Сир сақлаш хусусида

“Анас ибн Молик (р.а.) айтадилар: “Расулуллоҳ (с.а.в.) мени бир иш билан жўнатгандилар. Шу сабаб онамнинг олдига кеч қолдим. (Уйга) келганимда онам сўради:

– Нега кечикдинг?

– Расулуллоҳ (с.а.в.) мени бир иш билан жўнатгандилар, – дедим.

– Қандай иш? – сўради у.

– Бу – сир!

– Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг сирларини ҳеч кимга айтма! – деди”. (Муттафақун алайҳ)

Шарҳни бошлашдан аввал ҳадисни Имом Бухорий “Сир сақлаш” бобида келтирганини айтиш лозим. Баъзи олимлар бу сир Пайғамбаримиз (с.а.в.) оилаларига оид эканлиги, акс ҳолда, уни яшириш Анасга ҳалол бўлмаслигини таъкидлаганлар. Ибн Баттол айтади: “Аҳли илмнинг фикрича, соҳибига зарар келтирадиган сирни очиш мубоҳ эмас, лекин одам ўлгач, тириклигида яширилган нарсаларнинг сир тутилишига зарурат йўқ”. Бунда у одамнинг обрўйига путур етмаслиги ва камситилмаслиги шарт.

Ибн Ҳажар бу борада шундай дейди: “Маълум нарса шуки, бировнинг сирларини вафотидан кейин очиш ёхуд очмаслик борасида аниқ ҳукм йўқ. Бунда қуйидаги ҳолатга қараб иш тутилади:

1. Мубоҳ ҳолатлар: бу мустаҳаб ҳам бўлиши мумкин. Ҳатто сир соҳиби истамаса ҳам. Агар гап кишининг тақвосидан хабар берувчи каромат, манқаба ва ҳоказолар борасида кетаётган бўлса.

2. Макруҳ ҳолатлар. Булар баъзида ҳаром бўлиши ҳам мумкин. Бунга ибн Баттолнинг фикри асос.

3. Вожиб ҳолатлар. Гап бажарилиши лозим бўлган мажбурият ва бурчлар ҳақида кетаётган бўлса”.

Сир сақлаш ҳақида Анасдан яна бир қанча ҳадислар ривоят қилинган: “Сиримни сақла, ишонарли бўл!”

“Бир-бирига ишониб суҳбатлашаётганларнинг ҳеч бири шериги истамаган нарсани ошкор қилмоғи ҳалол бўлмайди!”

“Биров бир нарса деб, атрофига қараб қўйса, бу омонат бўлади”.

Бинобарин, сир сақлаш дўстлик одобларидан биридир. Оғзи бўшлик қилиш яхши бўлмагани каби, оғзи бўшлар билан жуда яқин бўлиш ҳам дуруст эмас.

“Ирфон” тақвимининг 2009 йил, 3-сонидан олинди.

* * *

“Anas ibn Molik (r.a.) aytadilar: “Rasululloh (s.a.v.) meni bir ish bilan jo‘natgandilar. Shu sabab onamning oldiga kech qoldim. (Uyga) kelganimda onam so‘radi:

– Nega kechikding?

– Rasululloh (s.a.v.) meni bir ish bilan jo‘natgandilar, – dedim.

– Qanday ish? – so‘radi u.

– Bu – sir!

– Rasululloh (s.a.v.)ning sirlarini hech kimga aytma! – dedi”. (Muttafaqun alayh)

Sharhni boshlashdan avval hadisni Imom Buxoriy “Sir saqlash” bobida keltirganini aytish lozim. Ba’zi olimlar bu sir Payg‘ambarimiz (s.a.v.) oilalariga oid ekanligi, aks holda, uni yashirish Anasga halol bo‘lmasligini ta’kidlaganlar. Ibn Battol aytadi: “Ahli ilmning fikricha, sohibiga zarar keltiradigan sirni ochish muboh emas, lekin odam o‘lgach, tirikligida yashirilgan narsalarning sir tutilishiga zarurat yo‘q”. Bunda u odamning obro‘yiga putur yetmasligi va kamsitilmasligi shart.

Ibn Hajar bu borada shunday deydi: “Ma’lum narsa shuki, birovning sirlarini vafotidan keyin ochish yoxud ochmaslik borasida aniq hukm yo‘q. Bunda quyidagi holatga qarab ish tutiladi:

1. Muboh holatlar: bu mustahab ham bo‘lishi mumkin. Hatto sir sohibi istamasa ham. Agar gap kishining taqvosidan xabar beruvchi karomat, manqaba va hokazolar borasida ketayotgan bo‘lsa.

2. Makruh holatlar. Bular ba’zida harom bo‘lishi ham mumkin. Bunga ibn Battolning fikri asos.

3. Vojib holatlar. Gap bajarilishi lozim bo‘lgan majburiyat va burchlar haqida ketayotgan bo‘lsa”.

Sir saqlash haqida Anasdan yana bir qancha hadislar rivoyat qilingan: “Sirimni saqla, ishonarli bo‘l!”

“Bir-biriga ishonib suhbatlashayotganlarning hech biri sherigi istamagan narsani oshkor qilmog‘i halol bo‘lmaydi!”

“Birov bir narsa deb, atrofiga qarab qo‘ysa, bu omonat bo‘ladi”.

Binobarin, sir saqlash do‘stlik odoblaridan biridir. Og‘zi bo‘shlik qilish yaxshi bo‘lmagani kabi, og‘zi bo‘shlar bilan juda yaqin bo‘lish ham durust emas.

“Irfon” taqvimining 2009 yil, 3-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги