Болангиз дарс қилмаяптими?

Бола тарбияси билан боғлиқ муаммога дуч келмаган одам йўқ. Бундай муаммоларни ечишда ҳар кимнинг ўз йўли, услуби бор. Бироқ оддий вазиятларда ҳам тўғри қарор қилолмай фарзанди ва ўзи орасидаги муносабатга шикаст етказиб қўядиган кишилар бор. Ёки бирданига сўнгги чорага – болани жазолаш, ҳатто калтаклашга ўтиб кетадиганлар ҳам учраб туради. Бу эса боланинг руҳиятига салбий таъсир кўрсатади, унинг ақлий ривожланишига, дунёқараши тўғри шаклланишига зарар етказади. Қуйида россиялик руҳшунос Татьяна Чаликнинг болада яхши дарс тайёрлаш кўникмасини ҳосил қилиш учун нималарга эътибор бериш кераклиги ҳақидаги маслаҳатлари билан танишасиз. Улар ҳаммага бирдай мос келади деган фикрдан йироқмиз. Чунки ҳар бола ўзига хос бир олам. Аммо маслаҳатлар ичида сизнинг тарбия жараёнингизга мос келадиган фикрлар бўлиши мумкин.

Болани эркин қўйинг!

Бизнинг онгизмизга “Яхши ота-она уй вазифасини бола билан бирга бажариши керак” деган фикр негадир ўрнашиб қолган. Бу усулни фақат биринчи синфда болага вақтдан фойдаланишни ўргатиш учун қўллаш мумкин. Кейинчалик эса ота-она болага зарур ҳоллардагина, ўзи сўраганидагина ёрдам бериши керак. Уй вазифасини катталарнинг ўзи бажариб бериши яхшимас.

Болани рағбатлантиринг!

Фарзандингизни рағбатлантириб туринг. Лекин уни “сотиб олиш” ярамайди. Болага дарс ва ўқиш катталарнинг ишлаши каби зарур нарса эканини яхшилаб тушунтириш керак. Бошланғич синф ўқувчиларига билим олишнинг аҳамияти ҳақида эртак ё ҳикоя ўқиб берса бўлади. Шунда бола эртак қаҳрамонларидан намуна олади.

Фожиа ясаманг!

Боланинг ўқишига меъёридан ортиқ жиддийлик билан ёндашиш ярамайди. Мактабда олинган паст баҳони ҳақорат сифатида қабул қилиб, ундан фожиа ясамаслик керак. Шунингдек, доим қўшни болани мисол қилиб келтиравериш ҳам яхшимас. Ундан кўра болада рақобат кайфиятини уйғотинг. Масалан, ўша қўшни бола билан ким кўпроқ “беш” баҳо олишга мусобақалаштиринг. Фарзандингизни олқишлаб туришни унутманг.

Боланинг қизиқишларини инобатга олинг!

Боланинг қизиқишларини ҳисобга олиб уни спорт ё санъат тўгарагига олиб боринг. Бу борада унга танлаш имконини беринг. Агар у бирор тўгаракка бир ойча бориб, ёқмаганини айтса, болани мажбурламанг. Бошқа тўгарак ё устоз топиб беринг.

Кўпчилик орасида бўлиш болани одамовиликдан сақлайди ва уни доим олға интилиб яшашга ундайди. Ҳеч бир бола тенгдошларидан ортда қолишни истамайди.

Хулласи калом...

Кўпчилик ота-оналар анъанавий фикрлайди: ёмон ўқиган университетга киролмайди! Натижани яхшилашга уриниш зарур. Лекин масаланинг моҳияти бунда эмас. Сиз болага бошқачасига таъсир қилишга урининг: айтайлик, фарзандингизга ота-оналар мажлисида уни мақташгани сизга ёққанини, сиз у билан фахрланишингизни айтинг.

Энг муҳими фарзандингиз билим қандайдир олий мақсадларга етишиш, яхши яшаш учун эмас, энг биринчи ўринда, яхши инсон бўлиш учун кераклигини тушуниб етсин.

Шоакмал Шоакбар ўғли тайёрлади.

“Ирфон” тақвимининг 2014 йил 2-сонидан олинди.

* * *

Bola tarbiyasi bilan bog‘liq muammoga duch kelmagan odam yo‘q. Bunday muammolarni yechishda har kimning o‘z yo‘li, uslubi bor. Biroq oddiy vaziyatlarda ham to‘g‘ri qaror qilolmay farzandi va o‘zi orasidagi munosabatga shikast yetkazib qo‘yadigan kishilar bor. Yoki birdaniga so‘nggi choraga – bolani jazolash, hatto kaltaklashga o‘tib ketadiganlar ham uchrab turadi. Bu esa bolaning ruhiyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, uning aqliy rivojlanishiga, dunyoqarashi to‘g‘ri shakllanishiga zarar yetkazadi. Quyida rossiyalik ruhshunos Tatyana Chalikning bolada yaxshi dars tayyorlash ko‘nikmasini hosil qilish uchun nimalarga e’tibor berish kerakligi haqidagi maslahatlari bilan tanishasiz. Ular hammaga birday mos keladi degan fikrdan yiroqmiz. Chunki har bola o‘ziga xos bir olam. Ammo maslahatlar ichida sizning tarbiya jarayoningizga mos keladigan fikrlar bo‘lishi mumkin.

Bolani erkin qo‘ying!

Bizning ongizmizga “Yaxshi ota-ona uy vazifasini bola bilan birga bajarishi kerak” degan fikr negadir o‘rnashib qolgan. Bu usulni faqat birinchi sinfda bolaga vaqtdan foydalanishni o‘rgatish uchun qo‘llash mumkin. Keyinchalik esa ota-ona bolaga zarur hollardagina, o‘zi so‘raganidagina yordam berishi kerak. Uy vazifasini kattalarning o‘zi bajarib berishi yaxshimas.

Bolani rag‘batlantiring!

Farzandingizni rag‘batlantirib turing. Lekin uni “sotib olish” yaramaydi. Bolaga dars va o‘qish kattalarning ishlashi kabi zarur narsa ekanini yaxshilab tushuntirish kerak. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga bilim olishning ahamiyati haqida ertak yo hikoya o‘qib bersa bo‘ladi. Shunda bola ertak qahramonlaridan namuna oladi.

Fojia yasamang!

Bolaning o‘qishiga me’yoridan ortiq jiddiylik bilan yondashish yaramaydi. Maktabda olingan past bahoni haqorat sifatida qabul qilib, undan fojia yasamaslik kerak. Shuningdek, doim qo‘shni bolani misol qilib keltiraverish ham yaxshimas. Undan ko‘ra bolada raqobat kayfiyatini uyg‘oting. Masalan, o‘sha qo‘shni bola bilan kim ko‘proq “besh” baho olishga musobaqalashtiring. Farzandingizni olqishlab turishni unutmang.

Bolaning qiziqishlarini inobatga oling!

Bolaning qiziqishlarini hisobga olib uni sport yo san’at to‘garagiga olib boring. Bu borada unga tanlash imkonini bering. Agar u biror to‘garakka bir oycha borib, yoqmaganini aytsa, bolani majburlamang. Boshqa to‘garak yo ustoz topib bering.

Ko‘pchilik orasida bo‘lish bolani odamovilikdan saqlaydi va uni doim olg‘a intilib yashashga undaydi. Hech bir bola tengdoshlaridan ortda qolishni istamaydi.

Xullasi kalom...

Ko‘pchilik ota-onalar an’anaviy fikrlaydi: yomon o‘qigan universitetga kirolmaydi! Natijani yaxshilashga urinish zarur. Lekin masalaning mohiyati bunda emas. Siz bolaga boshqachasiga ta’sir qilishga urining: aytaylik, farzandingizga ota-onalar majlisida uni maqtashgani sizga yoqqanini, siz u bilan faxrlanishingizni ayting.

Eng muhimi farzandingiz bilim qandaydir oliy maqsadlarga yetishish, yaxshi yashash uchun emas, eng birinchi o‘rinda, yaxshi inson bo‘lish uchun kerakligini tushunib yetsin.

Shoakmal Shoakbar o‘g‘li tayyorladi.

“Irfon” taqvimining 2014 yil 2-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги