“Биладиган ва билишини ҳам биладиган киши олимдир”

Рукн: Ибрат Чоп этилган: 14.12.2015

Ҳазрати Умар (р.а.): «Бу уммат учун мен қўрққан нарсанинг энг қўрқинчлиси илмли мунофиқдир», деганлар.  «Илмли мунофиқ қандай бўлади?» деб сўрашганда, у зот (р.а.): «Тилда олим, қалб ва амалда жоҳил», деб жавоб берганлар.

Ҳасан Басрий (р.а.) айтадиларки: «Олимларнинг илмини, ҳакимларнинг ҳикматини ўрганиб, амалда эси    пастлар йўлида юрувчилардан бўлма».

Бир киши Абу Ҳурайрага (р.а.): «Мен илм ўрганишни хоҳлайман, лекин уни зоеъ қилишдан қўрқаман”, деганида, у киши (р.а.): «Илм ўрганишни тарк қилиш унинг зоеъ бўлиши учун кифоядир», дедилар.

Иброҳим ибн Уяйнадан (р.а.): «Одамлар ичида энг кўп пушаймон бўлувчиси ким?» деб сўрашганда, у киши:      «Дунёда қадрига етмайдиган одамга яхшилик қилган киши, ўлим вақтида илмига амал қилмаган олим», дедилар.

Халил ибн Аҳмад (р.а.) шундай деганлар: «Одамлар тўрт хил бўлади: 1. Биладиган ва билишини ҳам биладиган киши. У олимдир, унга эргашинглар. 2. Билади, лекин билишини билмайдиган киши. У уйқудадир, уни уйғотиб қўйинглар. 3. Билмайдиган ва билмаслигини биладиган киши. У йўл қидирувчидир, уни йўлга солинглар. 4.   Билмайдиган ва билмаслигини ҳам билмайдиган киши. У жоҳилдир, ундан қочинглар».

Суфён Саврий (р.а.) айтадилар: «Илм амални чорлайди. Агар у (амал) жавоб берса (яъни, келса), яхши. Акс ҳолда илмнинг ўзи ҳам кетиб қолади».

Ибн Муборак (р.а.) айтадилар: «Киши модомики илм излаб юрган экан, у олимдир. Қачон ўзини олим бўлдим деб ўйласа, жоҳил бўлиб қолади».

Имом Ғаззолийнинг “Иҳёу улумид-дин” китобидан

* * *

Hazrati Umar (r.a.): «Bu ummat uchun men qo‘rqqan narsaning eng qo‘rqinchlisi ilmli munofiqdir», deganlar.  «Ilmli munofiq qanday bo‘ladi?» deb so‘rashganda, u zot (r.a.): «Tilda olim, qalb va amalda johil», deb javob berganlar.

Hasan Basriy (r.a.) aytadilarki: «Olimlarning ilmini, hakimlarning hikmatini o‘rganib, amalda esi    pastlar yo‘lida yuruvchilardan bo‘lma».

Bir kishi Abu Hurayraga (r.a.): «Men ilm o‘rganishni xohlayman, lekin uni zoe’ qilishdan qo‘rqaman”, deganida, u kishi (r.a.): «Ilm o‘rganishni tark qilish uning zoe’ bo‘lishi uchun kifoyadir», dedilar.

Ibrohim ibn Uyaynadan (r.a.): «Odamlar ichida eng ko‘p pushaymon bo‘luvchisi kim?» deb so‘rashganda, u kishi:      «Dunyoda qadriga yetmaydigan odamga yaxshilik qilgan kishi, o‘lim vaqtida ilmiga amal qilmagan olim», dedilar.

Xalil ibn Ahmad (r.a.) shunday deganlar: «Odamlar to‘rt xil bo‘ladi: 1. Biladigan va bilishini ham biladigan kishi. U olimdir, unga ergashinglar. 2. Biladi, lekin bilishini bilmaydigan kishi. U uyqudadir, uni uyg‘otib qo‘yinglar. 3. Bilmaydigan va bilmasligini biladigan kishi. U yo‘l qidiruvchidir, uni yo‘lga solinglar. 4.   Bilmaydigan va bilmasligini ham bilmaydigan kishi. U johildir, undan qochinglar».

Sufyon Savriy (r.a.) aytadilar: «Ilm amalni chorlaydi. Agar u (amal) javob bersa (ya’ni, kelsa), yaxshi. Aks holda ilmning o‘zi ham ketib qoladi».

Ibn Muborak (r.a.) aytadilar: «Kishi modomiki ilm izlab yurgan ekan, u olimdir. Qachon o‘zini olim bo‘ldim deb o‘ylasa, johil bo‘lib qoladi».

Imom G‘azzoliyning “Ihyou ulumid-din” kitobidan