Тун ва уйқу олди одоблари

Рукн: Жамият Чоп этилган: 03.10.2016

Жобир (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) марҳамат қилдилар:

“Кеч киргач, болаларингизни (уйда) ушлаб туринг. Чунки бу пайтда шайтон (жин)лар изғийди. Бир соат ўтгач, болаларингизни эркин қўйинг. Аллоҳнинг номини зикр этиб эшикларингизни ёпинг. Зеро, шайтон беркитилган эшикни очмайди. Аллоҳнинг номини зикр этиб мешларингиз (оғзи)ни боғлангиз. Аллоҳнинг номини зикр этиб идишларингиз устига бирон нарса бўлса-да, ташлаб қўйинг. Чироқларингизни ўчириб (ётинг)” (Муттафақун алайҳ).

Аллоҳ таоло тунни бандалари ором олиши учун яратган. Қуръони каримда бу ҳақда кўп оятлар келган. Жумладан, Юнус сурасининг 67-оятида бундай дейилади:

“У сизларга ором олишларингиз учун кечани яратган Зотдир”. Кундузи кўринмайдиган сичқон, каламуш, суварак сингари зарар келтирувчи ҳашарот ва жониворлар кечаси изғийди. Сичқон ва каламуш теккан идишни покламай туриб фойдаланиш эса макруҳдир. Шундай экан, уларнинг зиёнидан, шайтон ва унинг зарарларидан сақланиш ҳамда туннинг бизларга таскин бўлиши учун Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг ушбу кўрсатмаларига риоя этишимиз лозим:

“Кеч киргач, болаларингизни (уйда) ушлаб туринг”. Яъни, қуёш ботгач, фарзандларингизни уйдан чиқарманг, ташқарида юрган бўлишса, уйга киргизиб керакли машғулотлар билан банд қилинг. “Чунки бу пайтда шайтон (жин)лар изғийди”. Тун шайтонлар қўзғалиши учун қулай фурсатдир. Улар бу вақтда ташқарида юрган болаларга зиён етказиши мумкин.
“Бир соат ўтгач, болаларингизни эркин қўйинг”. Уларнинг уйга кириб-чиқишида тўсқинлик қилманг.
“Аллоҳнинг номини зикр этиб эшикларингизни беркитинг”. Хайрли ҳар бир ишда Аллоҳни зикр қилиш – “Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим” дейиш, лозим, ҳатто эшикни ёпганда ҳам. Эшикни беркитиш билан ҳар хил зарарли ҳашаротлар, ҳайвонларнинг зиён етказиши, ўғри кириши, номаҳрамлар назари тушиши ёки оила аъзоларининг соғлиғига зарар етишининг олди олинади. “Зеро, шайтон беркитилган эшикни очмайди”. Фақат “Бисмиллоҳ” деб ёпилган эшикларни шайтонлар очолмайди. Ўша кеча иблис ёмонлигидан омонда бўлинади. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай деганлар:

«Ким уйига кираётганида ва таомланаётганида Аллоҳни зикр қилса, шайтон (аскарларига) сизларга ётоқ ҳам, кечки овқат ҳам йўқ, дейди. Мабодо уйига кираётганида Аллоҳни зикр қилмаса, шайтон (шерикларига) ётоққа эга бўлдингиз, дейди. Агар таомланаётганида ҳам Аллоҳни зикр этмаса, шайтон (аскарларига) ҳам ётоққа, ҳам кечки овқатга эга бўлдингиз, дейди» (Имом Бухорий ривояти).

“Аллоҳнинг номини зикр этиб мешларингиз (оғзи)ни боғлангиз”. Егулик сақланадиган меш, қоп, саноч сингари идишлар оғзини боғлашда ҳам “Бисмиллоҳ”ни айтиш зарур. Шундагина шайтон уларни ечолмас. Мабодо Аллоҳнинг исми зикр қилинмасдан, идишлар қанчалик мустаҳкам беркитилмасин, шайтон ундаги таом ва ичимликлардан насибасини олади. Шундай экан, доимо озиқ-овқат ва ичимликлар сақланадиган идишларни берк тутишимиз лозим. Оғзи очиқ идишларга ҳашарот, микроб ва зарарли нарсалар ҳамда вабо тушиши оқибатида турли касалликлар келиб чиқиши мумкин. Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам):

“Идишлар (усти)ни ёпинг, мешкоблар (оғзи)ни боғланг. Чунки йилда шундай бир кеча борки, унда вабо тушади. У (вабо) ёпқичи йўқ идиш ва боғичи бўлмаган мешкоб олдидан ўтганида, албатта, унга тушади”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

“Аллоҳнинг номини зикр этиб идишларингиз устига бирон нарса бўлса-да, ташлаб қўйинг”. Идишлар устини ёпганда ҳам “Бисмиллоҳ”ни айтиш даркор. Шундагина шайтон уларни очолмас. Озиқ-овқат ва ичимликлар сақланадиган идишлар устини ёпиш уларга нажосат, зарарли ва шубҳали нарсалар тушишидан тўсади. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бошқа ҳадиси шарифларида идиш устини бир чўпни кўндаланг қилиб бўлса ҳам ёпиш кераклигини таъкидлаганлар.
“Чироқларингизни ўчириб (ётинг)”. Зеро, чироқларни ўчирмай ухлашда кўпгина зарарлар бор. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан ривоят қилинади:

“Сичқон келиб, пиликни судрай бошлади. Ходима уни ҳайдади. Шунда Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Қўявер уни”, дедилар. Сичқон пиликни у зот ўтирган хамра (жойнамозча) устига ташлади. Унинг дирҳамдек жойи куйди. Шунда у зот: “Қачон ухласангиз, чироқларингизни ўчиринг. Чунки шайтон мана бунга ўхшаганга амр қилса, куйиб қолишингиз мумкин”, дедилар (Имом Байҳақий ривояти).

Тўғри, бугунги кунда пиликли чироқ бўлмаса-да, электр чироқларнинг кечаси беҳуда ёниқ қолиши ҳам оила, ҳам давлат иқтисодига зарар. Қолаверса, чироқ ёруғлигида ухлаш узоқни кўра олмаслик каби хасталикларга сабабдир.

Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Кечаси Мадинада бир уй ёниб аҳли зарар кўрди. Бу ҳақда Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га айтилди. У зот:

“Албатта, олов сизга душмандир. Қачон ухласангиз, уни ўчиринг”, дедилар” (Муттафақун алайҳ).

Тўғри, совуқ кунларда печка каби иситкич асбобларидан фойдаланмасликнинг иложи йўқ. Айниқса, қиш ойларида улардан истифода этишда ҳар доимгидан ҳам ҳушёрроқ бўлишимиз керак. Чунки ёнғинга қарши кураш биргина ёнғин хавфсизлиги хизмати ходимларининг эмас, балки барчамизнинг бурчимиздир.

Уламолар: “Ҳадиси шарифда зикр қилинган ҳолатлар сабаб, холос. Қўриш эса, Аллоҳнинг ҳимояси билан бўлади”, деганлар. Ушбу Набавий одобларга ҳар биримиз риоя этишимиз ва оила аъзоларимизга ҳам ўргатишимиз лозим. Шунда, икки дунё саодатига эришамиз, иншоаллоҳ.

Толибжон Қодиров тайёрлади | Muslim.uz

* * *

Jobir (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) marhamat qildilar:

“Kech kirgach, bolalaringizni (uyda) ushlab turing. Chunki bu paytda shayton (jin)lar izg‘iydi. Bir soat o‘tgach, bolalaringizni erkin qo‘ying. Allohning nomini zikr etib eshiklaringizni yoping. Zero, shayton berkitilgan eshikni ochmaydi. Allohning nomini zikr etib meshlaringiz (og‘zi)ni bog‘langiz. Allohning nomini zikr etib idishlaringiz ustiga biron narsa bo‘lsa-da, tashlab qo‘ying. Chiroqlaringizni o‘chirib (yoting)” (Muttafaqun alayh).

Alloh taolo tunni bandalari orom olishi uchun yaratgan. Qur’oni karimda bu haqda ko‘p oyatlar kelgan. Jumladan, Yunus surasining 67-oyatida bunday deyiladi:

“U sizlarga orom olishlaringiz uchun kechani yaratgan Zotdir”. Kunduzi ko‘rinmaydigan sichqon, kalamush, suvarak singari zarar keltiruvchi hasharot va jonivorlar kechasi izg‘iydi. Sichqon va kalamush tekkan idishni poklamay turib foydalanish esa makruhdir. Shunday ekan, ularning ziyonidan, shayton va uning zararlaridan saqlanish hamda tunning bizlarga taskin bo‘lishi uchun Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam)ning ushbu ko‘rsatmalariga rioya etishimiz lozim:

“Kech kirgach, bolalaringizni (uyda) ushlab turing”. Ya’ni, quyosh botgach, farzandlaringizni uydan chiqarmang, tashqarida yurgan bo‘lishsa, uyga kirgizib kerakli mashg‘ulotlar bilan band qiling. “Chunki bu paytda shayton (jin)lar izg‘iydi”. Tun shaytonlar qo‘zg‘alishi uchun qulay fursatdir. Ular bu vaqtda tashqarida yurgan bolalarga ziyon yetkazishi mumkin.
“Bir soat o‘tgach, bolalaringizni erkin qo‘ying”. Ularning uyga kirib-chiqishida to‘sqinlik qilmang.
“Allohning nomini zikr etib eshiklaringizni berkiting”. Xayrli har bir ishda Allohni zikr qilish – “Bismillahir Rohmanir Rohim” deyish, lozim, hatto eshikni yopganda ham. Eshikni berkitish bilan har xil zararli hasharotlar, hayvonlarning ziyon yetkazishi, o‘g‘ri kirishi, nomahramlar nazari tushishi yoki oila a’zolarining sog‘lig‘iga zarar yetishining oldi olinadi. “Zero, shayton berkitilgan eshikni ochmaydi”. Faqat “Bismilloh” deb yopilgan eshiklarni shaytonlar ocholmaydi. O‘sha kecha iblis yomonligidan omonda bo‘linadi. Jobir (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: Nabiy (sollallohu alayhi va sallam) bunday deganlar:

«Kim uyiga kirayotganida va taomlanayotganida Allohni zikr qilsa, shayton (askarlariga) sizlarga yotoq ham, kechki ovqat ham yo‘q, deydi. Mabodo uyiga kirayotganida Allohni zikr qilmasa, shayton (sheriklariga) yotoqqa ega bo‘ldingiz, deydi. Agar taomlanayotganida ham Allohni zikr etmasa, shayton (askarlariga) ham yotoqqa, ham kechki ovqatga ega bo‘ldingiz, deydi» (Imom Buxoriy rivoyati).

“Allohning nomini zikr etib meshlaringiz (og‘zi)ni bog‘langiz”. Yegulik saqlanadigan mesh, qop, sanoch singari idishlar og‘zini bog‘lashda ham “Bismilloh”ni aytish zarur. Shundagina shayton ularni yecholmas. Mabodo Allohning ismi zikr qilinmasdan, idishlar qanchalik mustahkam berkitilmasin, shayton undagi taom va ichimliklardan nasibasini oladi. Shunday ekan, doimo oziq-ovqat va ichimliklar saqlanadigan idishlarni berk tutishimiz lozim. Og‘zi ochiq idishlarga hasharot, mikrob va zararli narsalar hamda vabo tushishi oqibatida turli kasalliklar kelib chiqishi mumkin. Nabiy (sollallohu alayhi va sallam):

“Idishlar (usti)ni yoping, meshkoblar (og‘zi)ni bog‘lang. Chunki yilda shunday bir kecha borki, unda vabo tushadi. U (vabo) yopqichi yo‘q idish va bog‘ichi bo‘lmagan meshkob oldidan o‘tganida, albatta, unga tushadi”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).

“Allohning nomini zikr etib idishlaringiz ustiga biron narsa bo‘lsa-da, tashlab qo‘ying”. Idishlar ustini yopganda ham “Bismilloh”ni aytish darkor. Shundagina shayton ularni ocholmas. Oziq-ovqat va ichimliklar saqlanadigan idishlar ustini yopish ularga najosat, zararli va shubhali narsalar tushishidan to‘sadi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) boshqa hadisi shariflarida idish ustini bir cho‘pni ko‘ndalang qilib bo‘lsa ham yopish kerakligini ta’kidlaganlar.
“Chiroqlaringizni o‘chirib (yoting)”. Zero, chiroqlarni o‘chirmay uxlashda ko‘pgina zararlar bor. Ibn Abbos (roziyallohu anhumo)dan rivoyat qilinadi:

“Sichqon kelib, pilikni sudray boshladi. Xodima uni haydadi. Shunda Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Qo‘yaver uni”, dedilar. Sichqon pilikni u zot o‘tirgan xamra (joynamozcha) ustiga tashladi. Uning dirhamdek joyi kuydi. Shunda u zot: “Qachon uxlasangiz, chiroqlaringizni o‘chiring. Chunki shayton mana bunga o‘xshaganga amr qilsa, kuyib qolishingiz mumkin”, dedilar (Imom Bayhaqiy rivoyati).

To‘g‘ri, bugungi kunda pilikli chiroq bo‘lmasa-da, elektr chiroqlarning kechasi behuda yoniq qolishi ham oila, ham davlat iqtisodiga zarar. Qolaversa, chiroq yorug‘ligida uxlash uzoqni ko‘ra olmaslik kabi xastaliklarga sababdir.

Abu Muso (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Kechasi Madinada bir uy yonib ahli zarar ko‘rdi. Bu haqda Nabiy (sollallohu alayhi va sallam)ga aytildi. U zot:

“Albatta, olov sizga dushmandir. Qachon uxlasangiz, uni o‘chiring”, dedilar” (Muttafaqun alayh).

To‘g‘ri, sovuq kunlarda pechka kabi isitkich asboblaridan foydalanmaslikning iloji yo‘q. Ayniqsa, qish oylarida ulardan istifoda etishda har doimgidan ham hushyorroq bo‘lishimiz kerak. Chunki yong‘inga qarshi kurash birgina yong‘in xavfsizligi xizmati xodimlarining emas, balki barchamizning burchimizdir.

Ulamolar: “Hadisi sharifda zikr qilingan holatlar sabab, xolos. Qo‘rish esa, Allohning himoyasi bilan bo‘ladi”, deganlar. Ushbu Nabaviy odoblarga har birimiz rioya etishimiz va oila a’zolarimizga ham o‘rgatishimiz lozim. Shunda, ikki dunyo saodatiga erishamiz, inshoalloh.

Tolibjon Qodirov tayyorladi | Muslim.uz