaridan biridir. Bu ishni qilganlar esa musulmon ummatidan bo‘lishi mumkin emas. Alloh taoloning o‘zi bu ishdan asrasin!

— Munofiqlikdan saqlanish yo‘llari haqida dinimiz qanday ta’lim beradi?
— Mo‘min kishi katta va kichik munofiqlikka olib boruvchi har bir narsadan  yonib turgan dahshatli olovdan qo‘rqqandek qo‘rqishi, unga tushishdan saqlangandek saqlanmog‘i kerak.
Inson Alloh taoloning zikrini tez-tez qilib tursa, qalbi yumshaydi, undagi kirlar tozalanadi. Xuddi temirning zangi bo‘lgani kabi qalbning ham zangi bo‘ladi. Yurakning zangini to‘kib, uni yarqiratadigan eng yaxshi muolaja Qur’oni karim, hadisi sharif va shariat ahkomlaridan xabardor bo‘lish, mudom Allohga istig‘for aytishdir. Shuningdek har bir banda o‘zini o‘zi sarhisob qilmog‘i, qilgan xatolaridan to‘g‘ri xulosa chiqarmog‘i zarur. Har bir amal oldidan uning shariatga muvofiqligini fikr qilgan, natijasi haqida o‘ylagan inson munofiqlik ko‘chasiga kirmaydi.
Buxoriydan qilingan rivoyatda Rasululloh (s.a.v): «Mo‘min odam bir kavakdan (chiqib chaqqan ilonning) ikkinchi bor chiqmog‘iga yo‘l qo‘ymas!» — deganlar. Shunday ekan, munofiqlikning yomonligini bilgan har bir inson, qaytib uning zaharli domiga ilinmasligi lozim. Yana Rasuli akram (s.a.v): «Mo‘min mo‘minning oynasidir» deganlar. Do‘sti, yaqinlarida yomon illatlarning boshlanishini ko‘rgan birodarlar bir-birlarini ogohlantirib turishlari islomiy odoblardandir.      

— Har bir mo‘min-musulmon banda ehtiyot bo‘lishi lozim bo‘lgan qalb xastaliklaridan biri bo‘lgan riyo haqida ham so‘zlab bersangiz.
— “Riyo” ko‘z bilan ko‘rish, nazar solish va odamlar ko‘rsin degan ma’nolarni anglatadi.
Ibn Hajar Asqaloniy riyoni quydagicha tariflaydi: «Riyo odamlar ko‘rib, egasini maqtashlari uchun ibodatni izhor qilishdir».
Tohanaviy esa quyidagicha ta’riflaydi: «Riyo yaxshilikni boshqalar ko‘rsin uchun qilishdir. Unda xolis niyat va ixlos bo‘lmaydi».
Tavhid aqidasini lozim tutgan musulmon inson mazkur narsalarning barchasidan xalos bo‘lishga harakat qiladi. Ammo uning maxfiy shirk xastaligiga chalinish ehtimoli bor. Bu xastalikning nomi riyodir. O‘z amali ila xolisona Alloh taoloning roziligini istamagan riyokor halokatga uchrashi bayoni ochiq-oydin dalillar bilan kelgan.
Alloh taolo “Baqara“ surasining 264-oyatida marhamat qiladi: «Ey iymon keltirganlar! Molini odamlar ko‘rsin uchun beradigan, Allohga va oxirat kuniga ishonmaydigan kimsaga o‘xshab, (bergan) sadaqalaringizni minnat va ozor bilan yo‘qqa chiqarmang! U (riyokor) ustini tuproq qoplagan silliq qoyaga o‘xshaydi, ustiga jala yoqqanda (tuproq yuvilib) sip silliq toshning o‘zini qoldiradi. Ular topgan (va sarflagan) boyliklaridan hech narsaga ega bo‘la olmaydilar. Alloh kofirlar qavmini hidoyat qilmas».
Payg‘ambarimiz sollalohu alayhi vasallam: “Jubbul hazandan Allohning panohini so‘ranglar” - dedilar. “Ey, Allohning rasuli, jubbul hazan nimadur?” - deyishdi. “Jubbul hazan jahannamdagi bir vodiy bo‘lib undan jahannam (qo‘riqchilari) ham har kuni yuz marotaba panoh so‘raydilar” - dedilar. “Ey, Allohning rasuli unga kimlar kiradi?” - deyishdi. “Amallari ila riyo qiluvchi qorilar“ dedilar.
Yurtimizda chiroyli ovozga ega, mujavvid qorilar ko‘p. Qur’on yodlagan xofizi Qur’on yaxshi bilishi kerakki, falonchi yaxshi qori, Qur’onni yaxshi o‘qiydi, undoq qilibdi, bundoq qilar ekan degan olqishlar girdobiga tushib qolmasdan, faqat Allohning roziligini topish uchungina Qur’on o‘qish kerak ekan. Allohning kalomini o‘qish ham niyat va ixlos bilan bo‘lmasa, riyokorlik uchun bo‘lsa, qanchalik og‘ir oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Marosimlarimizda ma’ruza qiladigan ayrim voizlarni ham ko‘ramiz. Ular haddan tashqari ehtiroslarga berilib, ba’zida riyoga yo‘l ochishadi. Ba’zi paytlarda xizmatimiz taqozosi bilan izdihomlarda ishtirok etamiz. Sohibi ehson oldimizga kelib «qori aka, sizdan iltimos, uch marotaba haj safariga borib kelganimni ham alohida ta’kidlab o‘tsangiz», degan murojaatlarini eshitamiz. Buning zamirida riyo yotganligini farqiga borisharmikanlar. Masjidlarimizga ehson sadaqalar topshirishadi. Tushungan aka-ukalarimiz «qori aka, nomimizni e’lon qilishingiz shart emas, Alloh bilsa bo‘ldi» - deydilar. Ammo shunday insonlar borki, qilgan sadaqasini jamoatga e’lon qilmay nomini tilga olib duo qilmaganimiz uchun sizni so‘kishgacha boradi. Ko‘pchilik ulamolarning fikricha, farz sadaqalarni - zakot, ushr va sadaqayi fitrlarni ochiq berish, qolgan nafl sadaqalarni esa yashirin bergan afzaldir. Ammo buning mohiyatini ko‘pchilik tushunmaydi. Bilib bilmay riyokorlik ko‘chasiga kirib qolganini o‘zi ham sezmasligi mumkin.

— Riyoning shar’iy hukmi qanday?
— Riyo harommi, makruhmi yoki mubohmi, degan savolga bir og‘iz so‘z bilan javob berib bo‘lmaydi. Buning tafsiloti bor.
1) Riyo ibodatlarda bo‘lsa, haromdir. Namozi, sadaqasi, haj ila riyokorlik qiladigan banda osiydir. Chunki u o‘z riyosi ila Allohdan o‘zgani qasd qiladi. Holbuki ibodatga sazovor yagona zot Alloh taoloning o‘zidir.
2) Riyo ibodatdan boshqa narsada, masalan, mol talabi kabi narsalarda bo‘lsa harom bo‘lmaydi. Chunki bu ish odamlar qalbida joy olmoqlikni istashdan iboratdir. Yusuf alayhissallom ham podshoh huzuridagi amalni o‘zlari talab qilib olganlar. Obro‘ ko‘p bo‘lsa ham, uni harom deya olmaymiz. Lekin obro‘ o‘z egasini nojoiz narsaga boshlamasligi shart. Ammo talabiga hirs qo‘yilmagan va zavol bo‘lganda g‘am-g‘ussaga botmaydigan obro‘ qancha baland bo‘lsa ham zarar qilmaydi.
3) Yaxshi kiyinish ham odamlar huzurida go‘zal ko‘rinish uchun bo‘ladi. Shuningdek, chiroyli ko‘rinish uchun qilinadigan boshqa harakatlarning barchasi ham man qilingan deya olmaymiz. Bunda maqsadlar turlicha bo‘ladi. Kimdir o‘ziga past nazar bilan qaralishini istamaydi. Kimdir berilgan ne’matni izhor qilish niyatida bo‘ladi.

— Riyodan qutulish yo‘llari haqida ham to‘xtalib o‘tsangiz.
— Riyoning muolajasi ikki turli bo‘ladi. Birinchisi - uning asl tomirlarini qo‘porib tashlash. Ikkinchisi - sodir bo‘lib turgan riyoni daf qilish. Riyoning tafsiloti uch narsaga borib taqaladi.
1)    Maqtov lazzati, muhabbati.
2)    Tanqidni qabul qila olmaslik.
3)    Odamlar qo‘lidagi narsaga ta’magirlik qilish.
Mana shu yuqoridagi zikr qilingan tafsilotlarga amal qilib, xushomad, asossiz maqtovlar girdobiga tushib qolmasdan, xatolarimiz aytilib tanqid qilinsak, ta’magirlikdan o‘zimizni to‘xtatsak, qilayotgan amallarimiz xolis Alloh rizoligi yo‘lida bo‘lsa, riyo balosidan qutulgan bo‘lamiz, inshaalloh.

• Олдинги
• Кейинги