Насиб бўлса келар Ҳинду Ямандан...

Кўҳна Самарқанд шаҳридан узоқ сафарга чиққан савдогар туяларнинг бирида эгар жабдуқ йўқлигини сезиб,  биринчи учраган ҳунармадчилик дўконига кирди. Дўкон эгаси намоз ўқиш учун масжидга чиқиб кетган, ўрнига шогирдини қолдирган эди.

— Келинг амаки, — деди шогирд.

— Менга зудлик билан эгар керак.

— Ҳозир йўқ эди. Агар буюртма берсангиз, 3-4 кунда тайёрлаб берамиз.

— Нималар деяпсан, ўғлим? Мен бугун йўлга чиқаман. Туяларимдан бирининг усти бўш. Дарҳол эгар қўйишим керак, туя бўш кетмасин.

— Лекин амаки, ҳозир эгар йўқ-да, қаердан оламан?

— Кўрмаяпсанми? Карвон йўлга шайланган. Бироздан сўнг карвонбошининг қўнғироғини эшитасан. Қани дўконингни яхшироқ қара-чи, биронта эгар топилиб қолар.

Шогирд  у ер бу ерга қарагандай бўлди-ю, бирдан кўзи йиллар бўйи шифтда осиғлиқ турган эски эгарга тушди.

— Буни қаранг, амаки. Шу эски эгар, бир неча йиллардан бери шифтда осиғлиқ туради. На унга биров харидор бўлди, на биз уни сотишга қўйдик. Мадомики, сизга жуда зарур бўлса, 40 танга бериб, шуни олақолинг.

Савдогар эгарнинг янги-эскилигини ажратадиган вазиятда эмасди. 40 танга бериб эгарни олиб, карвон томон югуриб кетди. Шогирд эски эгарни 40 тангага сотганидан жуда хурсанд эди. Устага бу омадли савдони айтса, ким билади, қанчалар хурсанд бўларкин?!

Бироздан сўнг уста дўконга қайтди. Салом аликдан сўнг шогирд:

— Сизга бир хушхабарим бор уста — деди.

— Айтчи қани, нима экан?

— Шифтда осиғлиқ турадиган эски эгар бор эди-ку...

Устанинг кўзи дарҳол шифтга қадалди, эгар жойида йўқ. Ранги оқариб, нафаси ичига тушиб қолди. Тиззалари қалтирай бошлади. Лаблари эса секин пичирлаб:

— Айт, нима бўлди, у эгарга?

— Бир савдогар келиб, зудлик билан эгар кераклигини айтди. Ҳозир эгар йўқ десам ҳам, қўярда қўймай, топиб бер, деди. Шу эски эгарга кўзи тушиб, бу ишга ярамайди дейишимга қулоқ солмай 40 танга бериб, олиб кетди.

Уста турган жойида чўккалаб қолди. Чунки у эгарда устанинг пул ташлайдиган халтачаси бор эди. Йиллар бўйи рўзғоридан орттирганини шу халтачада сақларди.

— Шунақа дегин, 40 йил тўплаганим 40 тангага кетибди-да!

Шогирд воқеликнинг ҳақиқатини билиб, қилган ишидан жуда пушаймон бўлди. Йиғлаб, оҳ-воҳ қилди. Уста ақлли, олийжаноб киши бўлиб:

— Болам, бунчалар ўзингни қийнама! Насиб бўлса келар Ҳинду Ямандан, буюрмаса нима келади қўлдан, — деб тасалли берди.

Орадан анча вақт ўтди. Салқин кунларнинг бири, тушлик пайти эди. Дўкон эшигида бир одам турарди. Бу ўша, эски эгарни 40 тангага олган савдогар бўлиб, қўлида ўша эгар турарди.

— Мен 6 ой аввал, шу дўкондан манави эгарни олгандим. Йўлда ўйлаб қолдим. Менга буни сотган шогирднинг устаси бу савдодан рози бўлдимикан? Мен шошилтирганим учун устасидан сўрашга ҳам имкони бўлмаганди. Устаси норози бўлган бўлса, шогирдини жазоламадимикин, деган ўй менга тинчлик бермади.  Мана эгарингиз, қайтиб олинг. Менга бошқа ясаб беринг!

Уста ва шогирд бир-бирларига тикилиб қолдилар. Айни вақтда кўнгилларидан бир хил гап ўтарди:

“Насиб бўлса келар Ҳинду Ямандан...”

Туркчадан Марям Осиё таржимаси

* * *

Ko‘hna Samarqand shahridan uzoq safarga chiqqan savdogar tuyalarning birida egar jabduq yo‘qligini sezib,  birinchi uchragan hunarmadchilik do‘koniga kirdi. Do‘kon egasi namoz o‘qish uchun masjidga chiqib ketgan, o‘rniga shogirdini qoldirgan edi.

— Keling amaki, — dedi shogird.

— Menga zudlik bilan egar kerak.

— Hozir yo‘q edi. Agar buyurtma bersangiz, 3-4 kunda tayyorlab beramiz.

— Nimalar deyapsan, o‘g‘lim? Men bugun yo‘lga chiqaman. Tuyalarimdan birining usti bo‘sh. Darhol egar qo‘yishim kerak, tuya bo‘sh ketmasin.

— Lekin amaki, hozir egar yo‘q-da, qaerdan olaman?

— Ko‘rmayapsanmi? Karvon yo‘lga shaylangan. Birozdan so‘ng karvonboshining qo‘ng‘irog‘ini eshitasan. Qani do‘koningni yaxshiroq qara-chi, bironta egar topilib qolar.

Shogird  u yer bu yerga qaraganday bo‘ldi-yu, birdan ko‘zi yillar bo‘yi shiftda osig‘liq turgan eski egarga tushdi.

— Buni qarang, amaki. Shu eski egar, bir necha yillardan beri shiftda osig‘liq turadi. Na unga birov xaridor bo‘ldi, na biz uni sotishga qo‘ydik. Madomiki, sizga juda zarur bo‘lsa, 40 tanga berib, shuni olaqoling.

Savdogar egarning yangi-eskiligini ajratadigan vaziyatda emasdi. 40 tanga berib egarni olib, karvon tomon yugurib ketdi. Shogird eski egarni 40 tangaga sotganidan juda xursand edi. Ustaga bu omadli savdoni aytsa, kim biladi, qanchalar xursand bo‘larkin?!

Birozdan so‘ng usta do‘konga qaytdi. Salom alikdan so‘ng shogird:

— Sizga bir xushxabarim bor usta — dedi.

— Aytchi qani, nima ekan?

— Shiftda osig‘liq turadigan eski egar bor edi-ku...

Ustaning ko‘zi darhol shiftga qadaldi, egar joyida yo‘q. Rangi oqarib, nafasi ichiga tushib qoldi. Tizzalari qaltiray boshladi. Lablari esa sekin pichirlab:

— Ayt, nima bo‘ldi, u egarga?

— Bir savdogar kelib, zudlik bilan egar kerakligini aytdi. Hozir egar yo‘q desam ham, qo‘yarda qo‘ymay, topib ber, dedi. Shu eski egarga ko‘zi tushib, bu ishga yaramaydi deyishimga quloq solmay 40 tanga berib, olib ketdi.

Usta turgan joyida cho‘kkalab qoldi. Chunki u egarda ustaning pul tashlaydigan xaltachasi bor edi. Yillar bo‘yi ro‘zg‘oridan orttirganini shu xaltachada saqlardi.

— Shunaqa degin, 40 yil to‘plaganim 40 tangaga ketibdi-da!

Shogird voqelikning haqiqatini bilib, qilgan ishidan juda pushaymon bo‘ldi. Yig‘lab, oh-voh qildi. Usta aqlli, oliyjanob kishi bo‘lib:

— Bolam, bunchalar o‘zingni qiynama! Nasib bo‘lsa kelar Hindu Yamandan, buyurmasa nima keladi qo‘ldan, — deb tasalli berdi.

Oradan ancha vaqt o‘tdi. Salqin kunlarning biri, tushlik payti edi. Do‘kon eshigida bir odam turardi. Bu o‘sha, eski egarni 40 tangaga olgan savdogar bo‘lib, qo‘lida o‘sha egar turardi.

— Men 6 oy avval, shu do‘kondan manavi egarni olgandim. Yo‘lda o‘ylab qoldim. Menga buni sotgan shogirdning ustasi bu savdodan rozi bo‘ldimikan? Men shoshiltirganim uchun ustasidan so‘rashga ham imkoni bo‘lmagandi. Ustasi norozi bo‘lgan bo‘lsa, shogirdini jazolamadimikin, degan o‘y menga tinchlik bermadi.  Mana egaringiz, qaytib oling. Menga boshqa yasab bering!

Usta va shogird bir-birlariga tikilib qoldilar. Ayni vaqtda ko‘ngillaridan bir xil gap o‘tardi:

“Nasib bo‘lsa kelar Hindu Yamandan...”

Turkchadan Maryam Osiyo tarjimasi

• Олдинги
• Кейинги