Ота-онанинг вафотларидан кейинги ҳақлари
Ота-онанинг ҳаётлик пайтларидагидек, вафотидан кейин ҳам фарзандлари устида қатор ҳақлари мавжуд. Улар қуйидагилар:
Дафн ишларига тезроқ киришиш;
Суннатга мувофиқ ювиш, бу ишни билган шахсларга қилдириш;
Суннатга мувофиқ кафанлаш;
Жоиз бўлмаган матодан кафанламаслик;
Суннат бўлган ададга эътибор қилиш, эркакларга уч парчадан орттирмаслик;
Кафанда исрофга йўл қўймаслик;
Ҳалол пулга кафан сотиб олиш;
Жаноза намозини билса ўзи ўқиш;
Улар ҳақларига доимо дуода бўлиш;
Тупроққа ўзи қўйиш;
Қабрни кавлаган ва ёрдамлашганларни рози қилиш;
Қабр устини озода қилиб қўйиш;
Қабр ичи учун хом ғишт ишлатиш;
Пишган ғишт ишлатмаслик (мих, пишган ғишт каби оловда тайёрланган ашёларни қабр ичига қўйиш макруҳ, агар устига бўлса жоиздир);
Қабр бошида дуода бўлиш;
Садақа ва дуони кечиктирмаслик, пайшанбалик, йигирмалик 40- ёки 52-кеча каби бидъат ишлардан узоқда бўлиш;
Қарзлари бўлса уларни тўлаш;
Васиятларини бажариш (шариатга тўғри келмаганларига эътибор қилинмайди);
Намозлардан сўнг дуо қилиб, савобини марҳумларнинг руҳларига бағишлаш;
Савоби уларга бўлишлиги шарти билан рўза тутиш;
Савоби уларга бўлиши шарти билан садақа бериш;
Қабрларини зиёрат қилиб, Қуръон оятларини ўқиш;
Қабрларини жума кунлари зиёрат қилиш;
Ўз ёмонликлари билан уларни қабрда азоблантирмаслик (улардан ёмонликларни ўрганган бўлса, ҳар ёмон иш қилганида уларга гуноҳ ва азоб бориб туради);
Ота-онани сўкмаслик («Киши ўз ота-онасини сўкиши катта гуноҳдир» Бухорий ривояти);
Яқинларига яхши муносабатда бўлиш (Имом Бухорий келтирган ҳадисга кўра: «Вафот этган ота-онангиз учун дуо ва истиғфорда бўлиб, қарзларини адо этинг, дўстларига ҳурмат кўрсатиб, яқинларини зиёрат қилиб туринг ва уларга икром кўрсатинг»);
Рамазон ҳайити байрамида, савоби уларга бўлиши шарти билан фитр садақаси бериш;
Қурбон ҳайити байрамида савоби уларга бўлиши шарти билан қурбонлик қилиш;
Ота-онаси яхши кўрган таомлардан тайёрлаб, мискинларга бериш;
Ёмонликлари ҳақида гапирмаслик.
“Ирфон” тақвимининг 2011 йил, 1-сонидан олинди.
* * *
Ota-onaning hayotlik paytlaridagidek, vafotidan keyin ham farzandlari ustida qator haqlari mavjud. Ular quyidagilar:
Dafn ishlariga tezroq kirishish;
Sunnatga muvofiq yuvish, bu ishni bilgan shaxslarga qildirish;
Sunnatga muvofiq kafanlash;
Joiz bo‘lmagan matodan kafanlamaslik;
Sunnat bo‘lgan adadga e’tibor qilish, erkaklarga uch parchadan orttirmaslik;
Kafanda isrofga yo‘l qo‘ymaslik;
Halol pulga kafan sotib olish;
Janoza namozini bilsa o‘zi o‘qish;
Ular haqlariga doimo duoda bo‘lish;
Tuproqqa o‘zi qo‘yish;
Qabrni kavlagan va yordamlashganlarni rozi qilish;
Qabr ustini ozoda qilib qo‘yish;
Qabr ichi uchun xom g‘isht ishlatish;
Pishgan g‘isht ishlatmaslik (mix, pishgan g‘isht kabi olovda tayyorlangan ashyolarni qabr ichiga qo‘yish makruh, agar ustiga bo‘lsa joizdir);
Qabr boshida duoda bo‘lish;
Sadaqa va duoni kechiktirmaslik, payshanbalik, yigirmalik 40- yoki 52-kecha kabi bid’at ishlardan uzoqda bo‘lish;
Qarzlari bo‘lsa ularni to‘lash;
Vasiyatlarini bajarish (shariatga to‘g‘ri kelmaganlariga e’tibor qilinmaydi);
Namozlardan so‘ng duo qilib, savobini marhumlarning ruhlariga bag‘ishlash;
Savobi ularga bo‘lishligi sharti bilan ro‘za tutish;
Savobi ularga bo‘lishi sharti bilan sadaqa berish;
Qabrlarini ziyorat qilib, Qur’on oyatlarini o‘qish;
Qabrlarini juma kunlari ziyorat qilish;
O‘z yomonliklari bilan ularni qabrda azoblantirmaslik (ulardan yomonliklarni o‘rgangan bo‘lsa, har yomon ish qilganida ularga gunoh va azob borib turadi);
Ota-onani so‘kmaslik («Kishi o‘z ota-onasini so‘kishi katta gunohdir» Buxoriy rivoyati);
Yaqinlariga yaxshi munosabatda bo‘lish (Imom Buxoriy keltirgan hadisga ko‘ra: «Vafot etgan ota-onangiz uchun duo va istig‘forda bo‘lib, qarzlarini ado eting, do‘stlariga hurmat ko‘rsatib, yaqinlarini ziyorat qilib turing va ularga ikrom ko‘rsating»);
Ramazon hayiti bayramida, savobi ularga bo‘lishi sharti bilan fitr sadaqasi berish;
Qurbon hayiti bayramida savobi ularga bo‘lishi sharti bilan qurbonlik qilish;
Ota-onasi yaxshi ko‘rgan taomlardan tayyorlab, miskinlarga berish;
Yomonliklari haqida gapirmaslik.
“Irfon” taqvimining 2011yil, 1-sonidan olindi.