Суфён ибн Уяйна

Суфён ибн Уяйна Расулуллоҳни (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) кўрмаган, аммо у зот ва саҳобалар ҳақида кўп эшитиб улғайган эди.

У асли куфалик бўлиб, бир куни каъбани тавоф этиш учун оиласи билан бирга Маккага келди. Ҳарамга етишгач, катталар “Ким юкларга қараб туради?” деб маслаҳатлашишди ва бу ишга кичик Суфённи танладилар. Ўзлари Каъбани зиёрат қилиб, намоз ўқигани кириб кетдилар. Суфён юкларни қўриқлаб ўтирган вақтида Хижоз уламоларидан бўлган бир шайхга кўзи тушди. Илм толиблари шайхни ўраб олган, бир нималар ҳақида сўрардилар. Шайх ҳам намоз ўқиш учун Ҳарамга кирмоқчи бўлди. Лекин эшагини ташқарида қаровсиз қолдириб кетолмасди. Шу пайт юклар ёнида ўтирган ёш болага кўзи тушди. “Манави эшакни ушлаб турсанг, намоз ўқиб олардим”, деди у.

Бола эса бундай шарт қўйди: “Менга Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳадисларидан айтиб берасиз”. “Сен ҳадисни нима қиласан?” деб сўради шайх. Суфён: “Ҳадис айтиб бермасангиз, эшагингизга қараб турмайман”, деб жавоб берди. Шайх ёдлаш қийин бўлган саккизта ҳадисни айтди, сўнг намозга кириб кетди. У намоздан чиққач болага: “Эй ўғилчам, мени намозга кечиктириб, ҳадис эшитганинг сенга нима фойда берди?” деб сўради. Суфён: “Мен уларни сизга айтиб бераман”, деди ва саккизта ҳадисни бир дона ҳарфини ҳам қолдирмасдан айтиб берди. Шайх боланинг зеҳнига қойил қолди. Чунки унда ҳадисларни ёзиб оладиган ҳеч нарса йўқ эди. Шайх севиниб: “Сенинг жойинг остонада эмас, балки илм ҳалқасидадир”, деди.

Шундай қилиб, Суфён ҳадисларни ўрганишга киришди. Йигирма уч ёшида Ҳарами шарифнинг муҳаддиси бўлди.

Кунларнинг бирида масжидга келган болага баъзилар беписанд қарашди. Суфён уларга: «Бундан олдин сизлар ҳам худди шундай эдингиз. Сўнг Аллоҳ сизларга саховат кўрсатди. Эй Назр, агар мени болалигимда кўрганингда эди... Бўйим беш қарич, юзим худди тангадек эдим. Кўйлагим кичкина, енгим калта, этагим сонимгача, оёқ кийимим сичқоннинг қулоқларидек эди. Шунга қарамай Зуҳрий, Амр ибн Динор каби уламолар мени ёнларига олишди. Остонадан кирганимда улар: “Кичик шайхга йўл беринглар”, деб айтишарди».

“Ҳидоят” журналининг 2012 йил, 9-сонидан олинди.

* * *

Sufyon ibn Uyayna Rasulullohni (sollallohu alayhi va sallam) ko‘rmagan, ammo u zot va sahobalar haqida ko‘p eshitib ulg‘aygan edi.

U asli kufalik bo‘lib, bir kuni ka’bani tavof etish uchun oilasi bilan birga Makkaga keldi. Haramga yetishgach, kattalar “Kim yuklarga qarab turadi?” deb maslahatlashishdi va bu ishga kichik Sufyonni tanladilar. O‘zlari Ka’bani ziyorat qilib, namoz o‘qigani kirib ketdilar. Sufyon yuklarni qo‘riqlab o‘tirgan vaqtida Xijoz ulamolaridan bo‘lgan bir shayxga ko‘zi tushdi. Ilm toliblari shayxni o‘rab olgan, bir nimalar haqida so‘rardilar. Shayx ham namoz o‘qish uchun Haramga kirmoqchi bo‘ldi. Lekin eshagini tashqarida qarovsiz qoldirib ketolmasdi. Shu payt yuklar yonida o‘tirgan yosh bolaga ko‘zi tushdi. “Manavi eshakni ushlab tursang, namoz o‘qib olardim”, dedi u.

Bola esa bunday shart qo‘ydi: “Menga Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) hadislaridan aytib berasiz”. “Sen hadisni nima qilasan?” deb so‘radi shayx. Sufyon: “Hadis aytib bermasangiz, eshagingizga qarab turmayman”, deb javob berdi. Shayx yodlash qiyin bo‘lgan sakkizta hadisni aytdi, so‘ng namozga kirib ketdi. U namozdan chiqqach bolaga: “Ey o‘g‘ilcham, meni namozga kechiktirib, hadis eshitganing senga nima foyda berdi?” deb so‘radi. Sufyon: “Men ularni sizga aytib beraman”, dedi va sakkizta hadisni bir dona harfini ham qoldirmasdan aytib berdi. Shayx bolaning zehniga qoyil qoldi. Chunki unda hadislarni yozib oladigan hech narsa yo‘q edi. Shayx sevinib: “Sening joying ostonada emas, balki ilm halqasidadir”, dedi.

Shunday qilib, Sufyon hadislarni o‘rganishga kirishdi. Yigirma uch yoshida Harami sharifning muhaddisi bo‘ldi.

Kunlarning birida masjidga kelgan bolaga ba’zilar bepisand qarashdi. Sufyon ularga: «Bundan oldin sizlar ham xuddi shunday edingiz. So‘ng Alloh sizlarga saxovat ko‘rsatdi. Ey Nazr, agar meni bolaligimda ko‘rganingda edi... Bo‘yim besh qarich, yuzim xuddi tangadek edim. Ko‘ylagim kichkina, yengim kalta, etagim sonimgacha, oyoq kiyimim sichqonning quloqlaridek edi. Shunga qaramay Zuhriy, Amr ibn Dinor kabi ulamolar meni yonlariga olishdi. Ostonadan kirganimda ular: “Kichik shayxga yo‘l beringlar”, deb aytishardi».

“Hidoyat” jurnalining 2012 yil, 9-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги