Исмлардан шумланманг

Рукн: Долзарб мавзу Чоп этилган: 14.05.2013
Ибн ал-Мусайяб оталаридан нақл қиладирларки, оталари Жаноб Расулуллоҳнинг ҳузурларига борганларида, ул зот: «Исминг недур?» — деб сўрабдилар. Оталари: «Исмим Ҳузн (ғам)» — дебдилар. Жаноб Расулуллоҳ: «Сенинг исминг Саҳл (яъни, омон бўлсин!)» — деб айтибдилар. (Бухорий ривояти)


Фарзанд туғилгач унга яхши бир исм қўйишлик ота-онанинг бурчи ҳисобланади. Исм инсонга бир умр ҳамроҳлик қилиши эътиборидан, бу масъулиятли бурчни адо этишда битъатларга берилмаслик талаб қилинади. Зеро, исм – инсоннинг юзи. Муқаддас динимиз Исломда ҳам фарзандларга гўзал исмлар қўйишга тарғиб бор. Жамиятимизда шаклланган исмлар билан боғлиқ баъзи тушунмовчиликлар ҳақида фикр билдиришни мақсад қилдик.

Эгизак фарзандларга қўйишлик одат бўлиб қолган исмларни эгизак бўлмаган болаларга қўйишликка тақиқ йўқ


Одатда эгизак фарзанд туғилса, улар ўғил бўлса Ҳасан, Ҳусан ёки Тоир, Зоир қўйишлик, қиз бўлса Фотима, Зуҳра деб аташлик халқ орасида одат тусига кирган. Баъзида Ҳасан исмли болалар ўзини таништирганда, катталар «Ҳусанинг қани?» деб қўйишади. Гўёки, Ҳусансиз Ҳасан бўлмайдигандек. Бунга кишилар шунчалик ўрганиб қолганки, эгизаги йўқ болага Ҳасан деб ёки Ҳусан деб исм қўяман деган киши кўп ҳолларда қаршиликка учрайди. Қизларда ҳам шу ҳолат, ёлғиз қизга Фотима ёки Зуҳра деб исм қўяман деган кишига кўпчилик қаршилик қилади. Ҳатто баъзи ота-оналар набирали бўлишганда, фарзандлари чақалоққа Фотима деб исм қўяман дейишса «Ёлғиз фарзандга бундай исм қўйилмайди» деб қаршилик қилишади.
Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётларидан намуна излаб кўрайлик. Икки олам сарвари, Аллоҳдан энг кўп қўрқувчи, тақводорларнинг имоми Расули акрам солаллоҳу алайҳи васаллам ўз қизларига Фотима деб исм қўйганлар. Фотима розияллоҳу анҳо ёлғиз туғилган эдилар, эгизаклари йўқ эди.
Сарвари коинот Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам Фотима розияллоҳу анҳо ва Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳунинг фарзандлари бўлмиш севимли набираларининг бирига Ҳасан, бошқасига Ҳусайн (Ҳусан) деб исм қўйганлар. Улар бошқа-бошқа вақтларда туғилишган, эгизак бўлмаганлар.
Аслида Ҳасан исмининг маъноси «яхши» деганидир. Ҳусайн эса «иккинчи яхши» дегани яъни Ҳасан биринчи яхши, Ҳусайн иккинчи яхши демакдир.

«Оғирлик қиладиган исмлар»


Болага Муҳаммад деб исм қўйишлик оғирлик қилади, дейишади баъзилар. Наҳотки оламларга раҳмат бўлиб келган зотнинг исми мурғаккина бола учун мусибат келтирса?! Наҳотки мусулмонлар хотамул анбиё Муҳаммад солаллоҳу алайҳи васалламга умматликни даъво қилмоқдалару, лекин фарзандларига суюкли Пайғамбарининг исмини қўйишдан хавф қилмоқда?! Ахир мусулмонлар Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламни ота-онасидан ҳам, хотин-боласидан ҳам, ҳатто ўзидан ҳам ортиқ яхши кўрмаганча ҳақиқий мўмин бўла олмайдилар-ку!
Абу Ваҳб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Анбиёларнинг исмларини қўйинглар. Аллоҳ Азза ва Жаллага энг маҳбуб исмлар Абдуллоҳ ва Абдурроҳмандир. Энг содиқ исмлар Ҳорис ва Ҳаммамдир. Энг қабиҳ исмлар Ҳарб ва Муррадир», дедилар».

Холи бор фарзандга Холмўмин ёки Холида деб исм қўйиш керакми?


Холли туғилган фарзандга албатта Холмурод, Холдор деб исм қўйиш керак, бўлмаса унга бир мусибат етади, холи ҳам баданига тарқаб кетади деб эътиқод қиладигандар ҳам топилади. Яхшилик ҳам ёмонлик ҳам Аллоҳдан эканига иймон келтириш иймоннинг шартларидандир. Бас шундай экан, қандайдир исм туфайли инсонга мусибат етмайди.
Аллоҳ таоло маърифатсизлик билан турли бидъат-хуруфотларга эргашишдан Ўзи асрасин!

Ғиёсиддин Муҳаммад Юсуф тайёрлади.

 

* * *

 

Ismlardan shumlanmang

 

Ibn al-Musayyab otalaridan naql qiladirlarki, otalari Janob Rasulullohning huzurlariga borganlarida, ul zot: «Isming nedur?» — deb so‘rabdilar. Otalari: «Ismim Huzn (g‘am)» — debdilar. Janob Rasululloh: «Sening isming Sahl (ya’ni, omon bo‘lsin!)» — deb aytibdilar. (Buxoriy rivoyati)


Farzand tug‘ilgach unga yaxshi bir ism qo‘yishlik ota-onaning burchi hisoblanadi. Ism insonga bir umr hamrohlik qilishi e’tiboridan, bu mas’uliyatli burchni ado etishda bit’atlarga berilmaslik talab qilinadi. Zero, ism – insonning yuzi. Muqaddas dinimiz Islomda ham farzandlarga go‘zal ismlar qo‘yishga targ‘ib bor. Jamiyatimizda shakllangan ismlar bilan bog‘liq ba’zi tushunmovchiliklar haqida fikr bildirishni maqsad qildik.

Egizak farzandlarga qo‘yishlik odat bo‘lib qolgan ismlarni egizak bo‘lmagan bolalarga qo‘yishlikka taqiq yo‘q


Odatda egizak farzand tug‘ilsa, ular o‘g‘il bo‘lsa Hasan, Husan yoki Toir, Zoir qo‘yishlik, qiz bo‘lsa Fotima, Zuhra deb atashlik xalq orasida odat tusiga kirgan. Ba’zida Hasan ismli bolalar o‘zini tanishtirganda, kattalar «Husaning qani?» deb qo‘yishadi. Go‘yoki, Husansiz Hasan bo‘lmaydigandek. Bunga kishilar shunchalik o‘rganib qolganki, egizagi yo‘q bolaga Hasan deb yoki Husan deb ism qo‘yaman degan kishi ko‘p hollarda qarshilikka uchraydi. Qizlarda ham shu holat, yolg‘iz qizga Fotima yoki Zuhra deb ism qo‘yaman degan kishiga ko‘pchilik qarshilik qiladi. Hatto ba’zi ota-onalar nabirali bo‘lishganda, farzandlari chaqaloqqa Fotima deb ism qo‘yaman deyishsa «Yolg‘iz farzandga bunday ism qo‘yilmaydi» deb qarshilik qilishadi.
Rasululloh solallohu alayhi vasallamning hayotlaridan namuna izlab ko‘raylik. Ikki olam sarvari, Allohdan eng ko‘p qo‘rquvchi, taqvodorlarning imomi Rasuli akram solallohu alayhi vasallam o‘z qizlariga Fotima deb ism qo‘yganlar. Fotima roziyallohu anho yolg‘iz tug‘ilgan edilar, egizaklari yo‘q edi.
Sarvari koinot Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallam Fotima roziyallohu anho va Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhuning farzandlari bo‘lmish sevimli nabiralarining biriga Hasan, boshqasiga Husayn (Husan) deb ism qo‘yganlar. Ular boshqa-boshqa vaqtlarda tug‘ilishgan, egizak bo‘lmaganlar.
Aslida Hasan ismining ma’nosi «yaxshi» deganidir. Husayn esa «ikkinchi yaxshi» degani ya’ni Hasan birinchi yaxshi, Husayn ikkinchi yaxshi demakdir.

«Og‘irlik qiladigan ismlar»


Bolaga Muhammad deb ism qo‘yishlik og‘irlik qiladi, deyishadi ba’zilar. Nahotki olamlarga rahmat bo‘lib kelgan zotning ismi murg‘akkina bola uchun musibat keltirsa?! Nahotki musulmonlar xotamul anbiyo Muhammad solallohu alayhi vasallamga ummatlikni da’vo qilmoqdalaru, lekin farzandlariga suyukli Payg‘ambarining ismini qo‘yishdan xavf qilmoqda?! Axir musulmonlar Rasululloh solallohu alayhi vasallamni ota-onasidan ham, xotin-bolasidan ham, hatto o‘zidan ham ortiq yaxshi ko‘rmagancha haqiqiy mo‘min bo‘la olmaydilar-ku!
Abu Vahb roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
«Anbiyolarning ismlarini qo‘yinglar. Alloh Azza va Jallaga eng mahbub ismlar Abdulloh va Abdurrohmandir. Eng sodiq ismlar Horis va Hammamdir. Eng qabih ismlar Harb va Murradir», dedilar».

Xoli bor farzandga Xolmo‘min yoki Xolida deb ism qo‘yish kerakmi?


Xolli tug‘ilgan farzandga albatta Xolmurod, Xoldor deb ism qo‘yish kerak, bo‘lmasa unga bir musibat yetadi, xoli ham badaniga tarqab ketadi deb e’tiqod qiladigandar ham topiladi. Yaxshilik ham yomonlik ham Allohdan ekaniga iymon keltirish iymonning shartlaridandir. Bas shunday ekan, qandaydir ism tufayli insonga musibat yetmaydi.
Alloh taolo ma’rifatsizlik bilan turli bid’at-xurufotlarga ergashishdan O‘zi asrasin!

G‘iyosiddin Muhammad Yusuf tayyorladi.