Жаннатдан келган овоз эгаси
Рамазон ойида кўплаб мусулмон мамлакатлари радио ва телетармоқлари Қуръони каримни асосан буюк қори, устоз Абдулбосит Муҳаммад Абдуссамад қироатида эфирга узатишади. Унинг қироатини севувчилар Абдулбосит қорига “жаннатдан келган овоз эгаси” деб юксак баҳо беришган. Мана шу улуғ зотнинг ҳаёт йўли тўғрисида журналхонларимизга маълумот беришни лозим топдик.
Қорилар устози, довудий овоз соҳиби Абдулбосит Муҳаммад Абдуссамад 1927 йили Миср жанубидаги Қино вилоятига қарашли Армант туманидаги Муроаза қишлоғида дунёга келди. Бобоси Абдуссамад ҳам, отаси Муҳаммад Абдуссамад ҳам Қуръон ҳофизи ва тажвид билимдони сифатида танилишган эди. Акалари Маҳмуд билан Абдулҳамид ҳам ҳофиз бўлишган.
Абдулбосит қори ўзи бундай эслайди: “Ўн ёшга етганимда Қуръони каримни тўлиқ ёд олиб бўлган эдим. Отам улов (транспорт) вазирлигида ишлар, бобом эса олим эди. Улардан Қуръон илмларини ўрганмоқчи бўлдим, аммо улар устоз Муҳаммад Салимдан таълим олиш учун Танта музофотига боришимни айтишди.
Армант билан Танта орасидаги масофа анча узоқ эди. Йўлга чиқиш олдидан Муҳаммад Салимнинг Армантга келганини билдик. Гўё тақдир у кишини бизга юборгандек эди. Ҳузурларига бориб, Қуръони каримни тўлиқ ўқиб бердим. Сўнгра етти хил қироатга доир матн “Шатбия”ни ёддан айтиб бердим”.
Абдулбосит қори ўн икки ёшида Муҳаммад Салим тавсияси билан Қино вилоятининг турли жойларида Қуръон ўқиб юрди. Қаерга бормасин, Абдулбосит қорининг ноёб истеъдоди ҳақида гап-сўз юрарди.
1950 йили Абдулбосит қори Мадинаи мунавварага борди. Бу ерга кўпроқ чорлаётган нарса машҳур, тажрибали қорилардан Абдулазиз Зоҳир, Абдулфаттоҳ аш-Шошоий, Мустафо Исмоилнинг савт ва қироатларини бевосита эшитиш эди...
Тун ярмидан оққанида дунёнинг турли шаҳарларидан тўп-тўп зиёратчилар “Ҳазрати Зайнаб” масжидига кела бошлашди. Абдулбоситга ҳам Қуръони каримдан ўнта оят ўқишига изн беришларини сўрашди. Абдулбосит қироати бир соатдан ортиқроқ давом этди, у Аҳзоб сурасидан ўқирди. Масжиднинг ҳамма томонини сукунат қамраб олди ва йиғилганларнинг нигоҳи забардаст қорилар сафида ўтирган кичкина қорига қадалди. Бир оздан кейин ҳайрат ва таажжуб овозлари янгради.
1951 йили Шайх Даббо Абдулбоситга қироатини ҳаво мавжлари орқали таратиш таклифи билан мурожаат қилди. Абдулбосит овоз ёзиш уйи мутасаддилари билан шартнома тузганидан кейин оиласи билан доимий равишда Қоҳирада яшаб қолди. Унинг овози радио эфирлари орқали тарала бошлагач, янада машҳур бўлиб кетди.
1952 йили, айниқса рамазон ойида Абдулбосит қорига дунёнинг турли мамлакатларидан Қуръонни хатм қилиш истаги билдирилган таклифлар кела бошлади. Таклифлар орасида қори ҳеч бўлмаганда бир мартагина ташриф буюрсин, деганлари ҳам бор эди. Чунки Қуръони карим шарофатидан Абдулбосит қори қадами етган жой Аллоҳ таолонинг файзу баракаси, шукуҳига тўлар эди.
Покистон давлати раҳбари уни Матарга таклиф қилди ва учоқдан тушар-тушмас қарши олиб, қучоқлашиб кўришди. Абдулбосит қори Индонезиянинг энг катта масжидларида ҳам Қуръон ўқиди.
Абдулбосит қори 1952 йили отаси билан бирга ҳаж қилиш учун Саудия Арабистонига борди. Ислом ватанида шайхнинг бу зиёратини Аллоҳнинг марҳамати деб билиб, ундан Қуръон хатм қилиб беришини илтимос қилишди. Абдулбосит қори бу таклифга рози бўлди ва Саудия Арабистонидаги бир қанча масжидларда Қуръон ўқиди. Шайхнинг энг машҳур тиловатлари Маккада Масжидул Ҳаромда ва Мадинада Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) масжидида бўлди.
Абдулбосит қорини ҳиндистонлик бир киши иззат-икром билан ҳинд диёрига таклиф қилди. Шайхни катта бир масжидга олиб боришди. Абдулбосит қори ўзини кутиб турган одамларга қараса, ҳаммасининг боши эгик, кўзлари ёшга тўлган эди. Шайх тиловатни тамомлагунича улар йиғлашда давом этишди. Абдулбосит қори ҳам бу ҳолатдан таъсирланиб кетди ва икки кўзи ёшга тўлди.
Абдулбосит Муҳаммад Абдуссамадни фақат араб ва бошқа мусулмон мамлакатларида эмас, дунёнинг шарқу ғарби, шимолу жанубида бирдай эъзозлашган. Унинг Париж, Лондон, Қуддусда қилган қироатларини эшитиб, лол қолган бир қанча ғайримуслимлар Исломни қабул қилиш истагини билдиришган. Шайх кўпгина давлатлар, хусусан, Сурия, Ливан, Сенегал давлатлари мукофоти билан тақдирланган.
Тақдир экан, Абдулбосит қори қандли диабет касалига чалинган, жигари ҳам рисоладагидай ишламас эди. Кўп йиллар бу икки жиддий хасталикка бардош беришига тўғри келди. Ниҳоят, уни Мисрнинг Ғазо шаҳридаги доктор Бадрон шифохонасига ётқизишди. Аммо шифокорлар ва Шайхнинг фарзандлари унинг саломатлиги тобора заифлашиб бораётгани учун Лондонга олиб боришга қарор қилишди. У Лондонда бир ҳафта даволанди. Аммо умри поёнига етаётганини билгандек, ўзи билан бирга келган ўғли Ториққа Мисрга қайтариб олиб кетишини айтди.
Абдулбосит қори 1988 йилнинг 30 ноябр чоршанба куни вафот этди. Аллоҳ таоло у кишининг руҳини сурурга, қабрини нурга тўлдирсин, жаннатдаги мақомини олий қилсин!
“Ҳидоят” журналининг 2009 йил, 9-сонидан олинди.
Ramazon oyida ko‘plab musulmon mamlakatlari radio va teletarmoqlari Qur’oni karimni asosan buyuk qori, ustoz Abdulbosit Muhammad Abdussamad qiroatida efirga uzatishadi. Uning qiroatini sevuvchilar Abdulbosit qoriga “jannatdan kelgan ovoz egasi” deb yuksak baho berishgan. Mana shu ulug‘ zotning hayot yo‘li to‘g‘risida jurnalxonlarimizga ma’lumot berishni lozim topdik.
Qorilar ustozi, dovudiy ovoz sohibi Abdulbosit Muhammad Abdussamad 1927 yili Misr janubidagi Qino viloyatiga qarashli Armant tumanidagi Muroaza qishlog‘ida dunyoga keldi. Bobosi Abdussamad ham, otasi Muhammad Abdussamad ham Qur’on hofizi va tajvid bilimdoni sifatida tanilishgan edi. Akalari Mahmud bilan Abdulhamid ham hofiz bo‘lishgan.
Abdulbosit qori o‘zi bunday eslaydi: “O‘n yoshga yetganimda Qur’oni karimni to‘liq yod olib bo‘lgan edim. Otam ulov (transport) vazirligida ishlar, bobom esa olim edi. Ulardan Qur’on ilmlarini o‘rganmoqchi bo‘ldim, ammo ular ustoz Muhammad Salimdan ta’lim olish uchun Tanta muzofotiga borishimni aytishdi.
Armant bilan Tanta orasidagi masofa ancha uzoq edi. Yo‘lga chiqish oldidan Muhammad Salimning Armantga kelganini bildik. Go‘yo taqdir u kishini bizga yuborgandek edi. Huzurlariga borib, Qur’oni karimni to‘liq o‘qib berdim. So‘ngra yetti xil qiroatga doir matn “Shatbiya”ni yoddan aytib berdim”.
Abdulbosit qori o‘n ikki yoshida Muhammad Salim tavsiyasi bilan Qino viloyatining turli joylarida Qur’on o‘qib yurdi. Qaerga bormasin, Abdulbosit qorining noyob iste’dodi haqida gap-so‘z yurardi.
1950 yili Abdulbosit qori Madinai munavvaraga bordi. Bu yerga ko‘proq chorlayotgan narsa mashhur, tajribali qorilardan Abdulaziz Zohir, Abdulfattoh ash-Shoshoiy, Mustafo Ismoilning savt va qiroatlarini bevosita eshitish edi...
Tun yarmidan oqqanida dunyoning turli shaharlaridan to‘p-to‘p ziyoratchilar “Hazrati Zaynab” masjidiga kela boshlashdi. Abdulbositga ham Qur’oni karimdan o‘nta oyat o‘qishiga izn berishlarini so‘rashdi. Abdulbosit qiroati bir soatdan ortiqroq davom etdi, u Ahzob surasidan o‘qirdi. Masjidning hamma tomonini sukunat qamrab oldi va yig‘ilganlarning nigohi zabardast qorilar safida o‘tirgan kichkina qoriga qadaldi. Bir ozdan keyin hayrat va taajjub ovozlari yangradi.
1951 yili Shayx Dabbo Abdulbositga qiroatini havo mavjlari orqali taratish taklifi bilan murojaat qildi. Abdulbosit ovoz yozish uyi mutasaddilari bilan shartnoma tuzganidan keyin oilasi bilan doimiy ravishda Qohirada yashab qoldi. Uning ovozi radio efirlari orqali tarala boshlagach, yanada mashhur bo‘lib ketdi.
1952 yili, ayniqsa ramazon oyida Abdulbosit qoriga dunyoning turli mamlakatlaridan Qur’onni xatm qilish istagi bildirilgan takliflar kela boshladi. Takliflar orasida qori hech bo‘lmaganda bir martagina tashrif buyursin, deganlari ham bor edi. Chunki Qur’oni karim sharofatidan Abdulbosit qori qadami yetgan joy Alloh taoloning fayzu barakasi, shukuhiga to‘lar edi.
Pokiston davlati rahbari uni Matarga taklif qildi va uchoqdan tushar-tushmas qarshi olib, quchoqlashib ko‘rishdi. Abdulbosit qori Indoneziyaning eng katta masjidlarida ham Qur’on o‘qidi.
Abdulbosit qori 1952 yili otasi bilan birga haj qilish uchun Saudiya Arabistoniga bordi. Islom vatanida shayxning bu ziyoratini Allohning marhamati deb bilib, undan Qur’on xatm qilib berishini iltimos qilishdi. Abdulbosit qori bu taklifga rozi bo‘ldi va Saudiya Arabistonidagi bir qancha masjidlarda Qur’on o‘qidi. Shayxning eng mashhur tilovatlari Makkada Masjidul Haromda va Madinada Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) masjidida bo‘ldi.
Abdulbosit qorini hindistonlik bir kishi izzat-ikrom bilan hind diyoriga taklif qildi. Shayxni katta bir masjidga olib borishdi. Abdulbosit qori o‘zini kutib turgan odamlarga qarasa, hammasining boshi egik, ko‘zlari yoshga to‘lgan edi. Shayx tilovatni tamomlagunicha ular yig‘lashda davom etishdi. Abdulbosit qori ham bu holatdan ta’sirlanib ketdi va ikki ko‘zi yoshga to‘ldi.
Abdulbosit Muhammad Abdussamadni faqat arab va boshqa musulmon mamlakatlarida emas, dunyoning sharqu g‘arbi, shimolu janubida birday e’zozlashgan. Uning Parij, London, Quddusda qilgan qiroatlarini eshitib, lol qolgan bir qancha g‘ayrimuslimlar Islomni qabul qilish istagini bildirishgan. Shayx ko‘pgina davlatlar, xususan, Suriya, Livan, Senegal davlatlari mukofoti bilan taqdirlangan.
Taqdir ekan, Abdulbosit qori qandli diabet kasaliga chalingan, jigari ham risoladagiday ishlamas edi. Ko‘p yillar bu ikki jiddiy xastalikka bardosh berishiga to‘g‘ri keldi. Nihoyat, uni Misrning G‘azo shahridagi doktor Badron shifoxonasiga yotqizishdi. Ammo shifokorlar va Shayxning farzandlari uning salomatligi tobora zaiflashib borayotgani uchun Londonga olib borishga qaror qilishdi. U Londonda bir hafta davolandi. Ammo umri poyoniga yetayotganini bilgandek, o‘zi bilan birga kelgan o‘g‘li Toriqqa Misrga qaytarib olib ketishini aytdi.
Abdulbosit qori 1988 yilning 30 noyabr chorshanba kuni vafot etdi. Alloh taolo u kishining ruhini sururga, qabrini nurga to‘ldirsin, jannatdagi maqomini oliy qilsin!
“Hidoyat” jurnalining 2009 yil, 9-sonidan olindi.