Кийинишда кимга тақлид қиляпмиз?

Рукн: Долзарб мавзу Чоп этилган: 20.06.2013

Уйда бўлсин, кўчага чиқиш учун ёки бирор жойга бориш учун ҳар ким ҳавонинг иссиқ-совуғига, кимлар билан учрашишига кўра кийим кияди. Масалан қишнинг совуқ кунларида қалин кийим кийиб, ўзимизни совуқдан ҳимоя қиламиз, иссиқ ёз кунларида эса енгил кийимлар кийиб иссиқлаб кетмаслик чораларини кўрамиз. Худди шу каби меҳмонга борганда, уйда юрганда ва яна бошқа ҳолатларда ҳам алоҳида алоҳида кийим киямиз. Бас шундай экан кийим инсон ҳаётида муҳим аҳамият касб қилади. Шунинг учун, уламоларимиз ўгитлари, уларнинг китоблари асосида кийим кийиш маданияти ҳақида сўз юритмоқни лозим топдик.

Кийинишнинг фарз бўлган чегараси номаҳрам кишилардан авратни тўсадиган либосдир. Авратни беркитишнинг шарти учтадир:

  1. Либос авратни тўлиқ ёпадиган бўлиши.
  2. Тор бўлиб баданнинг шаклини намоён қиладиган бўлмаслиги.
  3. Юпқа бўлиб бадан кўриниб қоладиган бўлмаслиги.

Намоз ўқиш учун номаҳрам кишилар бўлмаса ҳам авратни беркитадиган кийим кийиш фарздир. “Фақатгина авратни ёпиб намоз ўқишликда гуноҳ йўқдир - дейди уламоларимиз. Улар яна - аммо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига эргашган ҳолда намоз учун энг яхши, покиза кийимларни кийиш, иложи бўлса амалдор, раҳбар кишиларнинг олдига борганда киядиган кийимни кийиш афзалдир” – дейдилар.

Кийишлик ҳаром бўлган матолардан бири эркак кишининг ипак матодан бўлган либосларни кийишидир. Бу ҳар қандай ҳолатга тегишли. Бунинг ҳикматларидан бири ипак каби нозик матодан бўлган либосни кийган киши унга монанд ҳаракат қилади. Эркак киши учун эса бундай ҳаракат қилиш ноўриндир. Эркак киши доим чаққон ва кучли бўлишлиги, гоҳида бирор оғир буюмларни кўтариши кераклиги инобатидан бунга тайёр турмоғи лозим. Шунинг учун ипакдан бўлган либосни кийиш эркак киши учун ҳаромдир. Аёллар нозик табиат вакиллари бўлганликлари учун, уларга ҳалолдир.

Шунингдек олимлар эркак кишилар учун ҳам ўта тор кийимларни киймасликни тавсия қиладилар. Бундай кийимлар инсоннинг ташқи ҳамда таносил аъзоларига зарарлидир.

Ҳар қандай кийим кийганда ҳам албатта унинг тозалигига эътибор бермоқ лозим. Зеро, Абу Молик ал-Ашъарийдан розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ  солаллоҳу алайҳи васаллам айтганларидек: «Поклик – иймоннинг ярмидир» (Имом Муслим ривояти).

Мазкур ҳадиснинг шарҳида уламоларимиз поклик деганда барча поклик – баданнинг поклиги, кийимнинг поклиги, қалбнинг поклиги, маконнинг пок бўлиши кабилар ирода қилинганини айтадилар. Шундай экан тоза либос кийиш иймон тақозо этган ишлардандир.

Кийим кийганда яна бир эътиборли ҳолат кибр учун узун либос кийиб, судраб юрмасликдир. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисда Набий солаллоҳу алайҳи васаллам:  «Ким манманлик ила кийимини судраб юрса, қиёмат куни Аллоҳ унга назар солмас», деганлар. (Термизий ва унинг икки соҳиби ривоят қилганлар).

Юқорида келтирилган маълумотлардан билдикки, кийим кийишнинг шаръий томонини эътиборга олмасак оғир гуноҳкор бўлишимиз, ҳатто охиратда Аллоҳнинг назаридан маҳрум бўлиб қолишимиз мумкин экан. Аллоҳнинг Ўзи асрасин!

Диёримиз аҳли қадимдан мусулмон халқлардан бўлиб келганлар. Ота-боболаримиз, оналаримиз, момоларимиз шариъатга амал қилган ҳолда кийинишган. Шундан бўлса керак, боболаримизнинг бошларидан дўппи тушмай, эгниларидаги яктаклари уларга кўрк бағишлаб турган. Момоларимиз ҳам авратларини номаҳрам кишиларга кўрсатишликлари уёғда турсин, ҳатто товонини кўрсатмай ўтганлар. Бугунги кунга келиб, ғарб давлатларида «оммавий маданият» дея тарғиб қилинаётган енгил-елпи либослар бизнинг юртимизга ҳам кириб келди. Айниқса, чет элларга ўқишга, ишга ёки шунга ўхшаш сабаблар ила сафар қилган ёшларимизнинг либослари ўзгариб келмоқда. Буни кўрган бошқалар ҳам уларга тақлид қилишмоқда. Аммо эътибор қилишимиз лозимки, биз кимга тақлид қиляпмиз? Бизнинг ота-боболаримиз ким эди? Қачонганча ота-боболаримиз билан фахрланиб юрамиз?! Ўзимиз ҳам уларга муносиб авлод бўлишга интилайлик!

Хулоса қилиб айтганда, ҳар бир нарсада бўлгани каби кийим кийишда ҳам шариъатга амал қилишимиз лозим. Шунда тўғри йўлда бўламиз. Чунки, Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло бизга фарз қилган, Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам бизга суннат қилган амалларни қилишлик икки дунёмиз учун манфаатлидир. Ҳамда Аллоҳ ва Унинг Расули бизни қилишликдан қайтарган ишлар икки дунёмиз учун зарарлидир.

Ғиёсиддин Муҳаммад Юсуф тайёрлади.

 * * *

Uyda bo‘lsin, ko‘chaga chiqish uchun yoki biror joyga borish uchun har kim havoning issiq-sovug‘iga, kimlar bilan uchrashishiga ko‘ra kiyim kiyadi. Masalan qishning sovuq kunlarida qalin kiyim kiyib, o‘zimizni sovuqdan himoya qilamiz, issiq yoz kunlarida esa yengil kiyimlar kiyib issiqlab ketmaslik choralarini ko‘ramiz. Xuddi shu kabi mehmonga borganda, uyda yurganda va yana boshqa holatlarda ham alohida alohida kiyim kiyamiz. Bas shunday ekan kiyim inson hayotida muhim ahamiyat kasb qiladi. Shuning uchun, ulamolarimiz o‘gitlari, ularning kitoblari asosida kiyim kiyish madaniyati haqida so‘z yuritmoqni lozim topdik.

Kiyinishning farz bo‘lgan chegarasi nomahram kishilardan avratni to‘sadigan libosdir. Avratni berkitishning sharti uchtadir:

  1. Libos avratni to‘liq yopadigan bo‘lishi.
  2. Tor bo‘lib badanning shaklini namoyon qiladigan bo‘lmasligi.
  3. Yupqa bo‘lib badan ko‘rinib qoladigan bo‘lmasligi.

Namoz o‘qish uchun nomahram kishilar bo‘lmasa ham avratni berkitadigan kiyim kiyish farzdir. “Faqatgina avratni yopib namoz o‘qishlikda gunoh yo‘qdir - deydi ulamolarimiz. Ular yana - ammo Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga ergashgan holda namoz uchun eng yaxshi, pokiza kiyimlarni kiyish, iloji bo‘lsa amaldor, rahbar kishilarning oldiga borganda kiyadigan kiyimni kiyish afzaldir” – deydilar.

Kiyishlik harom bo‘lgan matolardan biri erkak kishining ipak matodan bo‘lgan liboslarni kiyishidir. Bu har qanday holatga tegishli. Buning hikmatlaridan biri ipak kabi nozik matodan bo‘lgan libosni kiygan kishi unga monand harakat qiladi. Erkak kishi uchun esa bunday harakat qilish noo‘rindir. Erkak kishi doim chaqqon va kuchli bo‘lishligi, gohida biror og‘ir buyumlarni ko‘tarishi kerakligi inobatidan bunga tayyor turmog‘i lozim. Shuning uchun ipakdan bo‘lgan libosni kiyish erkak kishi uchun haromdir. Ayollar nozik tabiat vakillari bo‘lganliklari uchun, ularga haloldir.

Shuningdek olimlar erkak kishilar uchun ham o‘ta tor kiyimlarni kiymaslikni tavsiya qiladilar. Bunday kiyimlar insonning tashqi hamda tanosil a’zolariga zararlidir.

Har qanday kiyim kiyganda ham albatta uning tozaligiga e’tibor bermoq lozim. Zero, Abu Molik al-Ash’ariydan roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda Rasululloh  solallohu alayhi vasallam aytganlaridek: «Poklik – iymonning yarmidir» (Imom Muslim rivoyati).

Mazkur hadisning sharhida ulamolarimiz poklik deganda barcha poklik – badanning pokligi, kiyimning pokligi, qalbning pokligi, makonning pok bo‘lishi kabilar iroda qilinganini aytadilar. Shunday ekan toza libos kiyish iymon taqozo etgan ishlardandir.

Kiyim kiyganda yana bir e’tiborli holat kibr uchun uzun libos kiyib, sudrab yurmaslikdir. Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilingan hadisda Nabiy solallohu alayhi vasallam:  «Kim manmanlik ila kiyimini sudrab yursa, qiyomat kuni Alloh unga nazar solmas», deganlar. (Termiziy va uning ikki sohibi rivoyat qilganlar).

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan bildikki, kiyim kiyishning shar’iy tomonini e’tiborga olmasak og‘ir gunohkor bo‘lishimiz, hatto oxiratda Allohning nazaridan mahrum bo‘lib qolishimiz mumkin ekan. Allohning O‘zi asrasin!

Diyorimiz ahli qadimdan musulmon xalqlardan bo‘lib kelganlar. Ota-bobolarimiz, onalarimiz, momolarimiz shari’atga amal qilgan holda kiyinishgan. Shundan bo‘lsa kerak, bobolarimizning boshlaridan do‘ppi tushmay, egnilaridagi yaktaklari ularga ko‘rk bag‘ishlab turgan. Momolarimiz ham avratlarini nomahram kishilarga ko‘rsatishliklari uyog‘da tursin, hatto tovonini ko‘rsatmay o‘tganlar. Bugungi kunga kelib, g‘arb davlatlarida «ommaviy madaniyat» deya targ‘ib qilinayotgan yengil-elpi liboslar bizning yurtimizga ham kirib keldi. Ayniqsa, chet ellarga o‘qishga, ishga yoki shunga o‘xshash sabablar ila safar qilgan yoshlarimizning liboslari o‘zgarib kelmoqda. Buni ko‘rgan boshqalar ham ularga taqlid qilishmoqda. Ammo e’tibor qilishimiz lozimki, biz kimga taqlid qilyapmiz? Bizning ota-bobolarimiz kim edi? Qachongancha ota-bobolarimiz bilan faxrlanib yuramiz?! O‘zimiz ham ularga munosib avlod bo‘lishga intilaylik!

Xulosa qilib aytganda, har bir narsada bo‘lgani kabi kiyim kiyishda ham shari’atga amal qilishimiz lozim. Shunda to‘g‘ri yo‘lda bo‘lamiz. Chunki, Alloh subhanahu va taolo bizga farz qilgan, Rasululloh solallohu alayhi vasallam bizga sunnat qilgan amallarni qilishlik ikki dunyomiz uchun manfaatlidir. Hamda Alloh va Uning Rasuli bizni qilishlikdan qaytargan ishlar ikki dunyomiz uchun zararlidir.

G‘iyosiddin Muhammad Yusuf tayyorladi.