Рўзадорнинг мукофоти

Ҳадиси шарифларда баён этилишига кўра рамазон ойининг боши – раҳмат, ўртаси – мағфират. Намоз ўқиб, рўза тутган кишининг мукофотлари кўпаяди ва мағфиратга эришади. Охири эса нажот – жаҳаннамдан озод бўлишдир. Мусулмоннинг гуноҳлари сабабли дўзахга тушиш эҳтимолининг йўқ бўлишидир. Яъни жаҳаннам таҳликасини ўзидан узоқлаштиради ва:

«Бас, ким дўзахдан четлатилиб, жаннатга киритилса, муҳаққақ (бахт саодатга) эришгай». Бу гўзал ой уч муборак ойнинг охири, ҳосилот замони ва ҳақиқатдан ҳам ўн бир ойнинг султонидир.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳу фақиҳ бир саҳоба бўлиб, «Абодилаи арбаа»да келган тўрт Абдуллоҳдан бири. Ундан: «Ойларнинг энг хайрлиси қайси бири?» дея сўраганларида, У киши: «Ойларнинг энг хайрлиси бу – рамазон ойи» – деб жавоб берган эканлар.

Абу Зарр Ғифорийдан розияллоҳу анҳу шундай ривоят қилинади: Рамазон ойининг ҳилоли кўринган вақт Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Агар инсонлар рамазон ойидаги мукофотлар, савоблар, неъматлар ва раҳматларни билсалар эди, рамазоннинг йил бўйи давом этишини хоҳлаган бўлардилар».

Ҳаммамиз бир оз рўза тутамиз ва кечалари кўп ракаатлар намоз ўқиймиз. Бунинг мукофоти жуда ҳам буюк! Бунинг қийматини билганлар ҳақиқатда ҳам Пайғамбар алайҳиссалом айтганларидек: «Қани энди йил давоми рамазон рўзаси бўлса эди», – деб орзу қилдилар.

Демакки, бу ойни қанча эҳтиром қилсак, қанча севсак ва унда қанча ғайрат қилсак, шунча оз. Шундай гўзал бир ойга етишиб турибмизки, Аллоҳга ҳамду санолар айтмасликнинг иложи йўқ!

Бир ҳадиси шарифда айтилади: Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қиладилар: Рўзадорнинг мукофотига қаранг! «Рўза тутган кишининг уйқуси ҳам ибодат». Рўзадор чарчайди, ҳолсизланади, бир озгина шу ерда чўзилай, дейди. Ахир, бунинг ёзи бор, қиши бор, иссиғи бор, совуғи бор... Узун-узун кунлари бор...

Стокголмга бордик. Шимолий Қутбга яқин бўлган жойлар. Қиш мавсуми соат 9ларда бомдод намози бўлади. 12га яқин пешин, 13га яқин аср, 15ларда шом намози ўқилади. Ёзда эса умуман тескариси: Таровиҳ намозини ўз вақтида ўқиш ҳам анча қийин. У ерда оддий ишчи бўлиб ишлайдиган биродарларимиз махсус қозонларда темир эритиб қайнатадилар. «Устоз! Иссиқлик 60-70 градус бўлганда кўзойнакни тақамиз ва нарсаларни эритиб қайнатамиз. Шундай қилиб, кемалар ясаяпмиз» – деб айтган эдилар.

Улар шундай оғир шароитда ҳам рўза тутишларига тўғри келади ва ўз навбатида, узун тунларда дам олишлари керак. Кечаси ҳеч ҳам ухлай олмаяптилар. Шом намозини масжидда ўқийдилар. Ифторлик қиладилар. Хуфтон намозини таровиҳ билан ўқийдилар. Кейин озгина нафасларини ростлаб суҳбат қиладилар ва бомдод намози киради, уни ўқиб, яна ишга кетадилар. Ҳақиқий фидокор инсонлар. Албатта, кундузи иш тугаганидан кейин дам олишлари лозим.

(Навмус-саъими ибадатун). «Рўзадорнинг уйқуси ҳам ибодат». (Ва самтуҳу тасбиҳун). «Гапирмаслиги, сукут сақлаши тасбеҳ бўлар экан». «Субҳаналлоҳ» деганидек. Тўйиб гаплаша олмаганлиги учун бироз кайфияти қочади. Ана шундаги сабри-сукути ҳам савоб экан. Рўза инсонни чиройли қилиб қўяди.

Уйқуси ибодат, сукут сақлаши тасбеҳ: (Ва дуауҳу мустажабун). «Дуоси эса мақбул экан». Рўзадорнинг дуоси ижобат. Чунки у Аллоҳ яхши кўрган банда бўлишга интилаётир. У Аллоҳ учун кундузи ейиш, ичиш ва оилавий муносабатдан узоқлашади. Аллоҳ учун нафсининг кучли орзуларини тарк этади. У Аллоҳ учун фидокорлик қилганлиги сабабли ҳам Аллоҳ уни севмоқда ва дуоси ижобат бўлмоқда. Бундай фурсатда рўзадорнинг дуосини олишга ҳаракат қилиш, унинг кўнглини олиш лозим, унга эҳсон қилиб, ифторлик қилдириш, шундай йўллар билан унинг мустажоб дуосини олишга ҳаракат қилиш зарур!

(Ва амалуҳу музаафун). Қилган амалининг савоби ҳам орттириб берилади. Яъни, рамазонда қилган ибодатлари, бошқа вақтларда қилган ибодатлари билан бир хил бўлса ҳам, рамазондаги савоби етмиш марта ортиқ. Бу озмунча фарқ эмас, жуда ҳам яхши бир мукофот.

Рамазонда кунига 20 ракат таровиҳ намозини ўқиймиз. Етмишни йигирмага кўпайтирсак 1400 ракат намоз ўқигандек бўламиз. Садақа берсак ҳам, тасбеҳ ўгирсак ҳам етмиш марта кўп савоб оламиз.

Шунинг учун ҳам баъзи оқил кишилар бу нарсанинг сирини устозларидан, буюкларидан ўрганганлари боис, закотларини рамазон ойида берадилар. Закот учун бир нечта шартлар мавжуд. Шулардан бири закотга етадиган маблағ қўлга тушгандан кейин бир йил шу ҳолатида туришидир! Масалан, ҳозир сиз нисобга етарли маблағга эга бўлдингиз, бундан шу заҳотиёқ закот бериш мумкин эмас. Бир йил ўтиши керак. Аммо баъзилар ўша миқдорни олдинроқ айириб, рамазонда берадилар. Чунки рамазонда қилинган ҳар бир эзгу ишга етмиш марта кўп савоб берилади.

Абу Ҳусаймадан шундай ривоят қилинади: «Катта гуноҳлар қилинмаган бўлса, рамазон билан рамазон, ҳаж билан ҳаж, жумъа билан жумъа, намоз билан намоз орасидаги гуноҳларга каффорат бўлади».

Рамазонни яхши ўтказсак, ўтган рамазондан бунисигача қилган гуноҳларимиз ва қусурларимизни Аллоҳ кечиради. Жумъа намозини ҳам маромига етказиб ўқиган вақтимизда, олдинги жумъа билан буниси орасидаги гуноҳлар ўчирилади. Албатта, унинг баъзи шартлари бор. Масалан, яхшилаб ғусл қилиб, таҳоратни янгилаб, жумъага камоли ҳурмат билан эътибор берса... Бир намоз олдингиси билан орасидаги гуноҳларни ўчиради.

Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу рамазон ойи келиши билан айтар эканлар:
«Хуш келдинг, эй яхшиликларга тўла ой, кундузлари рўзага, тунлари эса намозга бой бўлган ой!».

Мен юқорида кечки намоз деб айтганимда, таровиҳ намозини назарда тутдим. Аммо, баъзи ошиқу содиқлар таровиҳ намози ўқигандан кейин уйларига бориб, таҳоратлари бор, яна бир озгина намоз ўқийдилар. Уларнинг бу гўзал амалларини Аллоҳ қабул қилсин!

Бисмиллаҳир роҳманир роҳим.
«Кечанинг (бир қисмида) уйғониб ўзингиз учун нафл (ибодат) бўлган намозни ўқинг! Шоядки, Парвардигорингиз сизни (Қиёмат кунида) мақтовли (яъни, гуноҳкор умматларингизни шафоат қилиб оқлайдиган) мақомда тирилтирур».

Раббимиз Пайғамбаримизга: «Кечалари таҳажжуд намози ўқи!» деб буюрмоқда, тавсия қилмоқда. Пайғамбаримиз ҳам бу намозни ҳеч канда қилмаган эканлар.

Шу боис ҳадиси шарифда шундай айтилади:
«Кечаси туриб ўқилган икки ракаат намоз, дунё ва ундаги барча нарсалардан қийматлироқдир».

Рамазондан бошқа вақт тура олмаймиз. Чунки кеч ётамиз, тўйиб ухлай олмаймиз. Шунинг учун ҳатто бомдод намозига ҳам туролмаймиз, баъзи вақтлар туришимиз жуда ҳам қийин бўлади. Мана, сизга оддий халқнинг, авомнинг умумий ҳолати. Аммо бизнинг динимиз шундай гўзалки, ширинликлар, лаззатли таомлар баҳонасида авомнинг ҳам ҳавасини уйғотиб, рамазон ойида таҳажжудга уйғотади. Бу фазилатли ойда ярим кечаси ёш ҳам, қари ҳам, кучли ҳам, кучсиз ҳам оғринмасдан, уфламасдан, мамнуният билан уйқудан туради. Шу боис Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу «Ҳар нарсанинг ҳар қандай ҳолати, кундузидаги рўзаси ҳам, кечадаги намози ҳам хайрли бўлган, эй муборак ой, хуш келдинг!» – деган эканлар.

Аллоҳ таоло ҳадиси Қудсийда марҳамат қилади: «Рўза – меники, уни мен ўзим қабул қиламан. Унинг мукофотини ҳам ҳисоблаб бўлмайдиган шаклда мен ўзим бераман». Чунки рўза бу – яширин ибодат. Намозга ўхшаган эмас».

Сиз бир дўхтирлардан сўраб кўринг, очликнинг жуда катта тиббий фойдаси бор. Мана, Бурдурда шакар фабрикаси бор. Маълум кампания битганидан кейин фабрика тўхтатилади ва бутун жиҳозлар қайтадан текширилади, тоза қилинади. Яъни кейинги кампанияга тайёргарлик кўрилади. Агар шундай қилинмаса, кейинги йил учун шакар ишлаб чиқара олмайди. Чунки бутун жиҳозлар ишдан чиқиб қолиши мумкин. Инсон вужуди ҳам худди шундайдир. Меъдамиз бир ой дам олади. Парҳез бези ҳам, бутун ички аъзолар ҳам дам олади.

Аллоҳ таоло ҳаммамизни ғафлат уйқусидан уйғотсин, орифу огоҳ қулларидан қилсин... Ҳар бир кунимизни ризосига уйғун ўтказишимизни насиби рўзи айласин. Тафвиқини рафиқ қилсин, хос қулларидан қилсин... Ҳусни хотималар билан охиратга боришимизни насиб айласин. Жаннати ва жамоли билан барчамизни хушнуд этсин.

4 феврал 1995/ 4 Рамазон 1415

Маҳмуд Асъад Жўшоннинг "Рамазон ва тақво" китобидан

Hadisi shariflarda bayon etilishiga ko‘ra ramazon oyining boshi – rahmat, o‘rtasi – mag‘firat. Namoz o‘qib, ro‘za tutgan kishining mukofotlari ko‘payadi va mag‘firatga erishadi. Oxiri esa najot – jahannamdan ozod bo‘lishdir. Musulmonning gunohlari sababli do‘zaxga tushish ehtimolining yo‘q bo‘lishidir. Ya’ni jahannam tahlikasini o‘zidan uzoqlashtiradi va:

«Bas, kim do‘zaxdan chetlatilib, jannatga kiritilsa, muhaqqaq (baxt saodatga) erishgay». Bu go‘zal oy uch muborak oyning oxiri, hosilot zamoni va haqiqatdan ham o‘n bir oyning sultonidir.

Ibn Abbos roziyallohu anhu faqih bir sahoba bo‘lib, «Abodilai arbaa»da kelgan to‘rt Abdullohdan biri. Undan: «Oylarning eng xayrlisi qaysi biri?» deya so‘raganlarida, U kishi: «Oylarning eng xayrlisi bu – ramazon oyi» – deb javob bergan ekanlar.

Abu Zarr G‘iforiydan roziyallohu anhu shunday rivoyat qilinadi: Ramazon oyining hiloli ko‘ringan vaqt Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam aytdilar: «Agar insonlar ramazon oyidagi mukofotlar, savoblar, ne’matlar va rahmatlarni bilsalar edi, ramazonning yil bo‘yi davom etishini xohlagan bo‘lardilar».

Hammamiz bir oz ro‘za tutamiz va kechalari ko‘p rakaatlar namoz o‘qiymiz. Buning mukofoti juda ham buyuk! Buning qiymatini bilganlar haqiqatda ham Payg‘ambar alayhissalom aytganlaridek: «Qani endi yil davomi ramazon ro‘zasi bo‘lsa edi», – deb orzu qildilar.

Demakki, bu oyni qancha ehtirom qilsak, qancha sevsak va unda qancha g‘ayrat qilsak, shuncha oz. Shunday go‘zal bir oyga yetishib turibmizki, Allohga hamdu sanolar aytmaslikning iloji yo‘q!

Bir hadisi sharifda aytiladi: Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam marhamat qiladilar: Ro‘zadorning mukofotiga qarang! «Ro‘za tutgan kishining uyqusi ham ibodat». Ro‘zador charchaydi, holsizlanadi, bir ozgina shu yerda cho‘zilay, deydi. Axir, buning yozi bor, qishi bor, issig‘i bor, sovug‘i bor... Uzun-uzun kunlari bor...

Stokgolmga bordik. Shimoliy Qutbga yaqin bo‘lgan joylar. Qish mavsumi soat 9larda bomdod namozi bo‘ladi. 12ga yaqin peshin, 13ga yaqin asr, 15larda shom namozi o‘qiladi. Yozda esa umuman teskarisi: Tarovih namozini o‘z vaqtida o‘qish ham ancha qiyin. U yerda oddiy ishchi bo‘lib ishlaydigan birodarlarimiz maxsus qozonlarda temir eritib qaynatadilar. «Ustoz! Issiqlik 60-70 gradus bo‘lganda ko‘zoynakni taqamiz va narsalarni eritib qaynatamiz. Shunday qilib, kemalar yasayapmiz» – deb aytgan edilar.

Ular shunday og‘ir sharoitda ham ro‘za tutishlariga to‘g‘ri keladi va o‘z navbatida, uzun tunlarda dam olishlari kerak. Kechasi hech ham uxlay olmayaptilar. Shom namozini masjidda o‘qiydilar. Iftorlik qiladilar. Xufton namozini tarovih bilan o‘qiydilar. Keyin ozgina nafaslarini rostlab suhbat qiladilar va bomdod namozi kiradi, uni o‘qib, yana ishga ketadilar. Haqiqiy fidokor insonlar. Albatta, kunduzi ish tugaganidan keyin dam olishlari lozim.

(Navmus-sa’imi ibadatun). «Ro‘zadorning uyqusi ham ibodat». (Va samtuhu tasbihun). «Gapirmasligi, sukut saqlashi tasbeh bo‘lar ekan». «Subhanalloh» deganidek. To‘yib gaplasha olmaganligi uchun biroz kayfiyati qochadi. Ana shundagi sabri-sukuti ham savob ekan. Ro‘za insonni chiroyli qilib qo‘yadi.

Uyqusi ibodat, sukut saqlashi tasbeh: (Va duauhu mustajabun). «Duosi esa maqbul ekan». Ro‘zadorning duosi ijobat. Chunki u Alloh yaxshi ko‘rgan banda bo‘lishga intilayotir. U Alloh uchun kunduzi yeyish, ichish va oilaviy munosabatdan uzoqlashadi. Alloh uchun nafsining kuchli orzularini tark etadi. U Alloh uchun fidokorlik qilganligi sababli ham Alloh uni sevmoqda va duosi ijobat bo‘lmoqda. Bunday fursatda ro‘zadorning duosini olishga harakat qilish, uning ko‘nglini olish lozim, unga ehson qilib, iftorlik qildirish, shunday yo‘llar bilan uning mustajob duosini olishga harakat qilish zarur!

(Va amaluhu muzaafun). Qilgan amalining savobi ham orttirib beriladi. Ya’ni, ramazonda qilgan ibodatlari, boshqa vaqtlarda qilgan ibodatlari bilan bir xil bo‘lsa ham, ramazondagi savobi yetmish marta ortiq. Bu ozmuncha farq emas, juda ham yaxshi bir mukofot.

Ramazonda kuniga 20 rakat tarovih namozini o‘qiymiz. Yetmishni yigirmaga ko‘paytirsak 1400 rakat namoz o‘qigandek bo‘lamiz. Sadaqa bersak ham, tasbeh o‘girsak ham yetmish marta ko‘p savob olamiz.

Shuning uchun ham ba’zi oqil kishilar bu narsaning sirini ustozlaridan, buyuklaridan o‘rganganlari bois, zakotlarini ramazon oyida beradilar. Zakot uchun bir nechta shartlar mavjud. Shulardan biri zakotga yetadigan mablag‘ qo‘lga tushgandan keyin bir yil shu holatida turishidir! Masalan, hozir siz nisobga yetarli mablag‘ga ega bo‘ldingiz, bundan shu zahotiyoq zakot berish mumkin emas. Bir yil o‘tishi kerak. Ammo ba’zilar o‘sha miqdorni oldinroq ayirib, ramazonda beradilar. Chunki ramazonda qilingan har bir ezgu ishga yetmish marta ko‘p savob beriladi.

Abu Husaymadan shunday rivoyat qilinadi: «Katta gunohlar qilinmagan bo‘lsa, ramazon bilan ramazon, haj bilan haj, jum’a bilan jum’a, namoz bilan namoz orasidagi gunohlarga kafforat bo‘ladi».

Ramazonni yaxshi o‘tkazsak, o‘tgan ramazondan bunisigacha qilgan gunohlarimiz va qusurlarimizni Alloh kechiradi. Jum’a namozini ham maromiga yetkazib o‘qigan vaqtimizda, oldingi jum’a bilan bunisi orasidagi gunohlar o‘chiriladi. Albatta, uning ba’zi shartlari bor. Masalan, yaxshilab g‘usl qilib, tahoratni yangilab, jum’aga kamoli hurmat bilan e’tibor bersa... Bir namoz oldingisi bilan orasidagi gunohlarni o‘chiradi.

Hazrati Umar roziyallohu anhu ramazon oyi kelishi bilan aytar ekanlar:
«Xush kelding, ey yaxshiliklarga to‘la oy, kunduzlari ro‘zaga, tunlari esa namozga boy bo‘lgan oy!».

Men yuqorida kechki namoz deb aytganimda, tarovih namozini nazarda tutdim. Ammo, ba’zi oshiqu sodiqlar tarovih namozi o‘qigandan keyin uylariga borib, tahoratlari bor, yana bir ozgina namoz o‘qiydilar. Ularning bu go‘zal amallarini Alloh qabul qilsin!

Bismillahir rohmanir rohim.
«Kechaning (bir qismida) uyg‘onib o‘zingiz uchun nafl (ibodat) bo‘lgan namozni o‘qing! Shoyadki, Parvardigoringiz sizni (Qiyomat kunida) maqtovli (ya’ni, gunohkor ummatlaringizni shafoat qilib oqlaydigan) maqomda tiriltirur».

Rabbimiz Payg‘ambarimizga: «Kechalari tahajjud namozi o‘qi!» deb buyurmoqda, tavsiya qilmoqda. Payg‘ambarimiz ham bu namozni hech kanda qilmagan ekanlar.

Shu bois hadisi sharifda shunday aytiladi:
«Kechasi turib o‘qilgan ikki rakaat namoz, dunyo va undagi barcha narsalardan qiymatliroqdir».

Ramazondan boshqa vaqt tura olmaymiz. Chunki kech yotamiz, to‘yib uxlay olmaymiz. Shuning uchun hatto bomdod namoziga ham turolmaymiz, ba’zi vaqtlar turishimiz juda ham qiyin bo‘ladi. Mana, sizga oddiy xalqning, avomning umumiy holati. Ammo bizning dinimiz shunday go‘zalki, shirinliklar, lazzatli taomlar bahonasida avomning ham havasini uyg‘otib, ramazon oyida tahajjudga uyg‘otadi. Bu fazilatli oyda yarim kechasi yosh ham, qari ham, kuchli ham, kuchsiz ham og‘rinmasdan, uflamasdan, mamnuniyat bilan uyqudan turadi. Shu bois Hazrati Umar roziyallohu anhu «Har narsaning har qanday holati, kunduzidagi ro‘zasi ham, kechadagi namozi ham xayrli bo‘lgan, ey muborak oy, xush kelding!» – degan ekanlar.

Alloh taolo hadisi Qudsiyda marhamat qiladi: «Ro‘za – meniki, uni men o‘zim qabul qilaman. Uning mukofotini ham hisoblab bo‘lmaydigan shaklda men o‘zim beraman». Chunki ro‘za bu – yashirin ibodat. Namozga o‘xshagan emas».

Siz bir do‘xtirlardan so‘rab ko‘ring, ochlikning juda katta tibbiy foydasi bor. Mana, Burdurda shakar fabrikasi bor. Ma’lum kampaniya bitganidan keyin fabrika to‘xtatiladi va butun jihozlar qaytadan tekshiriladi, toza qilinadi. Ya’ni keyingi kampaniyaga tayyorgarlik ko‘riladi. Agar shunday qilinmasa, keyingi yil uchun shakar ishlab chiqara olmaydi. Chunki butun jihozlar ishdan chiqib qolishi mumkin. Inson vujudi ham xuddi shundaydir. Me’damiz bir oy dam oladi. Parhez bezi ham, butun ichki a’zolar ham dam oladi.

Alloh taolo hammamizni g‘aflat uyqusidan uyg‘otsin, orifu ogoh qullaridan qilsin... Har bir kunimizni rizosiga uyg‘un o‘tkazishimizni nasibi ro‘zi aylasin. Tafviqini rafiq qilsin, xos qullaridan qilsin... Husni xotimalar bilan oxiratga borishimizni nasib aylasin. Jannati va jamoli bilan barchamizni xushnud etsin.

4 fevral 1995/ 4 Ramazon 1415

Mahmud As’ad Jo‘shonning "Ramazon va taqvo" kitobidan

• Кейинги