Закот — молиявий ибодат

Ҳафизиллоев Закариё Ҳакимуллоҳ ўғли 1972 йили Наманган вилояти Чуст туманида туғилган. Имом ал-Бухорий номидаги Тошкент Ислом институтини тамомлаган (1993-1997). Самарқанддаги Имом ал-Бухорий номидаги халқаро марказида малака оширган. Элликка яқин маърифий мақолалари чоп этилган. 1999 йилдан бери Ўзбекистон мусулмонлари идораси тизимида меҳнат қилади. Ҳозирда Тошкент шаҳри Юнусобод тумани «Камолиддин Ориф ал-Бухорий» жомеъ масжиди имом-хатиби. 

— Ислом динининг беш асосий рукнларидан бири закотдир. Закот ўзи нима? Унинг шаръий маъноси қандай?   
— Ислом шариатида ибодатларнинг турлари жуда кўп. Баданий ибодат — намоз; руҳий ибодат — рўза; поклик ибодати — таҳорат, ғусл; баданий-молий ибодат — ҳаж; молиявий ибодат — закот ва ҳоказолар. Закот ибодати муқаддас ислом динининг бешта улуғ устунларидан бири саналиб, Қуръони каримда ўттиздан зиёд жойда зикр қилинган.
«Закот» сўзининг жуда кўп маънолари бор. Поклик, ўсмоқ, зиёда бўлмоқ, гуноҳдан покланмоқ, ортиқча бўлмоқ, ибодати молия деган маънолар шулар жумласидандир. Закотнинг шаръий истилоҳдаги маъноси эса “махсус молдан махсус қисмини Аллоҳнинг ризолиги йўлида ҳақдорларга ажратиб бериш”дир. Закот сўзининг маъноларидан бевосита кўриниб турибдики, уни берган кишининг мол-у давлатининг қолган қисми пок бўлади. Закоти берилган молга барака киради, шунингдек, кўпайиб, ўсиб бориб, зиёда бўлаверади. Закоти адо этилган моллар сувда чўкмайди, оловда ёнмайди, шамолда учмайди, ҳеч қачон йўқолиб қолмайди. Аллоҳ таоло уни ўзи асраб беради. Бу ҳаёт тажрибаларидан жуда кўп маротаба ўтган.
Закот ибодати Мадинайи мунавварада иккинчи ҳижрий санада рамазон рўзасидан олдин фарз қилинган исломнинг учинчи устуни ҳисобланади. Қуръони каримнинг Бақара сураси 43-оятида Аллоҳ Таоло марҳамат қилиб айтади:
 «Намозни тўкис адо қилинг, закот берингиз...»
Закот Қуръони Каримда йигирма етти жойда намоз ибодати билан ёнма-ён зикр қилинган. Бундан кўриниб турибдики, намоз билан закот бир-бирига чамбарчас боғлиқ. Намоз қанчалик мўмин учун зарур бўлса, закот ҳам худди шундай муҳим ва зарур ибодатдир.
Бошқа бир ояти каримада, Нур сурасининг 56-оятида Аллоҳ таоло айтади:
 «Намозни тўлиқ адо этинглар, закот беринглар ва пайғамбарларга итоат қилинглар. Шоядки, раҳм қилинсангиз».
Намоз бандани доимо Аллоҳ таоло билан боғлаб, ўз соҳибининг қалбини тўғрилаб туради. Намоз мўмин кишининг иймонини бақувват бўлишига, солиҳ амаллар қилишига ва фақат Аллоҳни ўзига ибодат этиб, у зотга ҳеч кимни ширк келтирмаслигига восита бўлади.
Шунингдек, закотни адо этиш ҳам кишида бахиллик ҳиссини йўқотиб, жамиятга ички покланишни олиб келади. Закотни рисоладагидек адо этмасдан туриб мусулмонлар ҳеч бир муваффақиятга эриша олмайдилар.
Пайғамбар (с.а.в)га итоат қилиш ҳам барча каттаю кичик яхшиликлар гаровидир, бусиз ҳеч нарсага эришиб бўлмайди. Расулуллоҳ (с.а.в) га итоат этиш у зот саллоҳу алайҳи васаллам ҳаётликларида шахсларига эргашиш билан бўлган бўлса, вафотларидан кейин суннатларига амал қилиш билан бўлади.

— Закот Аллоҳ берган мол-мулк неъматига шукрона бўлиши билан биргаликда, камбағалларнинг бойлардаги ҳақи ҳамдир. Динимизда ана шу ҳақни адо этадиганлар учун қандай хушхабарлар баён этилган?
— Закот ибодати туфайли закот берувчи киши ўзининг ихтиёридаги мол-дунё Аллоҳ томонидан берилган неъмат эканини, бу мол-у дунёга вақтинчалик соҳиб бўлиб турганини тушуниб етади.
Имом Ғаззолий раҳматиллоҳу алайҳ айтади:
«Аллоҳ таоло ўз бандасига жон неъматини ва мол неъматини бергандир. Бадан ибодатлари жон неъматининг шукридир, молиявий ибодатлар мол неъматининг шукридир».
Мусулмон бой вақтида закотини чиқариб бермаса, қолган моли ҳам ҳаром бўлишини ва ҳалокатга учрашини яхши англайди. Мусулмонлар бой кишини бойлигида фақирларнинг ҳақи борлигини яхши биладилар. Аллоҳ таоло Маориж сурасининг 24-25-оятларида марҳамат қилади:
 «Уларнинг мол-у мулкларида маълум ҳақ бордир. (У ҳақ) сўровчи ва бечоралар учундир».
Мўмин-мусулмон бу ҳақни Аллоҳ таоло ўз бандаларига тайин қилганини яхши билади ва ҳақдорлар учун ҳақларини осонгина, чин ихлос билан, камайтирмай берадилар. Закот — бу ихтиёрий амал эмас, балки бойлар учун Аллоҳ томонидан мажбур этилган молиявий ибодатдир. Ким агар имкони бўла туриб закотини бермаса, камбағалларнинг ҳақини еган бўлади. Ўзи қийналиб, оч турган кишининг молини қўлидан тортиб олиш, ейиш қанчалик гуноҳ бўлса, давлатининг закотини ажратмаслик худди шу каби гуноҳи кабира бўлади. Тўплаган барча мол-мулки харомга айланади. Закотини берган мўмин эса ўзини ва молининг қолган қисмини поклайди.
Аллоҳ таоло ўз пайғамбарига хитобан деди:
 «Уларнинг молларидан садақа ол, бу билан уларни поклайсан, тозлайсан ва уларнинг ҳақига дуо қил. Албатта, сенинг дуойинг улар учун сокинликдир (ҳотиржамликдир)».
Расулуллоҳ (с.а.в) ҳадиси шарифларида шундай марҳамат қиладилар:
«Қачон бир молга закот аралашса, албатта, уни ҳалок қилади».
Яъни, закоти берилмаган мол қолган қисмини касодга айлантиради. Шу билан бирга закот молнинг ўсишига, кўпайишига, энг муҳими, баракали бўлишига ва турли бало офатлардан сақланишига ҳам сабаб бўлади.
Пайғамбаримиз (с.а.в) марҳамат қиладилар:
«Сизлар молларингизни закот (беришлик) билан сақлангиз, касалларингизни садақа (беришлик) билан даволангиз ва турли бало офатларга дуони ҳозирлаб қўйингиз». (Имом Табароний ривояти).
Бошқа ҳадисларда эса «Молларингизни закот ила ўраб ҳимоялаб қўйингиз» — деганлар.

— Исломдаги ҳеч бир ибодат беҳикмат эмас. Закотнинг қандай фойдалари ва ҳикматлари мавжуд?
— Закот ибодати закот берувчига ҳам, закот олувчига ҳам кўплаб фойда келтиради. У жамиятга ҳам катта фойда келтиради. Шунинг учун закот ибодати тадбиқ қилинган жамиятларда кўпгина мушкулот ва муаммолар ўз-ўзидан ҳал бўлади.
Закот берувчи ўзига фарз қилинган молиявий ибодатни адо этиш учун уни ҳақдор кишиларга икки қўллаб олиб бориб бериши керак. Закот олувчи камбағаллар бойларни қидириб юрмасликлари лозим. Закот берган киши «мен камбағалга ёрдам бердим» — деб ўйламай, балки «муҳтож киши менинг закотимни олиб менга ёрдам берди, молимни ҳалоллаб, тозалаб берди» — деб ҳурсанд бўлиши керак. Закот олувчига битта фойда бўладиган бўлса, закот берувчига минглаб дунёвий ва уҳровий нафлар бор.
Бу ибодат бойларни бахиллик, манманлик балосидан поклаганидек камбағалларни ҳасад, ичи куйиш каби дардлардан поклайди. Чунки бойдан закотини қабул қилиб олган, ундан гўзал муомала кўрган камбағал унга ҳеч қачон ҳасад қилмайди. Аксинча, унга доимо ҳурмат эҳтиром билан қарайди, унинг ҳақига дуо қилади. Аллоҳдан “Унинг моли яна ҳам кўп бўлсин, менга ўхшаганларга яна ҳам кўпроқ закот берсин» — деб сўрайди.
Умар ибн Абдулазиз айтадилар:
 «Намоз сени ярим йўлга етказиб қўяди, яъни жаннатнинг ярим йўлигача бошлаб боради, рўза ибодати эса ундан жаннатнинг эшиги олдигача олиб боради. Садақа, закотинг эса жаннат эшигидан ичкарига олиб киради» — деганлар.
Пайғамбаримиз (с.а.в) айтадилар:
 «Закот ислом кўпригидир».
Яъни бойлар молларининг закотини берсалар жаннатга ўтиш учун кўприк ҳозирлаган бўладилар. Бу закот ибодатининг рамазон ойида амалга оширилиши жуда улуғ савобдир.
Саҳобалар Пайғамбаримиз (с.а.в)дан «Садақанинг энг афзали қайсиниси?» — деб сўрашганда, ул зот (с.а.в) «рамазони шарифдагиси» — деб жавоб берганлар (Имом Термизий ривояти).

— Закотни ҳисоблашнинг қандай тартиблари мавжуд? Ҳозирги шароитимиздан келиб чиқиб, закот молининг нисобини қандай аниқлаш мумкин?
— Закотни вожиб қилувчи муайян миқдор шариат тилида – нисоб дейилади. Закот тилло ва кумуш, пул мева ва деҳқончилик маҳсулотлари ҳамда чорва молларидан берилади. Закот бериладиган молнинг нисоби Пайғамбаримиз (с.а.в) томонларидан қатъий белгилаб берилган.
Тиллонинг нисоби (85 гр.) 20 мисқол бўлиб, ундан (2,5 гр.) 0,5 мисқол закот учун ажратилади. Ўзбекистон мусулмонлари идораси Уламолар Кенгаши қарорига кўра, жорий йил учун закот нисоби 8 000 000 сўм этиб белгиланди.
Закот вожиб бўлиши учун юқорида айтиб ўтилган нисоб миқдори мавжуд бўлиши ҳамда шу нисоб бир йил давомида кўпайган бўлиши шарт.
Чорва моллари жумласига туя, қора мол ҳамда қўй-эчкилар киради. Туянинг сони бешта бўлса нисобга етган ҳисобланиб, ундан битта қўй закот учун ажратилади. Қора молнинг нисоби 30 та бўлиб, ундан битта бир ёшли бузоқ закотга чиқарилади. Қўй ва эчкининг сони 40 тага етганида нисоби тўлган ҳисобланиб, ундан битта қўй ёки эчки закотга чиқарилади. Чорва молларидан закот вожиб бўлиши учун тилла ва кумуш учун айтилган шартлар бўлиши, яъни бир йил давомида кўпайиши, бундан ташқари чорва моллари ярим йилдан кўпроқ вақт давомида яйловда ўтлатилган бўлиши шарт.
Деҳқончилик агар лалми ер маҳсулоти бўлса, ундан ушур (яъни ўндан бир), суғориладиган ердан чиққан маҳсулот бўлса, ушурнинг ярми (яъни йигирмадан бир) қисми миқдорида закот чиқарилади. Ушур – ҳосил териб олинган вақтда берилади.
Бундан ташқари нақд пул ва тижорат учун олинган моллардан ҳам закот берилади. Уларнинг нисоби эса тилло ва кумушнинг нисобига қиёсан белгиланади. Яъни тилло ва кумушнинг қиймати аниқланиб, шуларга таққосланади.
Ҳар бир инсон ўз даромадлари, мол-мулкининг нисобини юқорида келтирилган қоидаларга кўра ҳисоблаб чиқиши лозим.
 
— Савдо, ишлаб-чиқариш ва хизмат кўрсатиш корхоналарининг айланма маблағлари, ишлаб-чиқарилган маҳсулот, сотилаётган товар ва бошқа даромадлардан закот чиқариш тартиби қандай?
— Ишлаб-чиқариш ва хизмат кўрсатиш корхоналари олинган маҳсулот ва даромад ҳисобидан закот беради. Ишлаб чиқариш асбоблари (станоклар,қурилмалар) ҳисобидан закот бермайди. Савдо корхонаси учун айланма маблағ, сотилаётган маҳсулотлар ҳисобидан закот ажратилади.

— Ижарага берилган молнинг закоти қандай тўланади?
— Ижарага берилган молнинг таннархи ва ундан олинаётган даромад қўшилиб, закот берилади. Масалан, бир одамнинг ҳожати аслиядан ташқари квартираси бор. Уни ижарага берган. Квартиранинг нарҳи 40 миллион дейлик, ундан йилига 4 миллион даромад қилди. 44 миллиондан 2,5 % ни, яъни 1 100 000 закотга ажратади.

— Халқимизда яхши ният билан фарзандлар учун болалигидан турли буюмлар асралади. Сарпо учун деб аталган ушбу буюмлар йиллар давомида фойдаланилмай ётади. Ана шу фойдаланилмаган моллар учун ҳам закот бериладими?
— Сарпо учун олинган буюмлар учун закот берилмайди. Аммо, олинган тилла миқдори 85 граммдан ошган бўлса, ундан закот чиқарилади.

— Давлат учун тўланадиган солиқ закот ўрнига ўтади, у ҳам фақир-мискинлар учун сарфланади-ку, деган нотўғри тушунча мавжуд. Бунга Ислом нима дейди?
— Солиқ ҳамма давлатда бор, у давлатнинг эҳтиёжлари, мудофаа, таълим, соғлиқни сақлаш каби соҳалар учун ишлатилади. Пайғамбаримиз ва хулафои рошидийн даврларида ҳам солиқ бўлган. Закот эса алоҳида ибодат. У молни поклайди, барака киритади. Закотни тўлашдан ҳеч қачон қочмаслик керак. Аксинча, Аллоҳ берган мол-дунёга шукрона айтиб, закотгақодир қилгани учун хурсанд бўлиш керак. Пайғамбаримиз (с.а.в) марҳамат қиладилар: «Мол-мулк садақа қилиш билан ҳеч қачон камаймайди». (Имом Муслим ривояти).

— Закотни бир кишига берган афзалми ёки кўпчиликка? Закотга энг муносиб кишилар кимлар?
— Энг камбағал инсонга бир нисоб миқдорида берган афзал. Бир нисобдан ортиқ маблағни бўлиб-бўлиб кўпроқ одамга берса ҳам бўлади. Закотнинг савоби янада мукаммал бўлиши учун уни муносиб ўринларга берилиши муҳимдир. Айни пайтда юртимизнинг турли билим юртларида таҳсил олаётган талабаларнинг ўқув шартнома тўловларига ёрдам беришлик энг мустаҳиқ ўринлардан биридир. Кам таъминланган  ака-ука, опа-сингил ва бошқа қариндошларга берилса яхши бўлади.

— Закотни масжид қурилиши, таъмири учун берса бўладими?
— Закот — фақир ва камбағалларнинг ризқи. Уни масжид, кўприк ёки бошқа қурилишлар учун бериб бўлмайди. Масжидларда фитр садақаси ва закотлар учун қутилар қўйилган. Унда жамғарилган маблағлар атрофдаги камбағал оилалар учун тақсим қилинади. Ундан тушган маблағлардан масжид эҳтиёжи учун фойдаланилмайди.
Аллоҳ таоло барча бой бадавлат инсонларни адо этаётган закот ибодатларини қабул айласин. Кўп-кўп закотлар бериб, молиявий ибодат қилиб, роббимизга қурбат ҳосил этмоқликни насиб этсин. Бу муборак ойларда солиҳ ва эзгу амалларни қилишга муяссар қилсин. Омин.

Toshkent shahridagi «Kamoliddin Orif al-Buxoriy» jome’ masjidi imom-xatibi Zakariyo Hafizilloyev bilan suhbat

Hafizilloyev Zakariyo Hakimulloh o‘g‘li 1972 yili Namangan viloyati Chust tumanida tug‘ilgan. Imom al-Buxoriy nomidagi Toshkent Islom institutini tamomlagan (1993-1997). Samarqanddagi Imom al-Buxoriy nomidagi xalqaro markazida malaka oshirgan. Ellikka yaqin ma’rifiy maqolalari chop etilgan. 1999 yildan beri O‘zbekiston musulmonlari idorasi tizimida mehnat qiladi. Hozirda Toshkent shahri Yunusobod tumani «Kamoliddin Orif al-Buxoriy» jome’ masjidi imom-xatibi. 

— Islom dinining besh asosiy ruknlaridan biri zakotdir. Zakot o‘zi nima? Uning shar’iy ma’nosi qanday?   
— Islom shariatida ibodatlarning turlari juda ko‘p. Badaniy ibodat — namoz; ruhiy ibodat — ro‘za; poklik ibodati — tahorat, g‘usl; badaniy-moliy ibodat — haj; moliyaviy ibodat — zakot va hokazolar. Zakot ibodati muqaddas islom dinining beshta ulug‘ ustunlaridan biri sanalib, Qur’oni karimda o‘ttizdan ziyod joyda zikr qilingan.
«Zakot» so‘zining juda ko‘p ma’nolari bor. Poklik, o‘smoq, ziyoda bo‘lmoq, gunohdan poklanmoq, ortiqcha bo‘lmoq, ibodati moliya degan ma’nolar shular jumlasidandir. Zakotning shar’iy istilohdagi ma’nosi esa “maxsus moldan maxsus qismini Allohning rizoligi yo‘lida haqdorlarga ajratib berish”dir. Zakot so‘zining ma’nolaridan bevosita ko‘rinib turibdiki, uni bergan kishining mol-u davlatining qolgan qismi pok bo‘ladi. Zakoti berilgan molga baraka kiradi, shuningdek, ko‘payib, o‘sib borib, ziyoda bo‘laveradi. Zakoti ado etilgan mollar suvda cho‘kmaydi, olovda yonmaydi, shamolda uchmaydi, hech qachon yo‘qolib qolmaydi. Alloh Taolo uni o‘zi asrab beradi. Bu hayot tajribalaridan juda ko‘p marotaba o‘tgan.
Zakot ibodati Madinayi munavvarada ikkinchi hijriy sanada ramazon ro‘zasidan oldin farz qilingan islomning uchinchi ustuni hisoblanadi. Qur’oni Karimning Baqara surasi 43-oyatida Alloh taolo marhamat qilib aytadi:
 «Namozni to‘kis ado qiling, zakot beringiz...»
Zakot Qur’oni karimda yigirma yetti joyda namoz ibodati bilan yonma-yon zikr qilingan. Bundan ko‘rinib turibdiki, namoz bilan zakot bir-biriga chambarchas bog‘liq. Namoz qanchalik mo‘min uchun zarur bo‘lsa, zakot ham xuddi shunday muhim va zarur ibodatdir.
Boshqa bir oyati karimada, Nur surasining 56-oyatida Alloh taolo aytadi:
 «Namozni to‘liq ado etinglar, zakot beringlar va payg‘ambarlarga itoat qilinglar. Shoyadki, rahm qilinsangiz».
Namoz bandani doimo Alloh taolo bilan bog‘lab, o‘z sohibining qalbini to‘g‘rilab turadi. Namoz mo‘min kishining iymonini baquvvat bo‘lishiga, solih amallar qilishiga va faqat Allohni o‘ziga ibodat etib, u zotga hech kimni shirk keltirmasligiga vosita bo‘ladi.
Shuningdek, zakotni ado etish ham kishida baxillik hissini yo‘qotib, jamiyatga ichki poklanishni olib keladi. Zakotni risoladagidek ado etmasdan turib musulmonlar hech bir muvaffaqiyatga erisha olmaydilar.
Payg‘ambar (s.a.v)ga itoat qilish ham barcha kattayu kichik yaxshiliklar garovidir, busiz hech narsaga erishib bo‘lmaydi. Rasululloh (s.a.v) ga itoat etish u zot sallohu alayhi vasallam hayotliklarida shaxslariga ergashish bilan bo‘lgan bo‘lsa, vafotlaridan keyin sunnatlariga amal qilish bilan bo‘ladi.

— Zakot Alloh bergan mol-mulk ne’matiga shukrona bo‘lishi bilan birgalikda, kambag‘allarning boylardagi haqi hamdir. Dinimizda ana shu haqni ado etadiganlar uchun qanday xushxabarlar bayon etilgan?
— Zakot ibodati tufayli zakot beruvchi kishi o‘zining ixtiyoridagi mol-dunyo Alloh tomonidan berilgan ne’mat ekanini, bu mol-u dunyoga vaqtinchalik sohib bo‘lib turganini tushunib yetadi.
Imom G‘azzoliy rahmatillohu alayh aytadi:
«Alloh taolo o‘z bandasiga jon ne’matini va mol ne’matini bergandir. Badan ibodatlari jon ne’matining shukridir, moliyaviy ibodatlar mol ne’matining shukridir».
Musulmon boy vaqtida zakotini chiqarib bermasa, qolgan moli ham harom bo‘lishini va halokatga uchrashini yaxshi anglaydi. Musulmonlar boy kishini boyligida faqirlarning haqi borligini yaxshi biladilar. Alloh taolo Maorij surasining 24-25-oyatlarida marhamat qiladi:
 «Ularning mol-u mulklarida ma’lum haq bordir. (U haq) so‘rovchi va bechoralar uchundir».
Mo‘min-musulmon bu haqni Alloh taolo o‘z bandalariga tayin qilganini yaxshi biladi va haqdorlar uchun haqlarini osongina, chin ixlos bilan, kamaytirmay beradilar. Zakot — bu ixtiyoriy amal emas, balki boylar uchun Alloh tomonidan majbur etilgan moliyaviy ibodatdir. Kim agar imkoni bo‘la turib zakotini bermasa, kambag‘allarning haqini yegan bo‘ladi. O‘zi qiynalib, och turgan kishining molini qo‘lidan tortib olish, yeyish qanchalik gunoh bo‘lsa, davlatining zakotini ajratmaslik xuddi shu kabi gunohi kabira bo‘ladi. To‘plagan barcha mol-mulki xaromga aylanadi. Zakotini bergan mo‘min esa o‘zini va molining qolgan qismini poklaydi.
Alloh taolo o‘z payg‘ambariga xitoban dedi:
 «Ularning mollaridan sadaqa ol, bu bilan ularni poklaysan, tozlaysan va ularning haqiga duo qil. Albatta, sening duoying ular uchun sokinlikdir (hotirjamlikdir)».
Rasululloh (s.a.v) hadisi shariflarida shunday marhamat qiladilar:
«Qachon bir molga zakot aralashsa, albatta, uni halok qiladi».
Ya’ni, zakoti berilmagan mol qolgan qismini kasodga aylantiradi. Shu bilan birga zakot molning o‘sishiga, ko‘payishiga, eng muhimi, barakali bo‘lishiga va turli balo ofatlardan saqlanishiga ham sabab bo‘ladi.
Payg‘ambarimiz (s.a.v) marhamat qiladilar:
«Sizlar mollaringizni zakot (berishlik) bilan saqlangiz, kasallaringizni sadaqa (berishlik) bilan davolangiz va turli balo ofatlarga duoni hozirlab qo‘yingiz». (Imom Tabaroniy rivoyati).
Boshqa hadislarda esa «Mollaringizni zakot ila o‘rab himoyalab qo‘yingiz» — deganlar.

— Islomdagi hech bir ibodat behikmat emas. Zakotning qanday foydalari va hikmatlari mavjud?
— Zakot ibodati zakot beruvchiga ham, zakot oluvchiga ham ko‘plab foyda keltiradi. U jamiyatga ham katta foyda keltiradi. Shuning uchun zakot ibodati tadbiq qilingan jamiyatlarda ko‘pgina mushkulot va muammolar o‘z-o‘zidan hal bo‘ladi.
Zakot beruvchi o‘ziga farz qilingan moliyaviy ibodatni ado etish uchun uni haqdor kishilarga ikki qo‘llab olib borib berishi kerak. Zakot oluvchi kambag‘allar boylarni qidirib yurmasliklari lozim. Zakot bergan kishi «men kambag‘alga yordam berdim» — deb o‘ylamay, balki «muhtoj kishi mening zakotimni olib menga yordam berdi, molimni halollab, tozalab berdi» — deb hursand bo‘lishi kerak. Zakot oluvchiga bitta foyda bo‘ladigan bo‘lsa, zakot beruvchiga minglab dunyoviy va uhroviy naflar bor.
Bu ibodat boylarni baxillik, manmanlik balosidan poklaganidek kambag‘allarni hasad, ichi kuyish kabi dardlardan poklaydi. Chunki boydan zakotini qabul qilib olgan, undan go‘zal muomala ko‘rgan kambag‘al unga hech qachon hasad qilmaydi. Aksincha, unga doimo hurmat ehtirom bilan qaraydi, uning haqiga duo qiladi. Allohdan “Uning moli yana ham ko‘p bo‘lsin, menga o‘xshaganlarga yana ham ko‘proq zakot bersin» — deb so‘raydi.
Umar ibn Abdulaziz aytadilar:
 «Namoz seni yarim yo‘lga yetkazib qo‘yadi, ya’ni jannatning yarim yo‘ligacha boshlab boradi, ro‘za ibodati esa undan jannatning eshigi oldigacha olib boradi. Sadaqa, zakoting esa jannat eshigidan ichkariga olib kiradi» — deganlar.
Payg‘ambarimiz (s.a.v) aytadilar:
 «Zakot islom ko‘prigidir».
Ya’ni boylar mollarining zakotini bersalar jannatga o‘tish uchun ko‘prik hozirlagan bo‘ladilar. Bu zakot ibodatining ramazon oyida amalga oshirilishi juda ulug‘ savobdir.
Sahobalar Payg‘ambarimiz (s.a.v)dan «Sadaqaning eng afzali qaysinisi?» — deb so‘rashganda, ul zot (s.a.v) «ramazoni sharifdagisi» — deb javob berganlar (Imom Termiziy rivoyati).

— Zakotni hisoblashning qanday tartiblari mavjud? Hozirgi sharoitimizdan kelib chiqib, zakot molining nisobini qanday aniqlash mumkin?
— Zakotni vojib qiluvchi muayyan miqdor shariat tilida – nisob deyiladi. Zakot tillo va kumush, pul meva va dehqonchilik mahsulotlari hamda chorva mollaridan beriladi. Zakot beriladigan molning nisobi Payg‘ambarimiz (s.a.v) tomonlaridan qat’iy belgilab berilgan.
Tilloning nisobi (85 gr.) 20 misqol bo‘lib, undan (2,5 gr.) 0,5 misqol zakot uchun ajratiladi. O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar Kengashi qaroriga ko‘ra, joriy yil uchun zakot nisobi 8 000 000 so‘m etib belgilandi.
Zakot vojib bo‘lishi uchun yuqorida aytib o‘tilgan nisob miqdori mavjud bo‘lishi hamda shu nisob bir yil davomida ko‘paygan bo‘lishi shart.
Chorva mollari jumlasiga tuya, qora mol hamda qo‘y-echkilar kiradi. Tuyaning soni beshta bo‘lsa nisobga yetgan hisoblanib, undan bitta qo‘y zakot uchun ajratiladi. Qora molning nisobi 30 ta bo‘lib, undan bitta bir yoshli buzoq zakotga chiqariladi. Qo‘y va echkining soni 40 taga yetganida nisobi to‘lgan hisoblanib, undan bitta qo‘y yoki echki zakotga chiqariladi. Chorva mollaridan zakot vojib bo‘lishi uchun tilla va kumush uchun aytilgan shartlar bo‘lishi, ya’ni bir yil davomida ko‘payishi, bundan tashqari chorva mollari yarim yildan ko‘proq vaqt davomida yaylovda o‘tlatilgan bo‘lishi shart.
Dehqonchilik agar lalmi yer mahsuloti bo‘lsa, undan ushur (ya’ni o‘ndan bir), sug‘oriladigan yerdan chiqqan mahsulot bo‘lsa, ushurning yarmi (ya’ni yigirmadan bir) qismi miqdorida zakot chiqariladi. Ushur – hosil terib olingan vaqtda beriladi.
Bundan tashqari naqd pul va tijorat uchun olingan mollardan ham zakot beriladi. Ularning nisobi esa tillo va kumushning nisobiga qiyosan belgilanadi. Ya’ni tillo va kumushning qiymati aniqlanib, shularga taqqoslanadi.
Har bir inson o‘z daromadlari, mol-mulkining nisobini yuqorida keltirilgan qoidalarga ko‘ra hisoblab chiqishi lozim.
 
— Savdo, ishlab-chiqarish va xizmat ko‘rsatish korxonalarining aylanma mablag‘lari, ishlab-chiqarilgan mahsulot, sotilayotgan tovar va boshqa daromadlardan zakot chiqarish tartibi qanday?
— Ishlab-chiqarish va xizmat ko‘rsatish korxonalari olingan mahsulot va daromad hisobidan zakot beradi. Ishlab chiqarish asboblari (stanoklar,qurilmalar) hisobidan zakot bermaydi. Savdo korxonasi uchun aylanma mablag‘, sotilayotgan mahsulotlar hisobidan zakot ajratiladi.

— Ijaraga berilgan molning zakoti qanday to‘lanadi?
— Ijaraga berilgan molning tannarxi va undan olinayotgan daromad qo‘shilib, zakot beriladi. Masalan, bir odamning hojati asliyadan tashqari kvartirasi bor. Uni ijaraga bergan. Kvartiraning narhi 40 million deylik, undan yiliga 4 million daromad qildi. 44 milliondan 2,5 % ni, ya’ni 1 100 000 zakotga ajratadi.

— Xalqimizda yaxshi niyat bilan farzandlar uchun bolaligidan turli buyumlar asraladi. Sarpo uchun deb atalgan ushbu buyumlar yillar davomida foydalanilmay yotadi. Ana shu foydalanilmagan mollar uchun ham zakot beriladimi?
— Sarpo uchun olingan buyumlar uchun zakot berilmaydi. Ammo, olingan tilla miqdori 85 grammdan oshgan bo‘lsa, undan zakot chiqariladi.

— Davlat uchun to‘lanadigan soliq zakot o‘rniga o‘tadi, u ham faqir-miskinlar uchun sarflanadi-ku, degan noto‘g‘ri tushuncha mavjud. Bunga Islom nima deydi?
— Soliq hamma davlatda bor, u davlatning ehtiyojlari, mudofaa, ta’lim, sog‘liqni saqlash kabi sohalar uchun ishlatiladi. Payg‘ambarimiz va xulafoi roshidiyn davrlarida ham soliq bo‘lgan. Zakot esa alohida ibodat. U molni poklaydi, baraka kiritadi. Zakotni to‘lashdan hech qachon qochmaslik kerak. Aksincha, Alloh bergan mol-dunyoga shukrona aytib, zakotgaqodir qilgani uchun xursand bo‘lish kerak. Payg‘ambarimiz (s.a.v) marhamat qiladilar: «Mol-mulk sadaqa qilish bilan hech qachon kamaymaydi». (Imom Muslim rivoyati).

— Zakotni bir kishiga bergan afzalmi yoki ko‘pchilikka? Zakotga eng munosib kishilar kimlar?
— Eng kambag‘al insonga bir nisob miqdorida bergan afzal. Bir nisobdan ortiq mablag‘ni bo‘lib-bo‘lib ko‘proq odamga bersa ham bo‘ladi. Zakotning savobi yanada mukammal bo‘lishi uchun uni munosib o‘rinlarga berilishi muhimdir. Ayni paytda yurtimizning turli bilim yurtlarida tahsil olayotgan talabalarning o‘quv shartnoma to‘lovlariga yordam berishlik eng mustahiq o‘rinlardan biridir. Kam ta’minlangan  aka-uka, opa-singil va boshqa qarindoshlarga berilsa yaxshi bo‘ladi.

— Zakotni masjid qurilishi, ta’miri uchun bersa bo‘ladimi?
— Zakot — faqir va kambag‘allarning rizqi. Uni masjid, ko‘prik yoki boshqa qurilishlar uchun berib bo‘lmaydi. Masjidlarda fitr sadaqasi va zakotlar uchun qutilar qo‘yilgan. Unda jamg‘arilgan mablag‘lar atrofdagi kambag‘al oilalar uchun taqsim qilinadi. Undan tushgan mablag‘lardan masjid ehtiyoji uchun foydalanilmaydi.
Alloh taolo barcha boy badavlat insonlarni ado etayotgan zakot ibodatlarini qabul aylasin. Ko‘p-ko‘p zakotlar berib, moliyaviy ibodat qilib, robbimizga qurbat hosil etmoqlikni nasib etsin. Bu muborak oylarda solih va ezgu amallarni qilishga muyassar qilsin. Omin.

• Олдинги
• Кейинги