Алоқа воситалари орқали берилган талоқ шаръийми?

Рукн: Савол беринг Чоп этилган: 24.08.2015

Cавол: Ҳозирги кунда турли техника воситалари - телефон, смс, телеграм, скайп ва бошқа алоқа воситалари орқали талоқ берибди деган гапларни эшитиб қоляпмиз. Бир жойда бевосита бўлмай масофадан туриб, алоқа воситасида берилган талоқ шаръий бўладими? (Минҳожиддин)

Жавоб: Ҳозирги кунимизда телефон орқали, смс орқали, ижтиоий тармоқлар орқали талоқ қилса, нима бўлади, деганга ўхшаган саволлар жуда ҳам кўпайиб кетди. Ва бу масала дин пешволарининг ҳам муаммоларидан бирига айланиб қолди. Негаки, шу каби саволлар кўп ўртага ташланмоқда.

 Аввало бир лафзда уч талоқсан дейиш бидъий талоқ сирасига киришини эслатмоқчимиз. Яъни аёлини бирйўла уч талоқ қилган одам ҳаром ишни қилган ҳисобланади. Бинобарин, катта гуноҳга тушиб қолган бўлади. Аммо, бу ҳолатда уч талоқ тушади. Тўрттала мазҳабда эътиборга олинган қавл шундан иборат. Аҳли илмлардан айримларигина бир лафзда учталоқ қилса, бир талоқ тушади деган фикрни ушлагандилар. Аммо, аксарият биринчи айтилган қавлга кўра бир лафзда айтилган учталоқни воқеъ бўлишини таъкидлайдилар. Зеро, юқорида айтилганидек, тўрттала фиқҳий мазҳаб, жумладан ҳанафий мазҳабидаги ҳукм ҳам шундан иборат. Энди, ғазаб масаласига келсак, агар ғазаб инсон ақлини буткул йўқотадиган даражада кучли бўлса, у ҳолда талоқ тушмайди.

Талоқ телефонда айтилса ҳам тушади. Бу эр билан хотин ўртасидаги нарса. Фақат, эрининг товушига ўхшаган товушда ёхуд қайсидир электрон дастурлар орқали бошқа биров эрининг товушига товушини ўхшатиб талоқ сўзини сўзласа, ва бу исботини топса, унда тушмайди. Чунки, бегона эркак бировнинг аёлини талоқ қилолмайди.

Бордию талоқ смс орқали қилинган бўлса. Яъни, телефонда қисқа хат ёзиб аёлини талоқ қилган бўлса, унда ҳам талоқ тушади. Фақат, баъзи уламолар ва қозилар бунинг учун айрим шартларни қўйганлар. Жумладан, смсни эри ёзганлиги исботланиши. Чунки, бошқа биров эрининг телефонидан ёзиб юборган бўлса, талоқ тушмайди. Воқелик шуни кўрсатадики, биров бировнинг телефонини вақтинчага олиб, шундай ишни қилиши эҳтимолдан холи эмас. Яна аёл киши ўша смсни қабул қилиб олган бўлиши керак. Мабодо тизимдаги носозлик туфайли, ёхуд бошқа сабаб билан ёзилган смс аёлга етиб келмаса, унда қазоан талоқ тушмайди. (Аммо, бу ҳолат эри оғзаки равишда уни талоқ қилгунча давом этади холос. Яъни, ёзилган смс етиб келмаган бўлса ҳам эри буни таъкидлаш учун оғзаки равишда ҳам талоқ қилса талоқ тушади). Шунингдек, аёлга талоқ ҳақида смс етиб келсаю эри қаттиқ туриб буни мен ёзмаганман дея инкор қилса ва ўзи ёзганлиги иккита адолатли гувоҳлар билан исботини топмаса, унда ҳам эрнинг сўзига қулоқ солинади ва қазоан талоқ тушмайди. Аммо, смсни ростан ҳам эр ёзган бўлиб, қилган ишидан тонган бўлса унда гуноҳкор бўлаверади. Аммо, аёлдан гуноҳ соқит бўлади ва дунёвий қонунларга кўра эр - хотин мақомида бўлади.

Агар учталоқ тушган бўлса, бу ҳолатда токи аёл бошқа бировга турмушга чиқиб, у билан яшаб, кейин ажралиб боши очиқ бўлмагунча аввалги эрига никоҳланиши мумкин эмас. Лекин, учталоқ тушганми, тушмаганми, эр бу сўзларни ғазабнинг қай даражасида айтган ва ҳоказо каби масалалар бевосита шу ишга мутасадди бўлган ташкилотлар орқали ҳал қилинади. Бизда бу масала Ўзбекистон мусулмонлари идорасига мурожаат қилиш орқали ҳал қилинади. Шунинг учун мазкур ташкилотга мурожаат қилиш лозим.

Одилхон қори Юнусхон ўғли (muxlis.uz)

* * *

Savol: Hozirgi kunda turli texnika vositalari - telefon, sms, telegram, skayp va boshqa aloqa vositalari orqali taloq beribdi degan gaplarni eshitib qolyapmiz. Bir joyda bevosita bo‘lmay masofadan turib, aloqa vositasida berilgan taloq shar’iy bo‘ladimi? (Minhojiddin)

Javob: Hozirgi kunimizda telefon orqali, sms orqali, ijtioiy tarmoqlar orqali taloq qilsa, nima bo‘ladi, deganga o‘xshagan savollar juda ham ko‘payib ketdi. Va bu masala din peshvolarining ham muammolaridan biriga aylanib qoldi. Negaki, shu kabi savollar ko‘p o‘rtaga tashlanmoqda.

 Avvalo bir lafzda uch taloqsan deyish bid’iy taloq sirasiga kirishini eslatmoqchimiz. Ya’ni ayolini biryo‘la uch taloq qilgan odam harom ishni qilgan hisoblanadi. Binobarin, katta gunohga tushib qolgan bo‘ladi. Ammo, bu holatda uch taloq tushadi. To‘rttala mazhabda e’tiborga olingan qavl shundan iborat. Ahli ilmlardan ayrimlarigina bir lafzda uchtaloq qilsa, bir taloq tushadi degan fikrni ushlagandilar. Ammo, aksariyat birinchi aytilgan qavlga ko‘ra bir lafzda aytilgan uchtaloqni voqe’ bo‘lishini ta’kidlaydilar. Zero, yuqorida aytilganidek, to‘rttala fiqhiy mazhab, jumladan hanafiy mazhabidagi hukm ham shundan iborat. Endi, g‘azab masalasiga kelsak, agar g‘azab inson aqlini butkul yo‘qotadigan darajada kuchli bo‘lsa, u holda taloq tushmaydi.

Taloq telefonda aytilsa ham tushadi. Bu er bilan xotin o‘rtasidagi narsa. Faqat, erining tovushiga o‘xshagan tovushda yoxud qaysidir elektron dasturlar orqali boshqa birov erining tovushiga tovushini o‘xshatib taloq so‘zini so‘zlasa, va bu isbotini topsa, unda tushmaydi. Chunki, begona erkak birovning ayolini taloq qilolmaydi.

Bordiyu taloq sms orqali qilingan bo‘lsa. Ya’ni, telefonda qisqa xat yozib ayolini taloq qilgan bo‘lsa, unda ham taloq tushadi. Faqat, ba’zi ulamolar va qozilar buning uchun ayrim shartlarni qo‘yganlar. Jumladan, smsni eri yozganligi isbotlanishi. Chunki, boshqa birov erining telefonidan yozib yuborgan bo‘lsa, taloq tushmaydi. Voqelik shuni ko‘rsatadiki, birov birovning telefonini vaqtinchaga olib, shunday ishni qilishi ehtimoldan xoli emas. Yana ayol kishi o‘sha smsni qabul qilib olgan bo‘lishi kerak. Mabodo tizimdagi nosozlik tufayli, yoxud boshqa sabab bilan yozilgan sms ayolga yetib kelmasa, unda qazoan taloq tushmaydi. (Ammo, bu holat eri og‘zaki ravishda uni taloq qilguncha davom etadi xolos. Ya’ni, yozilgan sms yetib kelmagan bo‘lsa ham eri buni ta’kidlash uchun og‘zaki ravishda ham taloq qilsa taloq tushadi). Shuningdek, ayolga taloq haqida sms yetib kelsayu eri qattiq turib buni men yozmaganman deya inkor qilsa va o‘zi yozganligi ikkita adolatli guvohlar bilan isbotini topmasa, unda ham erning so‘ziga quloq solinadi va qazoan taloq tushmaydi. Ammo, smsni rostan ham er yozgan bo‘lib, qilgan ishidan tongan bo‘lsa unda gunohkor bo‘laveradi. Ammo, ayoldan gunoh soqit bo‘ladi va dunyoviy qonunlarga ko‘ra er - xotin maqomida bo‘ladi.

Agar uchtaloq tushgan bo‘lsa, bu holatda toki ayol boshqa birovga turmushga chiqib, u bilan yashab, keyin ajralib boshi ochiq bo‘lmaguncha avvalgi eriga nikohlanishi mumkin emas. Lekin, uchtaloq tushganmi, tushmaganmi, er bu so‘zlarni g‘azabning qay darajasida aytgan va hokazo kabi masalalar bevosita shu ishga mutasaddi bo‘lgan tashkilotlar orqali hal qilinadi. Bizda bu masala O‘zbekiston musulmonlari idorasiga murojaat qilish orqali hal qilinadi. Shuning uchun mazkur tashkilotga murojaat qilish lozim.

Odilxon qori Yunusxon o‘g‘li (muxlis.uz)