Сеҳрли кеча

“Энг ибратли ҳаётий ҳикоялар” танловига

1.

− Худо хайрингизни берсин, бир хамирлик ун олиб келинг, рўзамизни қизлар билан нонсиз, ярим косадан сут ичиб тутдик. Ифторликка нон қилай, ун топиб келинг!
− Тутган рўзангни менга миннат қилма! Тутган бўлсанг, ўзинг учун тутибсан. Сиз рўза эмассиз, демоқчисан-да?
− Ҳеч ҳам ундай демоқчи эмасман, дадаси, бир кун инсоф берса, рўзани ҳам тутарсиз, намозни ҳам ўқирсиз, эл қатори масжидга ҳам чиқарсиз, − деди ишга бориш учун китоб-дафтарлари солинган сумкасини қўлига олган Муқаддас. – Ишдан келгунимча ун олиб келсангиз, нон ёпардим, бирор хамир овқат ҳам қилардим. Қизлар нонсиз рўза тутишаяпти, чарчаб қолишмасин, дейман-да.
− Чарчаса, тутмасин! – ўшқирди Рўзибой. – Ким қўйибди муштдек қизларингга рўза тутишни? Ҳов, олтмишга кирса, тутади ҳали.
− Ўзингиз рўза ойида туғилганингиз учун исмингизи Рўзибой қўйишган-у, бу ойнинг ҳурматини қилмайсиз-да, дадаси, − деди Муқаддас эшикдан чиқар экан. – Олтмишгача ким бор, ким йўқ. Олтмишдан ошасан деган ҳужжатингиз борми ёки?
− Сен гапга ўқигансан, бор, ишингга жўна, бошимни оғритиб юбординг! – деди Рўзибой юзига кўрпани тортиб. – Мен пича мизғиб олай, бошим оғрияпти.
− Рамазон демай, рўза демай, тонг отгунча улфатлар билан ароқхўрлик қилган одамнинг боши тарсиллаб ёрилиб кетмаганига мен ҳайрон, − деди Муқаддас дарвозага қараб юраркан.
Рўзибой унинг сўзларини эшитмаслик учун кўрпага бурканиб олди.

2.

Муқаддас мактабдан келиб, энг аввал эрини суриштирди:
− Фарангиз, даданг келмадими?
− Пешингача ухладилар, − жавоб берди Фарангиз. – Сўнг туриб, ейишга бир нима тополмай, сўкиниб чиқиб кетдилар.
− Ифторликка нима қиламиз, ая? – сўради Меҳрангиз. – Уйда ҳеч нима йўқ.
− Биламан, сен ҳам юрагимни эзма, − деди Муқаддас. – Шу бугун ойлигимизни беришар, дегандим, афсус, кейинги ҳафтада ҳам ойлик бўлмас эмиш. Нима қилсак экан?
− Тоғамдан ёрдам сўрасак-чи, ая? – деди Фарангиз.
− Уят, қизим, тоғанг бўлса ҳам бир беради, икки беради, унинг ҳам бир этак боласи бор, − деди Муқаддас. – Шусиз ҳам икки-уч марта пул сўраб бордиларинг. Энди уяламан. Даданг келсин-чи, тайинлагандим, ун олиб келар. Олиб келса, нон ҳам ёпамиз, бирор овақат ҳам қилармиз.
Тушдан кейин ўқийдиган Сарвара чопиб ҳовлига кирди:
− Дадам келаяптилар, − деди ҳовлиқиб. – Аммо гандираклаб келаяптилар.
Гандираклаб келгани ҳам майли, ичкарига кириб, кўзига кўринган челак борми, тоғора борми, даранглатиб, тепиб келди, Рўзибой.
− Ҳа, нима? – ҳиққиллади Рўзибой. – Нега кўзингни олайтирасан? Ҳа, ичдим. Жўралар қўймади, ичдим-да.
− Уялмайсизми? – деди Муқаддас. – Ахир бугун энг улуғ кеча – Лайлатул қадр. Одамлар бу тунни йил давомида интиқ кутади. Тайёрланади. Сизнинг аҳволингизни қаранг!
− Ўша тилло лайлагингни ўзинг ушлаб олавер! – кўзини йириб қаради Рўзибой. – Мен тиллонгдан ҳам, лайлагингдан ҳам безорман!
− Ҳа, сизга ароқ бўлса, ароқхўр жўраларингиз бўлса, бўлгани, − деди Муқаддас. – Бир хамирлик ун сўраган эдим, ноинсоф?
− Унга пул йўқ, − деди ўз хонасига йўл олган Рўзибой.
− Ароққа пул бор-у, унга пул топилмайди-я? – ўтириб қолди Муқаддас. – Ер ютсин ўша ароқни! Ергина ютсин ўша ароқ сотадиган дўконни! Ер ютмаса рози эмасман, ўша ароқни ишлаб чиқарганни-ю, уни сотганни ҳам!
Муқаддас қизларига нима дейишни билмай, ҳадемай, ифторлик чоғида нима едиришни билмай, иложсизликдан, хорликдан изиллаб йиғлаб юборди.
− Аяжон, йиғламанг! – уни қучоқлаб олди Фарангиз. – Бу кунлар ҳам ўтиб кетар.
− Қачон? Қачон ўтиб кетади, қизим? – баттар уввос тортди Муқаддас. – Ўтиб кетар, ўтиб кетар, деб қирққа кирдим, қизим. Бу дадангга инсоф берар, инсоф берар, деб шу пиёниста билан ўн саккиз йиллик умримни хазон қилдим. Бу нима аҳвол? Шундай улуғ кечада, ҳаммангиз интиқ кутган кечада уйимизда бир бурда нон бўлмаса? Бир сўм пул бўлмаса.
− Аяжон, менда пул бор, − деди Сарвара. – Мана, мактабдан келаётганимда тоғам бердилар. Беш минг сўм.
− Менда ҳам минг сўм бор, − деди Фарангиз чўнтагини кавлаб.
− Менда беш юз сўм бор, − деди аясига пул узатган Меҳрангиз.
− Эҳ-ҳе, бой бўлиб кетибмиз-ку? – аянчли табассум қилди Муқаддас. – Бозорни кўчириб келсак бўлади бу пулга. Анора сенда ҳам пул бордир?
− Иъ-иъ, − деди ҳали боғчага борадиган Анора. – Дадам менга пул беймадила.

3.

Муқаддас ҳаммаси бўлиб ўн минг сўмга бормайдиган “хазина”сини маҳкам чангаллаб, бозор айланди. Иккита ноннинг ўзи уч минг сўм бўлди. Қолган пулга бешовига бешта “Ролтон” олмоқчи ҳам бўлди. “Ролтон” ўлгур бир марта ейишга етади, сабзавот олсам, икки-уч марта овқат қиламан”, деб ўйлаб, сабзавотлар сотиладиган пештахталарга қараб бурилди.
− Картошка неча пул? – сўради сотувчидан.
− Бир ярим минг сўмдан, − жавоб берди сотувчи.
− Манави, майдалари-чи? – ийманибгина сўради Муқаддас.
− Майдаси минг сўмдан.
− Сабзилар неча пулдан, пиёз-чи?
− Сабзи, пиёзларнинг ҳам майдасининг нархини айтаверайми? – деди сотувчи чимирилиб.
Муқаддас ўзининг аҳволидан ўзининг хўрлиги келди.
− Керак эмас! – нари кетди Муқаддас.
Бир неча сабзовот сотувчилардан нарх-навони суриштириб, бозордаги энг майда картошка, пиёз, сабзилардан икки килодан сотиб олди. Қараса, беш юз сўм ортиб ҳам қолибди. Анорага битта музқаймоқ ҳам олди.

4.

− Ана, бугун қандай кун эканини биласизлар-ку? – деди ҳовлига кириб келган Муқаддас. – Бугун ҳамма нарсага барака инган. Сизлар йиғиб берган пулда ҳам барака бор экан, қаранглар, шу-унча нарса олиб келдим. Анорага музқаймоқ ҳам олдим.
− Уй-йе! – деб юборди Анора.
− Ма, маза қилиб еб ол! – музқаймоқни қизчасига узатди Муқаддас. – Бизлар энди ифторликкача сабр қиламиз.
Муқаддас қўлидаги сабзовот солинган сумкани Фарангизга тутқазди.
− Қизим, Меҳрангиз иккалангиз картошка, сабзиларни ювиб, артинглар, гўштсиз бўлса ҳам ўзим сизларга би-ир шўрва қилиб берай.
Қизлар сабзавотларни ювиб, артишди. Муқаддас қозон осди.
Ифторлик дастурхони камтарона бўлса-да,  Муқаддас билан қизларининг кайфиятлари яхши эди. Улар бугунги ифторлик лаҳзаларини неча кундан бери интиқ кутишарди. Муқаддас қизларига “Қадр кечаси” нима ниятларинг бўлса, айтинглар, ҳаммаси ижобат бўлади”,  деб ўргатгани учун қизлари бор ниятларини ифторлик чоғи айтамиз, деб тайёрланиб юришарди.
Ниҳоят, ифторлик пайти ҳам етиб келди. Бир пиёла сувни олдига қўйган Муқаддас қўлларини дуога очди:
− Аллоҳим, майли, ўғил бермадинг, энди қизларимнинг бахтини бер! Яхши жойлардан иймон, инсофли куёвларни ато эт! Илоё, қизларимни мендек хор қилиб қўйма! Улар хорликни кўрмасин!
− Илоё, аяжонимнинг умрини узун қил! – дуо қилди Фарангиз. – Дадамизга инсоф бер!
− Илоё, хонадонимизга барака бер, − дуо қилди Меҳрангиз. – Тотувликни бер!
− Илоё, аяжонимнинг ҳам пуллари кўп бўлиб кетсин! – бу Сарваранинг дуоси эди.
− Сен ҳам дуо қил! – деди Фарангиз Анорага.
− Моёжна кўп бўсин! – деди Анора.
− Ҳаммамизга етсин, де, − кулди Муқаддас.
Ифторлик қилишди. Муқаддас Фарангиз ва Меҳрангиз билан бирга шом намозини ўқиб, узоқ дуо қилди. Йиғлаб-йиғлаб дуо қилди. Сўнг ўрнидан туриб, кўзларини артди-да, Фарангизга ўгирилди.
− Бор, дадангни ҳам уйғотиб чиқ, овқатни сузамиз!
Муқаддас ҳаммага овқат сузди. Рўзибой ҳам пишиллаб чиқиб, дастурхон атрофига ўтирди. Косани қошиқ билан бир-икки кавлаб кўриб, афтини жийирди.
− Гўшти йўқ-ку? Шуям шўрвами энди?
Рўзибой қошиқни зарда билан дастурхонга ташлади-да, ўрнидан туриб, яна кўчага чиқиб кетди.

5.

Муқаддас қизлари билан бирга хуфтон намозини ҳам ўқиди. Сарвара билан Анорани ўрнига ётқизиб, улар ухлагач, яна жойнамозини тўшади. Икки ракаат нафл намоз ўқиди. Икки тарафга салом бериб, қараса, Фарангиз билан Меҳрангиз ҳам унинг ортида жойнамоз устида ўтиришибди.
− Ўзингга шукур, шундай ақлли қизларни бериб қўйганингга ҳам шукур! – пичирлади Муқаддас.
“Тафсири ҳилол” китобини олиб келиб, бирор соатча китоб ўқиди. Қизлари диққат билан қулоқ солишди.
− Агар уйқуларинг келса, сизлар ётиб ухланглар, − деди Муқаддас қизларига. – Биласизлар, мен бу кеча ухламайман. Бу кеча сир-синоатларга тўла кеча. Бугун ухламай, ибодат қилиб чиққан, китоб ўқиб, дуо қилиб чиққан бандасига Аллоҳ барча тилаганларини беради. “Бу кечада сизлар сўраб, чарчаб кетасизлар, аммо мен бериб, чарчамайман”, дер экан. Менинг Ўзидан сўрайдиганларим бор.
− Аяжон, бизларнинг ҳам сўрайдиганларимиз бор, − деди Фарангиз. – Бу кеча биз ҳам сизнинг ёнингизда ухламасдан тонг оттирамиз. Зора, оиламизга яхши кунлар келса.
− Айланай ўзимнинг ақлли қизларимдан, − қизларининг бошини сийпалади Муқаддас. – келинглар, бўлмаса, биргалашиб, дуо қиламиз!
− Фақат йиғламасдан дуо қилинг-да, аяжон, − деди Меҳрангиз. – Йиғласангиз, бизлар ҳам хафа бўлиб қоламиз.
− Йўқ, бу кеча йиғламайман, − деди Муқаддас. – Бу кеча сизларнинг ҳақингизга дуо қиламан.
Муқаддас дуога қўл очди. Унга қизлари ҳам қўшилди.
− Аллоҳим, Фарангиз қизим бу йил университетга кирмоқчи, омадини бер! Ўзимдек сидқидилдан халққа хизмат қиладиган ўқитувчи бўлсин! Меҳрангиз лицейга киради. Унинг ҳам ўқишларига омад бер! Лицейда яхши ўқиб, келажакда у ҳам олий ўқув юртига ўқишга кирсин! У ҳам элимизга, юртимизга нафи тегадиган инсон бўлсин! Аллоҳим, Сарвара қизим ҳам мактабда аълочи. Унинг ҳам ўқишларига омад бер! У ҳам опаларининг ортидан бориб, мактабни аъло баҳоларга битириб, яхши инсон бўлсин! Аллоҳим, Анора қизимни ўз паноҳингда сақла, соғ-саломат катта бўлишини насиб эт! Аллоҳим, болаларимнинг дадасига ҳам инсоф бер! Ичишни ташлаб, бошқалардек, намоз-ниёзни ўргансин! Ўзингга ибодат қилишни ўргансин! Ичмаса, қўлида гулдек ҳунари бор, билмадим, қайси гўрдан орттирди бу ароқхўр улфатларни? Ўзинг хўжайинимни ёмонлардан йироқ қил! Яхшиларга ёндаштиргин!

6.

Тун ярмидан оққанда китоб ўқиб, ибратли ҳикояларни бир-бирига сўзлаб ўтирган она-болаларнинг тинчини ҳовлида нимнингдир даранглатиб тепилган овози бузди.
− Даданг келди, шекилли, мен чиқиб қарайман, − деди Муқаддас. – Сизлар ўз ишларингиз билан машғул бўлинглар, чалғиманглар. Фарангиз сен “Қадр” сурасини синглингга яна бир марта ўқиб бериб, маъноларини тушунтириб бер. Мен унгача дадангни ўрнига ётқизиб келаман.
Муқаддас шошиб ҳовлига чиқди. Эшик олдида чайқалиб турган эрини кўриб, кайфияти бузилди.
− Вой-вой-ей, нима балони ичиб келдингиз, дадаси, ҳидига тоқат қилиб бўлмайди-ку? – деди Муқаддас кафтини силкитаркан, бурни олдидан бадбўй ҳидни бўлиб.
− Сенинг ишинг бўлмасин! – деди Рўзибой ғўлдираб. – Самандар қўлбола вино қилган экан, шуни ичдик.
− Қадр кечаси-я, дадаси, Қадр кечаси, − эрини суяб, ичкарига бошлади Муқаддас. – Бутун дунёда мусулмонлар бу тунни бедор бўлиб, ибодат билан, дуо билан ўтказишаяпти. Сизнинг юришингизни қаранг?
− Биз ҳам ухлаганимиз йўқ-ку? – пихиллади Рўзибой. – Вино тугаб қолмаса, биз ҳам эрталабгача ўтирардик.
− Сиз билан гаплашиб одам барака топмайди, − деди Муқаддас Рўзибойни ўрнига ётқизиб. – Эрталабгача ичиб чиққандан кўра, ухлаганингиз ҳам яхши, гуноҳингиз камроқ бўлади. Ётиб ухланг!
− Бу ёққа кел! – Рўзибой Муқаддаснинг кўйлаги этагидан тортди. – Истасанг, ухламай чиқишимиз мумкин.
− Бас қилинг! – деди Муқаддас қаҳр билан. – Қизлар Қуръон ўқиб ўтиришибди. Сиз ўз қизларингиздан ўрнак олсангиз яхши бўларди.
− Бор, бор, ибодат қил! – пишқирди Рўзибой. – Ўзингга битта ўғил ҳам сўра!
Муқаддас бир нималар демоқчи бўлиб, бироз тикилиб турди-ю, “Одамнинг ҳар бало бўлгани яхши”, деб хонадан чиқиб кетди.

7.

Бомдодни ўқиганларидан сўнг, бугун якшанба бўлганидан бироз ухлаб олиш учун ётган Муқаддас чошгоҳгача ухлаб қолибди. Туриб, юз-қўлини ювиб, қизларини ахтарди. Уларнинг овози ошхонадан келаётганини сезиб, шу ёққа қараб юрди.
Ошхонага кириб, ҳайратдан оғзи очилиб қолди. Фарангиз ва Меҳрангиз қиймалагичдан гўшт чиқариб, чучвара букишар, Сарвара сархил меваларни каттакон идишга териш билан банд эди. Бурчакда бир қоп катта-катта картошка, бир қоп тиллодай товланиб турган пиёз, бир қоп сабзи, бир неча қутиларда сархил мевалар, тўртта беш литрлик идишда кунгабоқар ёғи турарди. Стол устида беш килоча келадиган лаҳм гўшт ётарди.
− Тушимми ўнгимми? – деди юборди Муқаддас. – Бунча нарса қаердан келди?
− Сиз совутгични очиб қаранг! – деди Сарвара.
Муқаддас совутгични очиб, дод деб юборишига озгина қолди. У совутгичлари охирги марта қачон ҳозиргидек тўла бўлганини унутиб ҳам юборган эди. Совутгич токчаларида сарёғ, пишлоқлар, тухумлар, ширинликлар, ҳар хил идишдаги шарбатлар, салқин ичимликлар терилиб турарди. Битта токчаси эса тўла музқаймоқ эди...
− Биронтанг тушунтириб берсанг-чи! – деди стулга ўтириб қолган Муқаддас. – Ҳозир менинг эсим оғиб қолади.
Фарангиз битта хатни олиб, Муқаддаснинг қўлига тутқазди.
− Аяжон, кечаси билан қилган дуоларингиз ижобат бўлди, − деди Фарангиз. − Битта каттакон юк машинада бу нарсаларни олиб келган амакиларнинг ўзлари буларни ошхонамизга жойлаштириб кетишди. Битта елимхалтанинг ичида кўп пул билан шу хат ҳам бор экан.
− Айниқса, Аноранинг дуоси мустажоб бўлибди-да, − деди Муқаддас маъюс бўлиб ва хатни очиб, ўқий бошлади: − “Ассалому алайкум, устоз. Мен сизнинг илк ўқитган шогирдларингиздан бириман. Сиз берган таълим-тарбиянгизнинг шарофати билан бугун катта бир корхонанинг раҳбариман. Кеча “Қадр кечаси” бўлгани учун бир йиллик закотимни ўз яқинларимдан кимгадир бериш учун келган эдим. Бозорга кириб, тасодифан сизни кўриб қолдим. Қандай бозорлик қилаётганингизни кўриб, юрагим эзилиб кетди. Устоз, мени кечиринг! Мен сизнинг аҳволингиздан хабардор бўлмаганим учун кечиринг! Аммо сизни кўрганим яхши бўлди. Закотимни кимга беришни Аллоҳ менга кўрсатди. Ушбу нарсаларни бир шогирдингизнинг закоти ўрнида қабул қилинг! Ўтинаман, вақтида сиздан хабар олмаган шогирдингизни кечиринг!”
Муқаддаснинг юзларини кўз ёшлари ювиб тушарди.
− Ўзингга шукур, Аллоҳим, ўзингга шукур! – пичирлади Муқаддас. – Менинг ўғлим йўқ эмас. Менинг ўғилларим кўп. Жуда ҳам кўп!
Тамом.

Каримберди Тўрамурод

* * *

1.

− Xudo xayringizni bersin, bir xamirlik un olib keling, ro‘zamizni qizlar bilan nonsiz, yarim kosadan sut ichib tutdik. Iftorlikka non qilay, un topib keling!
− Tutgan ro‘zangni menga minnat qilma! Tutgan bo‘lsang, o‘zing uchun tutibsan. Siz ro‘za emassiz, demoqchisan-da?
− Hech ham unday demoqchi emasman, dadasi, bir kun insof bersa, ro‘zani ham tutarsiz, namozni ham o‘qirsiz, el qatori masjidga ham chiqarsiz, − dedi ishga borish uchun kitob-daftarlari solingan sumkasini qo‘liga olgan Muqaddas. – Ishdan kelgunimcha un olib kelsangiz, non yopardim, biror xamir ovqat ham qilardim. Qizlar nonsiz ro‘za tutishayapti, charchab qolishmasin, deyman-da.
− Charchasa, tutmasin! – o‘shqirdi Ro‘ziboy. – Kim qo‘yibdi mushtdek qizlaringga ro‘za tutishni? Hov, oltmishga kirsa, tutadi hali.
− O‘zingiz ro‘za oyida tug‘ilganingiz uchun ismingizi Ro‘ziboy qo‘yishgan-u, bu oyning hurmatini qilmaysiz-da, dadasi, − dedi Muqaddas eshikdan chiqar ekan. – Oltmishgacha kim bor, kim yo‘q. Oltmishdan oshasan degan hujjatingiz bormi yoki?
− Sen gapga o‘qigansan, bor, ishingga jo‘na, boshimni og‘ritib yubording! – dedi Ro‘ziboy yuziga ko‘rpani tortib. – Men picha mizg‘ib olay, boshim og‘riyapti.
− Ramazon demay, ro‘za demay, tong otguncha ulfatlar bilan aroqxo‘rlik qilgan odamning boshi tarsillab yorilib ketmaganiga men hayron, − dedi Muqaddas darvozaga qarab yurarkan.
Ro‘ziboy uning so‘zlarini eshitmaslik uchun ko‘rpaga burkanib oldi.

2.

Muqaddas maktabdan kelib, eng avval erini surishtirdi:
− Farangiz, dadang kelmadimi?
− Peshingacha uxladilar, − javob berdi Farangiz. – So‘ng turib, yeyishga bir nima topolmay, so‘kinib chiqib ketdilar.
− Iftorlikka nima qilamiz, aya? – so‘radi Mehrangiz. – Uyda hech nima yo‘q.
− Bilaman, sen ham yuragimni ezma, − dedi Muqaddas. – Shu bugun oyligimizni berishar, degandim, afsus, keyingi haftada ham oylik bo‘lmas emish. Nima qilsak ekan?
− Tog‘amdan yordam so‘rasak-chi, aya? – dedi Farangiz.
− Uyat, qizim, tog‘ang bo‘lsa ham bir beradi, ikki beradi, uning ham bir etak bolasi bor, − dedi Muqaddas. – Shusiz ham ikki-uch marta pul so‘rab bordilaring. Endi uyalaman. Dadang kelsin-chi, tayinlagandim, un olib kelar. Olib kelsa, non ham yopamiz, biror ovaqat ham qilarmiz.
Tushdan keyin o‘qiydigan Sarvara chopib hovliga kirdi:
− Dadam kelayaptilar, − dedi hovliqib. – Ammo gandiraklab kelayaptilar.
Gandiraklab kelgani ham mayli, ichkariga kirib, ko‘ziga ko‘ringan chelak bormi, tog‘ora bormi, daranglatib, tepib keldi, Ro‘ziboy.
− Ha, nima? – hiqqilladi Ro‘ziboy. – Nega ko‘zingni olaytirasan? Ha, ichdim. Jo‘ralar qo‘ymadi, ichdim-da.
− Uyalmaysizmi? – dedi Muqaddas. – Axir bugun eng ulug‘ kecha – Laylatul qadr. Odamlar bu tunni yil davomida intiq kutadi. Tayyorlanadi. Sizning ahvolingizni qarang!
− O‘sha tillo laylagingni o‘zing ushlab olaver! – ko‘zini yirib qaradi Ro‘ziboy. – Men tillongdan ham, laylagingdan ham bezorman!
− Ha, sizga aroq bo‘lsa, aroqxo‘r jo‘ralaringiz bo‘lsa, bo‘lgani, − dedi Muqaddas. – Bir xamirlik un so‘ragan edim, noinsof?
− Unga pul yo‘q, − dedi o‘z xonasiga yo‘l olgan Ro‘ziboy.
− Aroqqa pul bor-u, unga pul topilmaydi-ya? – o‘tirib qoldi Muqaddas. – Yer yutsin o‘sha aroqni! Yergina yutsin o‘sha aroq sotadigan do‘konni! Yer yutmasa rozi emasman, o‘sha aroqni ishlab chiqarganni-yu, uni sotganni ham!
Muqaddas qizlariga nima deyishni bilmay, hademay, iftorlik chog‘ida nima yedirishni bilmay, ilojsizlikdan, xorlikdan izillab yig‘lab yubordi.
− Ayajon, yig‘lamang! – uni quchoqlab oldi Farangiz. – Bu kunlar ham o‘tib ketar.
− Qachon? Qachon o‘tib ketadi, qizim? – battar uvvos tortdi Muqaddas. – O‘tib ketar, o‘tib ketar, deb qirqqa kirdim, qizim. Bu dadangga insof berar, insof berar, deb shu piyonista bilan o‘n sakkiz yillik umrimni xazon qildim. Bu nima ahvol? Shunday ulug‘ kechada, hammangiz intiq kutgan kechada uyimizda bir burda non bo‘lmasa? Bir so‘m pul bo‘lmasa.
− Ayajon, menda pul bor, − dedi Sarvara. – Mana, maktabdan kelayotganimda tog‘am berdilar. Besh ming so‘m.
− Menda ham ming so‘m bor, − dedi Farangiz cho‘ntagini kavlab.
− Menda besh yuz so‘m bor, − dedi ayasiga pul uzatgan Mehrangiz.
− Eh-he, boy bo‘lib ketibmiz-ku? – ayanchli tabassum qildi Muqaddas. – Bozorni ko‘chirib kelsak bo‘ladi bu pulga. Anora senda ham pul bordir?
− I’-i’, − dedi hali bog‘chaga boradigan Anora. – Dadam menga pul beymadila.

3.

Muqaddas hammasi bo‘lib o‘n ming so‘mga bormaydigan “xazina”sini mahkam changallab, bozor aylandi. Ikkita nonning o‘zi uch ming so‘m bo‘ldi. Qolgan pulga beshoviga beshta “Rolton” olmoqchi ham bo‘ldi. “Rolton” o‘lgur bir marta yeyishga yetadi, sabzavot olsam, ikki-uch marta ovqat qilaman”, deb o‘ylab, sabzavotlar sotiladigan peshtaxtalarga qarab burildi.
− Kartoshka necha pul? – so‘radi sotuvchidan.
− Bir yarim ming so‘mdan, − javob berdi sotuvchi.
− Manavi, maydalari-chi? – iymanibgina so‘radi Muqaddas.
− Maydasi ming so‘mdan.
− Sabzilar necha puldan, piyoz-chi?
− Sabzi, piyozlarning ham maydasining narxini aytaveraymi? – dedi sotuvchi chimirilib.
Muqaddas o‘zining ahvolidan o‘zining xo‘rligi keldi.
− Kerak emas! – nari ketdi Muqaddas.
Bir necha sabzovot sotuvchilardan narx-navoni surishtirib, bozordagi eng mayda kartoshka, piyoz, sabzilardan ikki kilodan sotib oldi. Qarasa, besh yuz so‘m ortib ham qolibdi. Anoraga bitta muzqaymoq ham oldi.

4.

− Ana, bugun qanday kun ekanini bilasizlar-ku? – dedi hovliga kirib kelgan Muqaddas. – Bugun hamma narsaga baraka ingan. Sizlar yig‘ib bergan pulda ham baraka bor ekan, qaranglar, shu-uncha narsa olib keldim. Anoraga muzqaymoq ham oldim.
− Uy-ye! – deb yubordi Anora.
− Ma, maza qilib yeb ol! – muzqaymoqni qizchasiga uzatdi Muqaddas. – Bizlar endi iftorlikkacha sabr qilamiz.
Muqaddas qo‘lidagi sabzovot solingan sumkani Farangizga tutqazdi.
− Qizim, Mehrangiz ikkalangiz kartoshka, sabzilarni yuvib, artinglar, go‘shtsiz bo‘lsa ham o‘zim sizlarga bi-ir sho‘rva qilib beray.
Qizlar sabzavotlarni yuvib, artishdi. Muqaddas qozon osdi.
Iftorlik dasturxoni kamtarona bo‘lsa-da,  Muqaddas bilan qizlarining kayfiyatlari yaxshi edi. Ular bugungi iftorlik lahzalarini necha kundan beri intiq kutishardi. Muqaddas qizlariga “Qadr kechasi” nima niyatlaring bo‘lsa, aytinglar, hammasi ijobat bo‘ladi”,  deb o‘rgatgani uchun qizlari bor niyatlarini iftorlik chog‘i aytamiz, deb tayyorlanib yurishardi.
Nihoyat, iftorlik payti ham yetib keldi. Bir piyola suvni oldiga qo‘ygan Muqaddas qo‘llarini duoga ochdi:
− Allohim, mayli, o‘g‘il bermading, endi qizlarimning baxtini ber! Yaxshi joylardan iymon, insofli kuyovlarni ato et! Iloyo, qizlarimni mendek xor qilib qo‘yma! Ular xorlikni ko‘rmasin!
− Iloyo, ayajonimning umrini uzun qil! – duo qildi Farangiz. – Dadamizga insof ber!
− Iloyo, xonadonimizga baraka ber, − duo qildi Mehrangiz. – Totuvlikni ber!
− Iloyo, ayajonimning ham pullari ko‘p bo‘lib ketsin! – bu Sarvaraning duosi edi.
− Sen ham duo qil! – dedi Farangiz Anoraga.
− Moyojna ko‘p bo‘sin! – dedi Anora.
− Hammamizga yetsin, de, − kuldi Muqaddas.
Iftorlik qilishdi. Muqaddas Farangiz va Mehrangiz bilan birga shom namozini o‘qib, uzoq duo qildi. Yig‘lab-yig‘lab duo qildi. So‘ng o‘rnidan turib, ko‘zlarini artdi-da, Farangizga o‘girildi.
− Bor, dadangni ham uyg‘otib chiq, ovqatni suzamiz!
Muqaddas hammaga ovqat suzdi. Ro‘ziboy ham pishillab chiqib, dasturxon atrofiga o‘tirdi. Kosani qoshiq bilan bir-ikki kavlab ko‘rib, aftini jiyirdi.
− Go‘shti yo‘q-ku? Shuyam sho‘rvami endi?
Ro‘ziboy qoshiqni zarda bilan dasturxonga tashladi-da, o‘rnidan turib, yana ko‘chaga chiqib ketdi.

5.

Muqaddas qizlari bilan birga xufton namozini ham o‘qidi. Sarvara bilan Anorani o‘rniga yotqizib, ular uxlagach, yana joynamozini to‘shadi. Ikki rakaat nafl namoz o‘qidi. Ikki tarafga salom berib, qarasa, Farangiz bilan Mehrangiz ham uning ortida joynamoz ustida o‘tirishibdi.
− O‘zingga shukur, shunday aqlli qizlarni berib qo‘yganingga ham shukur! – pichirladi Muqaddas.
“Tafsiri hilol” kitobini olib kelib, biror soatcha kitob o‘qidi. Qizlari diqqat bilan quloq solishdi.
− Agar uyqularing kelsa, sizlar yotib uxlanglar, − dedi Muqaddas qizlariga. – Bilasizlar, men bu kecha uxlamayman. Bu kecha sir-sinoatlarga to‘la kecha. Bugun uxlamay, ibodat qilib chiqqan, kitob o‘qib, duo qilib chiqqan bandasiga Alloh barcha tilaganlarini beradi. “Bu kechada sizlar so‘rab, charchab ketasizlar, ammo men berib, charchamayman”, der ekan. Mening O‘zidan so‘raydiganlarim bor.
− Ayajon, bizlarning ham so‘raydiganlarimiz bor, − dedi Farangiz. – Bu kecha biz ham sizning yoningizda uxlamasdan tong ottiramiz. Zora, oilamizga yaxshi kunlar kelsa.
− Aylanay o‘zimning aqlli qizlarimdan, − qizlarining boshini siypaladi Muqaddas. – kelinglar, bo‘lmasa, birgalashib, duo qilamiz!
− Faqat yig‘lamasdan duo qiling-da, ayajon, − dedi Mehrangiz. – Yig‘lasangiz, bizlar ham xafa bo‘lib qolamiz.
− Yo‘q, bu kecha yig‘lamayman, − dedi Muqaddas. – Bu kecha sizlarning haqingizga duo qilaman.
Muqaddas duoga qo‘l ochdi. Unga qizlari ham qo‘shildi.
− Allohim, Farangiz qizim bu yil universitetga kirmoqchi, omadini ber! O‘zimdek sidqidildan xalqqa xizmat qiladigan o‘qituvchi bo‘lsin! Mehrangiz litseyga kiradi. Uning ham o‘qishlariga omad ber! Litseyda yaxshi o‘qib, kelajakda u ham oliy o‘quv yurtiga o‘qishga kirsin! U ham elimizga, yurtimizga nafi tegadigan inson bo‘lsin! Allohim, Sarvara qizim ham maktabda a’lochi. Uning ham o‘qishlariga omad ber! U ham opalarining ortidan borib, maktabni a’lo baholarga bitirib, yaxshi inson bo‘lsin! Allohim, Anora qizimni o‘z panohingda saqla, sog‘-salomat katta bo‘lishini nasib et! Allohim, bolalarimning dadasiga ham insof ber! Ichishni tashlab, boshqalardek, namoz-niyozni o‘rgansin! O‘zingga ibodat qilishni o‘rgansin! Ichmasa, qo‘lida guldek hunari bor, bilmadim, qaysi go‘rdan orttirdi bu aroqxo‘r ulfatlarni? O‘zing xo‘jayinimni yomonlardan yiroq qil! Yaxshilarga yondashtirgin!

6.

Tun yarmidan oqqanda kitob o‘qib, ibratli hikoyalarni bir-biriga so‘zlab o‘tirgan ona-bolalarning tinchini hovlida nimningdir daranglatib tepilgan ovozi buzdi.
− Dadang keldi, shekilli, men chiqib qarayman, − dedi Muqaddas. – Sizlar o‘z ishlaringiz bilan mashg‘ul bo‘linglar, chalg‘imanglar. Farangiz sen “Qadr” surasini singlingga yana bir marta o‘qib berib, ma’nolarini tushuntirib ber. Men ungacha dadangni o‘rniga yotqizib kelaman.
Muqaddas shoshib hovliga chiqdi. Eshik oldida chayqalib turgan erini ko‘rib, kayfiyati buzildi.
− Voy-voy-ey, nima baloni ichib keldingiz, dadasi, hidiga toqat qilib bo‘lmaydi-ku? – dedi Muqaddas kaftini silkitarkan, burni oldidan badbo‘y hidni bo‘lib.
− Sening ishing bo‘lmasin! – dedi Ro‘ziboy g‘o‘ldirab. – Samandar qo‘lbola vino qilgan ekan, shuni ichdik.
− Qadr kechasi-ya, dadasi, Qadr kechasi, − erini suyab, ichkariga boshladi Muqaddas. – Butun dunyoda musulmonlar bu tunni bedor bo‘lib, ibodat bilan, duo bilan o‘tkazishayapti. Sizning yurishingizni qarang?
− Biz ham uxlaganimiz yo‘q-ku? – pixilladi Ro‘ziboy. – Vino tugab qolmasa, biz ham ertalabgacha o‘tirardik.
− Siz bilan gaplashib odam baraka topmaydi, − dedi Muqaddas Ro‘ziboyni o‘rniga yotqizib. – Ertalabgacha ichib chiqqandan ko‘ra, uxlaganingiz ham yaxshi, gunohingiz kamroq bo‘ladi. Yotib uxlang!
− Bu yoqqa kel! – Ro‘ziboy Muqaddasning ko‘ylagi etagidan tortdi. – Istasang, uxlamay chiqishimiz mumkin.
− Bas qiling! – dedi Muqaddas qahr bilan. – Qizlar Qur’on o‘qib o‘tirishibdi. Siz o‘z qizlaringizdan o‘rnak olsangiz yaxshi bo‘lardi.
− Bor, bor, ibodat qil! – pishqirdi Ro‘ziboy. – O‘zingga bitta o‘g‘il ham so‘ra!
Muqaddas bir nimalar demoqchi bo‘lib, biroz tikilib turdi-yu, “Odamning har balo bo‘lgani yaxshi”, deb xonadan chiqib ketdi.

7.

Bomdodni o‘qiganlaridan so‘ng, bugun yakshanba bo‘lganidan biroz uxlab olish uchun yotgan Muqaddas choshgohgacha uxlab qolibdi. Turib, yuz-qo‘lini yuvib, qizlarini axtardi. Ularning ovozi oshxonadan kelayotganini sezib, shu yoqqa qarab yurdi.
Oshxonaga kirib, hayratdan og‘zi ochilib qoldi. Farangiz va Mehrangiz qiymalagichdan go‘sht chiqarib, chuchvara bukishar, Sarvara sarxil mevalarni kattakon idishga terish bilan band edi. Burchakda bir qop katta-katta kartoshka, bir qop tilloday tovlanib turgan piyoz, bir qop sabzi, bir necha qutilarda sarxil mevalar, to‘rtta besh litrlik idishda kungaboqar yog‘i turardi. Stol ustida besh kilocha keladigan lahm go‘sht yotardi.
− Tushimmi o‘ngimmi? – dedi yubordi Muqaddas. – Buncha narsa qaerdan keldi?
− Siz sovutgichni ochib qarang! – dedi Sarvara.
Muqaddas sovutgichni ochib, dod deb yuborishiga ozgina qoldi. U sovutgichlari oxirgi marta qachon hozirgidek to‘la bo‘lganini unutib ham yuborgan edi. Sovutgich tokchalarida saryog‘, pishloqlar, tuxumlar, shirinliklar, har xil idishdagi sharbatlar, salqin ichimliklar terilib turardi. Bitta tokchasi esa to‘la muzqaymoq edi...
− Birontang tushuntirib bersang-chi! – dedi stulga o‘tirib qolgan Muqaddas. – Hozir mening esim og‘ib qoladi.
Farangiz bitta xatni olib, Muqaddasning qo‘liga tutqazdi.
− Ayajon, kechasi bilan qilgan duolaringiz ijobat bo‘ldi, − dedi Farangiz. − Bitta kattakon yuk mashinada bu narsalarni olib kelgan amakilarning o‘zlari bularni oshxonamizga joylashtirib ketishdi. Bitta yelimxaltaning ichida ko‘p pul bilan shu xat ham bor ekan.
− Ayniqsa, Anoraning duosi mustajob bo‘libdi-da, − dedi Muqaddas ma’yus bo‘lib va xatni ochib, o‘qiy boshladi: − “Assalomu alaykum, ustoz. Men sizning ilk o‘qitgan shogirdlaringizdan biriman. Siz bergan ta’lim-tarbiyangizning sharofati bilan bugun katta bir korxonaning rahbariman. Kecha “Qadr kechasi” bo‘lgani uchun bir yillik zakotimni o‘z yaqinlarimdan kimgadir berish uchun kelgan edim. Bozorga kirib, tasodifan sizni ko‘rib qoldim. Qanday bozorlik qilayotganingizni ko‘rib, yuragim ezilib ketdi. Ustoz, meni kechiring! Men sizning ahvolingizdan xabardor bo‘lmaganim uchun kechiring! Ammo sizni ko‘rganim yaxshi bo‘ldi. Zakotimni kimga berishni Alloh menga ko‘rsatdi. Ushbu narsalarni bir shogirdingizning zakoti o‘rnida qabul qiling! O‘tinaman, vaqtida sizdan xabar olmagan shogirdingizni kechiring!”
Muqaddasning yuzlarini ko‘z yoshlari yuvib tushardi.
− O‘zingga shukur, Allohim, o‘zingga shukur! – pichirladi Muqaddas. – Mening o‘g‘lim yo‘q emas. Mening o‘g‘illarim ko‘p. Juda ham ko‘p!
Tamom.

Karimberdi To‘ramurod

• Олдинги
• Кейинги