Фириб қилган барака топмас

Donishmandlar: “Yaxshi eslab qolishdan ko‘ra, yomon bo‘lsa ham, yozib qo‘ygan yaxshi”, deb bejiz aytishmagan. Ajdodlarimiz qon-qoniga singib ketgan mustahkam imon va qadriyatlar ta’sirida ish berish va savdo odoblariga qattiq rioya qilishgan. Biz ham Islom odoblariga amal qilsak, munosabatlarimizda birdamlik, qalbimizda halovat bo‘ladi. Masalan, usta va ish beruvchi o‘rtasidagi muomala xolis, odil bir guvoh huzurida tasdiqlanishi kerak. Undan bir nusxa tomonlarga berilib, ularda ish ko‘lami har uch kun yo haftada ko‘rilib, hisob-kitoblar ikkala nusxaga ham qayd qilib boriladi. Ish bajarilib, haq to‘lanib bo‘lingach, tomonlar rozi bo‘lsa, guvoh ishtirokida ushbu yozma axborotning asl nusxasiga imzo qo‘yiladi. Shunda yollanuvchi qilgan ishiga, ish beruvchi esa zarur ashyolar, berilgan shart-sharoit va ish haqiga javobgar bo‘ladi. Tomonlardan biri g‘irromlik qilsa, shart- noma buziladi. Ajrim qilish uchun yozma nusxa va guvoh bor. Bu tartibga amal qilmagan ayrim yollangan ishchilar xizmatiga haq ololmay yurishadi, gapini isbotlashga hujjati yo‘q. Nima bo‘lganida ham, firib qilgan tarafdan baraka ketadi. Qachon haq egasini topib, rozi qilmagunicha, huzur-halovatdan uzoqda bo‘ladi.

Abu Hurayradan (roziyallohu anhu) rivoyat qilingan qudsiy hadisda bunday deyiladi: «Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Alloh taolo: “Men qiyomatda uch toifaning xusumatchisi bo‘laman: men bilan ahdlashib, keyin aldagan odamning; hur odamni sotib, pulini yegan shaxsning; ishchi ishlatib, haqini bermagan kishining”, deb ogohlantirdilar».

Bundan tashqari, har kim Alloh taolodan qilayotgan ishi dunyo va oxirati uchun foyda keltirishini, birovning haqini yeyishdan uzoq bo‘lishni, o‘zining haqini ham birov yemasligini so‘rab, duo qilib turishi kerak. 

Ishni beruvchi xodimlarni saralashda e’tibor qilishi, ish sharoiti, sifatini nazoratga olib, oldi-berdi ishlarida muammolar girdobiga tushmaslikka harakat qilishi kerak. Ish jarayoni bilan muntazam tanishib turish bois tomonlarning hisob-kitob ishlarida noqulaylik yuzaga kelmaydi. 

2010 yilda “Toyota” shirkati o‘zi ishlab chiqargan yetti million dona mashinani chaqirib oldi”, degan xabar tarqaldi. Aslida bu chaqiriq bilmasdan o‘tib ketgan xato sabab bo‘ldi. Ushbu nuqson qaysi mashinada kuzatilsa, uning egasi shirkat hisobidan mashinasini ta’mirlatib olishi kerak edi. Bu halol va aybini tan olgan savdo xodimining odobidir. Kimdir “Toyota”ning obro‘yi tushdi, deb o‘ylagan bo‘lsa, yanglishadi. Chunki bu bilan ularning to‘g‘riligi va ishiga talabchanligi namoyon bo‘ldi.

Shu kabi to‘g‘ri bo‘lib, va’dasida turganlarga hamkorlar ishonchi mustahkamlanadi. Hadisi sharifda: “Va’da qarzdir” deyilgan. Kishiga va’da berishdan oldin yaxshilab o‘ylab, so‘ng bir to‘xtamga kelish zarur.

Sut mahsulotlari va sharbatlar ishlab chiqaradigan firma xodimi Nodirjon bunday hikoya qiladi: “Firmamizda mahsulotlar toza ishlanadi, g‘irromlik va aldash yo‘q. Qaysi xodimning qing‘irligi sezilib qolsa, ishdan bo‘shatiladi. Qishloq va mahallalardan sut yig‘ishga maxsus xodim va xizmat mashinalari tayinlangan. Har bir joydan olingan sutning idishiga belgi qo‘yiladi. U maxsus tahlilga beriladi va natija chiqqunicha qolgani sovitgichlarda saqlanadi. Agar sut yaroqli bo‘lsa, ishlanadi, yaroqsiz sut maxsus joyga to‘kiladi, u olingan joy odamlaridan boshqa sut olinmaydi. Suv va sharbatlar ham shunday ishlab chiqariladi. Bundan keyin mahsulotlar yana birdaniga sotuvga chiqarilmay, bo‘laklarga ajratilib, ma’lum vaqtgacha saqlanadi. Nazorat vaqti o‘tgach, yana har biridan olinib, tahlilga beriladi. Natija ijobiy bo‘lsagina, mahsulot sotuv joylariga tarqatiladi. Ish shu bilan tugamay, savdo shoxobchalari ham nazorat qilib turiladi. Ular mahsulotni toza va sifatli saqlashda xatoga yo‘l qo‘ysa yoki narxini insofsizlarcha oshirsa, keyingi safar o‘sha do‘konga lafzsizligi uchun mahsulot berilmaydi. Agar u katta tashkilot bo‘lsa ham, iqtisodiy aloqani to‘xtatishadi”.

Bu o‘rinda lafzga, ahdga e’tibor bilan halollik va to‘g‘rilikka intilish namoyon bo‘lmoqda. Agar tibbiy tahlili yaxshi chiqmagan mahsulot tark qilinmaganida yoki insofsizligi uchun hamkorlardan voz kechilmaganida firma qancha foyda ko‘rishi mumkin edi. Biroq savdo odoblariga rioya qildi, savob oldi. Demak, Alloh taolo barakasini bersa, ozi ham ko‘pining o‘rnini bosadi va mol ko‘payib boraveradi.