Нодон дўстдан ақлли душман яхшироқ

Рукн: Ибрат Чоп этилган: 13.04.2016

Айиққа баҳайбат илон ҳужум қилди. Айиқ жон таҳликасидан ўкираётганида, уни жасур бир йигит кўриб қолиб, илондан қутқарди. Айиқ ўз халоскорига миннатдорчилик билдирди. Унинг ортидан эргашди, ҳеч айрилмас, орқасидан қомасди. Кунларнинг бирида йигит дардга чалинди. Айиқ эса дўстини сира ёлғизлатмай, ёнида ўтириб тузалишини кутарди. Бир йўловчи уларнинг ёнидан ўтаётиб, йигитга: «Биродар, бу нима ҳол. Айиқ билан нима алоқанг бор сени?», деб сўради.
Йигит унга бўлган воқеани тушунтириб, шундан буён айиқ уни яхши кўриб қолгани, содиқ дўст бўлиб юрганини айтиб берди. Йўловчи: «Сен айиққа бунчалик ишониб кўнгил берма. Нодоннинг дўстлиги душманнинг ёвлигидан ҳам ёмон. Ақлинг бўлса, уни ўзингдан узоқлаштир», деб маслаҳат берди.
Йигит: «Сен бу гапни бизга ҳасад қилганинг учун, дўстлигимизни кўролмаётганинг учун айтаяпсан. Сен айиққа эмас, унинг садоқатига боқ!», деди.
Нариги киши: «Менинг ҳасадим ҳам бу айиқнинг дўстлигидан яхшироқ. Ўрнингдан тур, кетдик, ҳайвонни инсондан устун кўрма. Ўзинг каби инсонлардан дўст қидир!», деди.
Лекин хаста йигит унинг гапига қулоқ солмасдан: «Эй ҳасадгўй! Кет бу ердан!», деб йўловчини ҳайдади.
Мусофир: «Мен билан кетсанг, ўзингга яхшилик қилган бўлардинг!», деб йўлида давом этди.
Бироздан сўнг хастанинг уйқуси келиб, ухлаб қолди. Айиқ беморнинг бошида ўтириб, унга озор берадиган пашшаларни ҳайдарди. Бир пашша йигитнинг юзига қўниб, ҳеч кетмай тураверди. Айиқнинг жаҳли чиқиб, ўрмондан катта тош олиб келди. Қараса, ҳалиги пашша дўстининг юзида уёқдан-буёққа визиллаяпти. Айиқ жаҳл билан тошни унга қараб отди ва дўстини ўлдириб қўйди.

Аҳмоқнинг муҳаббати айиқникига ўхшайди. «Нодон дўстдан ақлли душман яхшироқ», деб бежиз айтмаганлар.

Жалолиддин Румийнинг “Маснавий”сидан
Туркчадан Абдуллоҳ Раҳимбоев таржимаси

* * *

Ayiqqa bahaybat ilon hujum qildi. Ayiq jon tahlikasidan o‘kirayotganida, uni jasur bir yigit ko‘rib qolib, ilondan qutqardi. Ayiq o‘z xaloskoriga minnatdorchilik bildirdi. Uning ortidan ergashdi, hech ayrilmas, orqasidan qomasdi. Kunlarning birida yigit dardga chalindi. Ayiq esa do‘stini sira yolg‘izlatmay, yonida o‘tirib tuzalishini kutardi. Bir yo‘lovchi ularning yonidan o‘tayotib, yigitga: «Birodar, bu nima hol. Ayiq bilan nima aloqang bor seni?», deb so‘radi.
Yigit unga bo‘lgan voqeani tushuntirib, shundan buyon ayiq uni yaxshi ko‘rib qolgani, sodiq do‘st bo‘lib yurganini aytib berdi. Yo‘lovchi: «Sen ayiqqa bunchalik ishonib ko‘ngil berma. Nodonning do‘stligi dushmanning yovligidan ham yomon. Aqling bo‘lsa, uni o‘zingdan uzoqlashtir», deb maslahat berdi.
Yigit: «Sen bu gapni bizga hasad qilganing uchun, do‘stligimizni ko‘rolmayotganing uchun aytayapsan. Sen ayiqqa emas, uning sadoqatiga boq!», dedi.
Narigi kishi: «Mening hasadim ham bu ayiqning do‘stligidan yaxshiroq. O‘rningdan tur, ketdik, hayvonni insondan ustun ko‘rma. O‘zing kabi insonlardan do‘st qidir!», dedi.
Lekin xasta yigit uning gapiga quloq solmasdan: «Ey hasadgo‘y! Ket bu yerdan!», deb yo‘lovchini haydadi.
Musofir: «Men bilan ketsang, o‘zingga yaxshilik qilgan bo‘larding!», deb yo‘lida davom etdi.
Birozdan so‘ng xastaning uyqusi kelib, uxlab qoldi. Ayiq bemorning boshida o‘tirib, unga ozor beradigan pashshalarni haydardi. Bir pashsha yigitning yuziga qo‘nib, hech ketmay turaverdi. Ayiqning jahli chiqib, o‘rmondan katta tosh olib keldi. Qarasa, haligi pashsha do‘stining yuzida uyoqdan-buyoqqa vizillayapti. Ayiq jahl bilan toshni unga qarab otdi va do‘stini o‘ldirib qo‘ydi.

Ahmoqning muhabbati ayiqnikiga o‘xshaydi. «Nodon do‘stdan aqlli dushman yaxshiroq», deb bejiz aytmaganlar.

Jaloliddin Rumiyning “Masnaviy”sidan
Turkchadan Abdulloh Rahimboyev tarjimasi