Инсонни “кашф этиш”нинг ўн усули

Психологлар фикрича, имо-ишораларни ва феъл-атворни “ўқий олиш” самарали суҳбат қуришнинг энг муҳим шартидир. Бу ажойиб илмни ҳар ким ўрганиши мумкин, агар бундай қобилият туғма бўлса, уни ривожлантириш жуда осон.

Одамнинг қадам ташлаши, юз ифодаси, имолари, қараши, одатларига қараб у ҳақдаги илк хулосани чиқарамиз. Бу ҳолат онгости ҳодисаси ҳисобланади. Онгости жараёни дегани нимани англатади? Масалан, газета ўқиб ўтирибсиз. Кўчадаги машиналар, одамларнинг шовқин-суронини онгингиз сиз истамасангиз ҳам қабул қилади, миянгизда шу тўғрида маълумот ҳосил бўлади. Худди ана шу ҳолат англашнинг онгости жараёни ҳисобланади.

Кўплаб имо-ишоралар онгга боғлиқ бўлмаган тарзда амалга ошади, лекин инсоннинг кайфияти ва фикри ҳақида кенг қамровли ахборот бериши мумкин. Яхши суҳбатдошни топиш, яхши суҳбатдош бўлиш учун имо-ишоралар ва ҳаракатларнинг “маъно”сини тўғри фаҳмлай олиш керак. Қуйида мутахассислар тадқиқ қилган ўнта вазиятни эътиборингизга ҳавола қиламиз. Уларни билиб олиш зарар қилмайди.

1. Бармоқларни жипслаштириш. Учта кўриниши бор: бармоқларни юзда бирлаштириш, столга ёки тиззага қўйиб ўтириш. Бу ҳолат суҳбатдошингиз зерикканини, ўзининг салбий муносабатини яширишга уринаётганини билдиради. Бундай пайтда суҳбат мавзусини, вазиятни тубдан ўзгартиринг.

2. Оғизни қўл билан беркитиш (бир нечта бармоқ ёки мушт билан). Бу ҳолат суҳбатдошингиз сизни “алдаяпти” деб ўйлаётганидан далолат.

3. Қулоқни қашиш ёки сийпалаш. Бу нарса суҳбатдошингиз меъёридан ортиқ тинглагани, гапиришни истаётганини билдиради. Бундай пайтларда монолог эмас, диолог ҳосил қилинг.

4. Бўйинни қашиш ёки сийпалаш. Суҳбатдошингизнинг бу каби ҳаракатлари сизга ишонмаётгани, гумонни англатади.

5. Бармоқларни оғиз чеккасига қўйиш. Мазкур ҳолат суҳбатдошингиз фикрингизни маъқуллаётганини, сиз тарафда эканини билдиради.

6. Суҳбатдошингиз пешанаси, чаккаси ёки иягини сийпалайди, юзини қўллари билан беркитади. Бу ҳолат унинг ҳозир ҳеч ким билан гаплашишни истамаётгани белгиси. Тўхташ керак, бу тарзда давом этадиган суҳбатдан барибир яхши натижа чиқмайди.

7. Кўзни олиб қочиш. Бу суҳбатдошингиз ниманидир яшираётганини билдирадиган энг ёрқин белги.

8. Қўлларни кўкрак атрофида бирлаштириш. Мазкур вазиятда суҳбат мавзусини ўзгартириш ёки бирйўла тўхтатиб қўя қолиш керак. Агар суҳбатдошингиз қўлларини қовуштириб елкасидан ўтказиб олган бўлса, бу нарса унинг ҳаддан зиёд асабийлашганини билдиради.

9. Қаншар (икки қош ораси)ни чимдиш. Бу нарса суҳбатдошингиз фикрлаётганини, ниманидир ўйлаётганини кўрсатади.

10. Суҳбатдошингизнинг хона бўйлаб у ёқдан-бу ёққа юриши. Мазкур ҳолат баҳс-мунозара ўртоғингизни қизиқтираётганини, бироқ ўйлаб, бир қарорга келишга уринаётганини ифодалайди. Шошишнинг, шоширишнинг ҳожати йўқ.

Орифжон Мадвалиев тайёрлади.

“Ирфон” тақвимининг 2014 йил 2-сонидан олинди.

* * *

Psixologlar fikricha, imo-ishoralarni va fe’l-atvorni “o‘qiy olish” samarali suhbat qurishning eng muhim shartidir. Bu ajoyib ilmni har kim o‘rganishi mumkin, agar bunday qobiliyat tug‘ma bo‘lsa, uni rivojlantirish juda oson.

Odamning qadam tashlashi, yuz ifodasi, imolari, qarashi, odatlariga qarab u haqdagi ilk xulosani chiqaramiz. Bu holat ongosti hodisasi hisoblanadi. Ongosti jarayoni degani nimani anglatadi? Masalan, gazeta o‘qib o‘tiribsiz. Ko‘chadagi mashinalar, odamlarning shovqin-suronini ongingiz siz istamasangiz ham qabul qiladi, miyangizda shu to‘g‘rida ma’lumot hosil bo‘ladi. Xuddi ana shu holat anglashning ongosti jarayoni hisoblanadi.

Ko‘plab imo-ishoralar ongga bog‘liq bo‘lmagan tarzda amalga oshadi, lekin insonning kayfiyati va fikri haqida keng qamrovli axborot berishi mumkin. Yaxshi suhbatdoshni topish, yaxshi suhbatdosh bo‘lish uchun imo-ishoralar va harakatlarning “ma’no”sini to‘g‘ri fahmlay olish kerak. Quyida mutaxassislar tadqiq qilgan o‘nta vaziyatni e’tiboringizga havola qilamiz. Ularni bilib olish zarar qilmaydi.

1. Barmoqlarni jipslashtirish. Uchta ko‘rinishi bor: barmoqlarni yuzda birlashtirish, stolga yoki tizzaga qo‘yib o‘tirish. Bu holat suhbatdoshingiz zerikkanini, o‘zining salbiy munosabatini yashirishga urinayotganini bildiradi. Bunday paytda suhbat mavzusini, vaziyatni tubdan o‘zgartiring.

2. Og‘izni qo‘l bilan berkitish (bir nechta barmoq yoki musht bilan). Bu holat suhbatdoshingiz sizni “aldayapti” deb o‘ylayotganidan dalolat.

3. Quloqni qashish yoki siypalash. Bu narsa suhbatdoshingiz me’yoridan ortiq tinglagani, gapirishni istayotganini bildiradi. Bunday paytlarda monolog emas, diolog hosil qiling.

4. Bo‘yinni qashish yoki siypalash. Suhbatdoshingizning bu kabi harakatlari sizga ishonmayotgani, gumonni anglatadi.

5. Barmoqlarni og‘iz chekkasiga qo‘yish. Mazkur holat suhbatdoshingiz fikringizni ma’qullayotganini, siz tarafda ekanini bildiradi.

6. Suhbatdoshingiz peshanasi, chakkasi yoki iyagini siypalaydi, yuzini qo‘llari bilan berkitadi. Bu holat uning hozir hech kim bilan gaplashishni istamayotgani belgisi. To‘xtash kerak, bu tarzda davom etadigan suhbatdan baribir yaxshi natija chiqmaydi.

7. Ko‘zni olib qochish. Bu suhbatdoshingiz nimanidir yashirayotganini bildiradigan eng yorqin belgi.

8. Qo‘llarni ko‘krak atrofida birlashtirish. Mazkur vaziyatda suhbat mavzusini o‘zgartirish yoki biryo‘la to‘xtatib qo‘ya qolish kerak. Agar suhbatdoshingiz qo‘llarini qovushtirib yelkasidan o‘tkazib olgan bo‘lsa, bu narsa uning haddan ziyod asabiylashganini bildiradi.

9. Qanshar (ikki qosh orasi)ni chimdish. Bu narsa suhbatdoshingiz fikrlayotganini, nimanidir o‘ylayotganini ko‘rsatadi.

10. Suhbatdoshingizning xona bo‘ylab u yoqdan-bu yoqqa yurishi. Mazkur holat bahs-munozara o‘rtog‘ingizni qiziqtirayotganini, biroq o‘ylab, bir qarorga kelishga urinayotganini ifodalaydi. Shoshishning, shoshirishning hojati yo‘q.

Orifjon Madvaliyev tayyorladi.

“Irfon” taqvimining 2014 yil 2-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги