Муҳаммад с.а.в. умматида ишонч ва фазилат қолмадими?

Бир кун Ҳазрат Умар (р.а.) асҳоби киром билан суҳбат қуриб ўтирар эди. Икки одам бир йигитни туртиб, қўлларидан маҳкам ушлаб Халифа ҳузурига олиб келдилар:

— Биз қасос олишни исгаймиз, эй Амирал-мўъминин! Қасос!.. — деб бақирарди улар.

Амирал-мўъминин Ҳазрат Умар (р.а.):

— Қандай дардингиз бор? Даъвони билмай туриб, қасос олинмайди. Нега йигитни уриб олиб келдингиз? — деди.

Йигитни олиб келганлардан бири:

— Эй Амирал-мўъминин! Бу йигит отамизни бизнинг боғимизда ўлдирди. Бунинг ҳам ўлдирилишини истаймиз. Қасос олинишини, ўлимини истаймиз, — деди.

Ҳазрат Умар (р.а.) йигитга қараб:

— Нима дейсан, буларнинг айтгани тўғрими? Сени оталарини ўлдирганлиқда айбламоқдалар, — деди.

Нурли бир чеҳра соҳиби бўлган, нур юзли йигит:

— Ё Амирал-мўъминин! Бу одамлар тўғри гапирмоқдалар. Бўлган воқеани мушоҳада қилиб кўринг, мен тушунтиришга ҳаракат қиламан. Мен узоқлардан келаётган бир йўлчиман, йўлга чиққанимга уч кун бўлди. Бироз истироҳат қилай, дам олай, дедим. Отимни бу одамларнинг хурмо боғлари ёнида бир шохга боғлаб, дам олмоқчи бўлдим. Отим бўйнини чўзиб уларнинг хурмо дарахтидаги бир шохнинг баргини ебди. Уйғонсам бир чол отимга тош отмоқда. Ўрнимдан турдим. Чол отган охирги тош отимнинг пешонасига тегди ва отим ўлиб қолди. Ниҳоят севган отимнинг ўлганини кўриб, жаҳл билан чол отган охирги тошни унинг ўзига отдим. Чол йиқилиб тушди. Шу пайт жонини таслим этиб ўлиб қолди. Мен бундай бўлишини хоҳламаган эдим, — деди.

Адолат нозири, исломнинг хожаи халифаси Ҳазрат Умар (р.а.):

— Айбингни эътироф этдинг. Қасос лозим,—деди.

— Ҳайҳот! Менинг бир узрим бор. Қурьон нима деса, шу тўғри. Мен Қуръон буйруқларига буйсунаман. Менинг сизлардан бир илтимосим бор. Қасос олиб мени ўлдиришдан аввал менинг бир етим ҳаққини бериб қўйишимга ижозат берсангиз. Мен уни беришим керак. Бизнинг отамиз ўлди. Пуллари қаерда эканлигини мен биламан. Бир синглим бор, у билмайди. Менга уч кун муҳлат беринг, бориб пулларимизнинг турган жойини синглимга кўрсатиб келайин, — деди.

Йигитнинг бу илтимосини даъвогарлар қабул қилишни истамасалар ҳам, Ҳазрат Умар (р.а.):

— Сенга кафил бўладиган бир одам бўлса, унинг кафиллигида рухсат берардик, — деди.

Маъсум юзли бу йигит шу ерда йиғилган барча асҳобга бир-бир қараб чиқди. Охири Абу Зарр Ғифорийни кўрсатди. У заиф зотга қараб:

— Бу зот менга кафил бўла олади, — деди.

Халифа ҳузурида ҳозир бўлган асҳоби киром ҳайратга тушдилар. Абу Заррнинг оғзига қараб қолдилар. Халифа Ҳазрат Умар (р.а):

— Нима дейсан, эй Абу Зарр? Бу қишлоқлик йигитга кафил бўла оласанми? — деб сўради.

— Албатта кафил бўламан. Ҳозир кетиб, уч кундан сўнг етиб келсин, — жавоб берди Абу Зарр.

Даъвогарлар Абу Заррнинг мавқеини яхши билишарди. Абу Зарр асҳобнинг пешволаридан эди. Шунинг учун унинг кафиллигини қабул қилдилар. Йигит халифа ҳузуридан чиқиб кетди. Шошилиб тўғри қишлоғига кетди. Ҳамма уч кун кутиш кераклигини билиб тарқалди.

Уч кун ўтди. Ўша вақтда бўлганлар яна халифа ҳузурига йиғилдилар. Ҳазрат Абу Зарр ҳам келди. Муддаилар (даъвогарлар) ҳам келиб у йигитни кутиб ўтиришди. Вақт ўтиб қолганди. Йигит майдонда кўринмасди. Абу Зарр ҳеч ҳовлиқмай, ҳаяжонланмай сукут сақларди. Абу Зарр асҳобнинг пешволаридан, буюкларидан бўлиб, кўп вақт Расулуллоҳнинг илтифотларига эришган қадрли зот эди. Вужуди заиф, бир муҳтарам эди. Шу онда даъвогарлар:

—Эй, Абу Зарр! Сенинг улуғ зот эканлигингни биламиз. Аммо биз отамизнинг қасосини олишни хоҳлаймиз. Сен ўзинг танимаган йигитга кафил бўлдинг. Агар келмаса, биз отамизнинг ҳақини сендан талаб қиламиз, дедилар.

Халифа Ҳазрат Умар (р.а.):

— Ё Абу Зарр! Валлоҳ, мен ҳам шундай деб ўйлайман, қасос амалга оширилади, — деди.

Ҳазрат Абу Зарр эса:

— Мен ҳам розиман, — деди.

Ҳозир бўлганлар ҳаяжонга тушдилар. Ҳамманинг юраги қаттиқ ура бошлади, нафаси ичига тушиб кетди. Халифа ҳузурида ҳозир бўлганлар даъвогарларга ялина бошладилар:

— Отангизнинг хунини берамиз, — дедипар.

Муддаилар қабул этмадилар. Берилган муҳлат ўтмб қолди.

Абу Зарр ўрнидан туриб тайёрлана бошлади. Абу Зарр таҳорат қипарди. Ҳамманинг кўзи ёшга тўлганди. Шу пайт узоқлардан чанг-тўзон кўтарилиб шошиб келаётган йигит кўринди. Терга пишиб кетган қишлоқ йигити ичкарига кирди. Салом берди ва узр сўради:

— Мени авф этинглар. Сизларни ҳаяжон ичида йўлга қаратдим. Етимнинг энагалари узоққа кетган эканлар, уларни кутиб кечикдим. Улар билан учрашиб етим синглимни уларга топширдим, омонатини бердим. Шошилиб энди етиб келдим, — деди у.

У мажлисда ҳозир бўлганлар ҳайратга тушдилар. Ҳаяжонлари босилгач, бутун мажлис аҳли «Бу одам нега келди?» дейишди. Йиғилганларнинг юзларида таажжуб ва ҳайронликни кўриб, йигит:

— Мени келмайди, деб ўйлаганмидингиз? Юзингизда ҳайронлик, ҳайрат аломати кўринади. Мен қандай қилиб келмайман! Мен мўминман-ку! Мўмин деб аҳдига вафо қилганни, берган сўзига содиқ қолганни айтадилар, — деди.

Сўнгра қўлларини дуога очиб, осмонга қараб:

— Ё Раббий! Менинг сенга бўлган имонимнинг нури юзимда акс этмайдими, булар мендан шубҳага тушмоқдалар, — деб кўзларига ёш олди.

Йигитнинг юрагидан чиққан бу сўзлар Умарнинг кўзларига ҳам ёш келтирди.

Ислом Халифаси Ҳазрат Умар (р.а.) ҳайратга тушиб Абу Заррдан бир сўзни сўрашдан ўзини тия олмади:

— Ё Абу Зарр! Бу йигитнинг отасини танийсанми? Қабиласини биласанми?

Ҳазрат Абу Зарр:

— Тушундим, ё Амирал мўъминин! Бу йигитни танимасдан туриб нега кафил бўлдинг, деб сўрамоқчисиз, шундайми? — деди.

— Худди шундай, ё Абу Зарр, — жавоб берди Халифа, — шу маънода сўрадим.

— Ё Умар! — деди Абу Зарр. — Мени ҳамма билади. Ҳазрат Муҳаммадга қандай ишонганимни ва у буюк Пайғамбарнинг менга қандай рутба (даража) берганлигини бу ерда билмаган одам йўқ. Мен, муҳаммадийларда ишонч, фазилат қолмабди, деб ўйлагандим. Йигит мендан ёрдам сўради. Ёрдам бериб, ишонч, фазилат учун «хўп» дедим. Инсонларда яхшилик қолмабди деб айтишларидан қўрқдим.

Ул мажлисда бўлганлар жунбушга келдилар. Даъвогарлар бунчалик Исломга содиқ, жонини Ислом амрлари учун фидо эта оладиган бир имон соҳиби йигитнинг ҳолидан ибрат олиб раҳмга юз бурдилар ва:

— Ё Амирал-мўъминин! Биз ҳам Аллоҳ учун отамизнинг қасосидан воз кечамиз. Ҳаққимизни ҳалол этдик. Биз ҳам инсонларда афв этиш, кечириш хислати қолмабди деб айтишларидан қўрқдик. Йигит хоҳлаб бу ишни қиладиганлардан эмас экан. Бу фидокорлиги учун биз уни ҳурматлаймиз, — дедилар.

Юсуф Товаслийнинг “Ҳикматлар хазинаси” китобидан.

* * *

Bir kun Hazrat Umar (r.a.) ashobi kirom bilan suhbat qurib o‘tirar edi. Ikki odam bir yigitni turtib, qo‘llaridan mahkam ushlab Xalifa huzuriga olib keldilar:

— Biz qasos olishni isgaymiz, ey Amiral-mo‘‘minin! Qasos!.. — deb baqirardi ular.

Amiral-mo‘‘minin Hazrat Umar (r.a.):

— Qanday dardingiz bor? Da’voni bilmay turib, qasos olinmaydi. Nega yigitni urib olib keldingiz? — dedi.

Yigitni olib kelganlardan biri:

— Ey Amiral-mo‘‘minin! Bu yigit otamizni bizning bog‘imizda o‘ldirdi. Buning ham o‘ldirilishini istaymiz. Qasos olinishini, o‘limini istaymiz, — dedi.

Hazrat Umar (r.a.) yigitga qarab:

— Nima deysan, bularning aytgani to‘g‘rimi? Seni otalarini o‘ldirganliqda ayblamoqdalar, — dedi.

Nurli bir chehra sohibi bo‘lgan, nur yuzli yigit:

— Yo Amiral-mo‘‘minin! Bu odamlar to‘g‘ri gapirmoqdalar. Bo‘lgan voqeani mushohada qilib ko‘ring, men tushuntirishga harakat qilaman. Men uzoqlardan kelayotgan bir yo‘lchiman, yo‘lga chiqqanimga uch kun bo‘ldi. Biroz istirohat qilay, dam olay, dedim. Otimni bu odamlarning xurmo bog‘lari yonida bir shoxga bog‘lab, dam olmoqchi bo‘ldim. Otim bo‘ynini cho‘zib ularning xurmo daraxtidagi bir shoxning bargini yebdi. Uyg‘onsam bir chol otimga tosh otmoqda. O‘rnimdan turdim. Chol otgan oxirgi tosh otimning peshonasiga tegdi va otim o‘lib qoldi. Nihoyat sevgan otimning o‘lganini ko‘rib, jahl bilan chol otgan oxirgi toshni uning o‘ziga otdim. Chol yiqilib tushdi. Shu payt jonini taslim etib o‘lib qoldi. Men bunday bo‘lishini xohlamagan edim, — dedi.

Adolat noziri, islomning xojai xalifasi Hazrat Umar (r.a.):

— Aybingni e’tirof etding. Qasos lozim,—dedi.

— Hayhot! Mening bir uzrim bor. Quron nima desa, shu to‘g‘ri. Men Qur’on buyruqlariga buysunaman. Mening sizlardan bir iltimosim bor. Qasos olib meni o‘ldirishdan avval mening bir yetim haqqini berib qo‘yishimga ijozat bersangiz. Men uni berishim kerak. Bizning otamiz o‘ldi. Pullari qaerda ekanligini men bilaman. Bir singlim bor, u bilmaydi. Menga uch kun muhlat bering, borib pullarimizning turgan joyini singlimga ko‘rsatib kelayin, — dedi.

Yigitning bu iltimosini da’vogarlar qabul qilishni istamasalar ham, Hazrat Umar (r.a.):

— Senga kafil bo‘ladigan bir odam bo‘lsa, uning kafilligida ruxsat berardik, — dedi.

Ma’sum yuzli bu yigit shu yerda yig‘ilgan barcha ashobga bir-bir qarab chiqdi. Oxiri Abu Zarr G‘iforiyni ko‘rsatdi. U zaif zotga qarab:

— Bu zot menga kafil bo‘la oladi, — dedi.

Xalifa huzurida hozir bo‘lgan ashobi kirom hayratga tushdilar. Abu Zarrning og‘ziga qarab qoldilar. Xalifa Hazrat Umar (r.a):

— Nima deysan, ey Abu Zarr? Bu qishloqlik yigitga kafil bo‘la olasanmi? — deb so‘radi.

— Albatta kafil bo‘laman. Hozir ketib, uch kundan so‘ng yetib kelsin, — javob berdi Abu Zarr.

Da’vogarlar Abu Zarrning mavqeini yaxshi bilishardi. Abu Zarr ashobning peshvolaridan edi. Shuning uchun uning kafilligini qabul qildilar. Yigit xalifa huzuridan chiqib ketdi. Shoshilib to‘g‘ri qishlog‘iga ketdi. Hamma uch kun kutish kerakligini bilib tarqaldi.

Uch kun o‘tdi. O‘sha vaqtda bo‘lganlar yana xalifa huzuriga yig‘ildilar. Hazrat Abu Zarr ham keldi. Muddailar (da’vogarlar) ham kelib u yigitni kutib o‘tirishdi. Vaqt o‘tib qolgandi. Yigit maydonda ko‘rinmasdi. Abu Zarr hech hovliqmay, hayajonlanmay sukut saqlardi. Abu Zarr ashobning peshvolaridan, buyuklaridan bo‘lib, ko‘p vaqt Rasulullohning iltifotlariga erishgan qadrli zot edi. Vujudi zaif, bir muhtaram edi. Shu onda da’vogarlar:

—Ey, Abu Zarr! Sening ulug‘ zot ekanligingni bilamiz. Ammo biz otamizning qasosini olishni xohlaymiz. Sen o‘zing tanimagan yigitga kafil bo‘lding. Agar kelmasa, biz otamizning haqini sendan talab qilamiz, dedilar.

Xalifa Hazrat Umar (r.a.):

— Yo Abu Zarr! Valloh, men ham shunday deb o‘ylayman, qasos amalga oshiriladi, — dedi.

Hazrat Abu Zarr esa:

— Men ham roziman, — dedi.

Hozir bo‘lganlar hayajonga tushdilar. Hammaning yuragi qattiq ura boshladi, nafasi ichiga tushib ketdi. Xalifa huzurida hozir bo‘lganlar da’vogarlarga yalina boshladilar:

— Otangizning xunini beramiz, — dedipar.

Muddailar qabul etmadilar. Berilgan muhlat o‘tmb qoldi.

Abu Zarr o‘rnidan turib tayyorlana boshladi. Abu Zarr tahorat qipardi. Hammaning ko‘zi yoshga to‘lgandi. Shu payt uzoqlardan chang-to‘zon ko‘tarilib shoshib kelayotgan yigit ko‘rindi. Terga pishib ketgan qishloq yigiti ichkariga kirdi. Salom berdi va uzr so‘radi:

— Meni avf etinglar. Sizlarni hayajon ichida yo‘lga qaratdim. Yetimning enagalari uzoqqa ketgan ekanlar, ularni kutib kechikdim. Ular bilan uchrashib yetim singlimni ularga topshirdim, omonatini berdim. Shoshilib endi yetib keldim, — dedi u.

U majlisda hozir bo‘lganlar hayratga tushdilar. Hayajonlari bosilgach, butun majlis ahli «Bu odam nega keldi?» deyishdi. Yig‘ilganlarning yuzlarida taajjub va hayronlikni ko‘rib, yigit:

— Meni kelmaydi, deb o‘ylaganmidingiz? Yuzingizda hayronlik, hayrat alomati ko‘rinadi. Men qanday qilib kelmayman! Men mo‘minman-ku! Mo‘min deb ahdiga vafo qilganni, bergan so‘ziga sodiq qolganni aytadilar, — dedi.

So‘ngra qo‘llarini duoga ochib, osmonga qarab:

— Yo Rabbiy! Mening senga bo‘lgan imonimning nuri yuzimda aks etmaydimi, bular mendan shubhaga tushmoqdalar, — deb ko‘zlariga yosh oldi.

Yigitning yuragidan chiqqan bu so‘zlar Umarning ko‘zlariga ham yosh keltirdi.

Islom Xalifasi Hazrat Umar (r.a.) hayratga tushib Abu Zarrdan bir so‘zni so‘rashdan o‘zini tiya olmadi:

— Yo Abu Zarr! Bu yigitning otasini taniysanmi? Qabilasini bilasanmi?

Hazrat Abu Zarr:

— Tushundim, yo Amiral mo‘‘minin! Bu yigitni tanimasdan turib nega kafil bo‘lding, deb so‘ramoqchisiz, shundaymi? — dedi.

— Xuddi shunday, yo Abu Zarr, — javob berdi Xalifa, — shu ma’noda so‘radim.

— Yo Umar! — dedi Abu Zarr. — Meni hamma biladi. Hazrat Muhammadga qanday ishonganimni va u buyuk Payg‘ambarning menga qanday rutba (daraja) berganligini bu yerda bilmagan odam yo‘q. Men, muhammadiylarda ishonch, fazilat qolmabdi, deb o‘ylagandim. Yigit mendan yordam so‘radi. Yordam berib, ishonch, fazilat uchun «xo‘p» dedim. Insonlarda yaxshilik qolmabdi deb aytishlaridan qo‘rqdim.

Ul majlisda bo‘lganlar junbushga keldilar. Da’vogarlar bunchalik Islomga sodiq, jonini Islom amrlari uchun fido eta oladigan bir imon sohibi yigitning holidan ibrat olib rahmga yuz burdilar va:

— Yo Amiral-mo‘‘minin! Biz ham Alloh uchun otamizning qasosidan voz kechamiz. Haqqimizni halol etdik. Biz ham insonlarda afv etish, kechirish xislati qolmabdi deb aytishlaridan qo‘rqdik. Yigit xohlab bu ishni qiladiganlardan emas ekan. Bu fidokorligi uchun biz uni hurmatlaymiz, — dedilar.

Yusuf Tovasliyning “Hikmatlar xazinasi” kitobidan.

• Олдинги
• Кейинги