Зайд ибн Собит

Тўлиқ исми Зайд ибн Собит ибн Даҳҳок ибн Зад ибн Лавзон ал-Ансорий ал-Хазражий. Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг илғор ансорий саҳобаларидан. Отаси Собит ҳижратдан беш йил бурун ҳалок бўлганди. Онаси – Навор бинт Молик. Расулуллоҳ (с.а.в.) Мадинага ҳижрат қилганларида Зайд чамаси ўн бир ёш эди. Жуда ёшлиги сабаб Расулуллоҳ (с.а.в.) унга Бадрда қатнашишга изн бермаганлар.

Зайд Расулуллоҳ (с.а.в.)га яқин инсон бўлишни истарди. У дилидагини онасига билдирди. Онаси уни Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг ҳузурларига олиб борди ва деди:

– Ё Расулулоҳ, бу – ўғлимиз Зайд ибн Собит. Қуръондан ўн етти сурани ёд олган. Уларни сизга туширилган тартибда ёдлаган. Қўл-оёғи чаққон, ўқиш-ёзишни билади. Шунинг учун ёнингизда юришни истаяпти. Истасангиз, тинглаб кўринг.

Расулуллоҳ (с.а.в.) Зайдни тинглаб кўриб, тажвиди чиройли ва тили равон эканини билдилар. Қуръон калималарини диққат ва эътибор билан ўқишидан маъноларни англаётгани маълум эди. Расулуллоҳ (с.а.в.) Зайддан мамнун бўлдилар. Унинг чиройли хати эса, янада хурсанд қилди. У зот (с.а.в):

– Зайд, мен учун яҳудийлар ёзувини ўрган. Чунки айтаётган гапларимни тўғри таржима қилишларига ишончим комил эмас.

– Бош устига, ё Расулуллоҳ! – деди Зайд ва шу ондан иброний тилини ўрганишга киришди. Қисқа муддатда ўзлаштириб олди. Пайғамбар (с.а.в.) яҳудийларга мактуб битмоқчи бўлсалар, иброний тилида ёзиб, яҳудийлардан келган хатларни у зот (с.а.в)га ўқиб бера бошлади. Бундан ташқари, Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг тавсиялари билан сурёний тилини ҳам ўрганди. Шу тариқа Зайд Пайғамбар (с.а.в.)нинг тилмочларига айланди. Жуда ақлли ва хотираси кучли инсон эди. Қуръонни ёзиб бориш вазифаси ҳам унга юкланганди.

Зайд олим саҳобалардан бири эди. Қуръонни ёд олишдан ташқари, мерос (фароиз) илмини ҳам чуқур эгаллаганлиги сабаб, Расулуллоҳ (с.а.в): «Фароизни энг яхши биладиган Зайддир», деганлар (Асқалоний).

Гарчи жуда аниқ бўлмаса ҳам, Зайднинг вафот йили ҳижрий 45-йил экани айтилади. Вафот этган чоғида 54 ёшда эди.

Зайддан ибн Умар, Абу Саид Худрий, Абу Ҳурайра, Анас ибн Молик каби саҳобалар, тобеинлардан Саид ибн Мусайяб, Қосим ибн Муҳаммад, Сулаймон ибн Ясор ва бошқалар ҳадис ривоят қилишган.

Аллоҳ у зотдан рози бўлсин!

Манбалар асосида Шоакмал Шоакбар ўғли тайёрлади

“Ирфон” тақвимининг 2011 йил, 4-сонидан олинди.

* * *

To‘liq ismi Zayd ibn Sobit ibn Dahhok ibn Zad ibn Lavzon al-Ansoriy al-Xazrajiy. Rasululloh (s.a.v.)ning ilg‘or ansoriy sahobalaridan. Otasi Sobit hijratdan besh yil burun halok bo‘lgandi. Onasi – Navor bint Molik. Rasululloh (s.a.v.) Madinaga hijrat qilganlarida Zayd chamasi o‘n bir yosh edi. Juda yoshligi sabab Rasululloh (s.a.v.) unga Badrda qatnashishga izn bermaganlar.

Zayd Rasululloh (s.a.v.)ga yaqin inson bo‘lishni istardi. U dilidagini onasiga bildirdi. Onasi uni Rasululloh (s.a.v.)ning huzurlariga olib bordi va dedi:

– Yo Rasululoh, bu – o‘g‘limiz Zayd ibn Sobit. Qur’ondan o‘n yetti surani yod olgan. Ularni sizga tushirilgan tartibda yodlagan. Qo‘l-oyog‘i chaqqon, o‘qish-yozishni biladi. Shuning uchun yoningizda yurishni istayapti. Istasangiz, tinglab ko‘ring.

Rasululloh (s.a.v.) Zaydni tinglab ko‘rib, tajvidi chiroyli va tili ravon ekanini bildilar. Qur’on kalimalarini diqqat va e’tibor bilan o‘qishidan ma’nolarni anglayotgani ma’lum edi. Rasululloh (s.a.v.) Zayddan mamnun bo‘ldilar. Uning chiroyli xati esa, yanada xursand qildi. U zot (s.a.v):

– Zayd, men uchun yahudiylar yozuvini o‘rgan. Chunki aytayotgan gaplarimni to‘g‘ri tarjima qilishlariga ishonchim komil emas.

– Bosh ustiga, yo Rasululloh! – dedi Zayd va shu ondan ibroniy tilini o‘rganishga kirishdi. Qisqa muddatda o‘zlashtirib oldi. Payg‘ambar (s.a.v.) yahudiylarga maktub bitmoqchi bo‘lsalar, ibroniy tilida yozib, yahudiylardan kelgan xatlarni u zot (s.a.v)ga o‘qib bera boshladi. Bundan tashqari, Rasululloh (s.a.v.)ning tavsiyalari bilan suryoniy tilini ham o‘rgandi. Shu tariqa Zayd Payg‘ambar (s.a.v.)ning tilmochlariga aylandi. Juda aqlli va xotirasi kuchli inson edi. Qur’onni yozib borish vazifasi ham unga yuklangandi.

Zayd olim sahobalardan biri edi. Qur’onni yod olishdan tashqari, meros (faroiz) ilmini ham chuqur egallaganligi sabab, Rasululloh (s.a.v): «Faroizni eng yaxshi biladigan Zayddir», deganlar (Asqaloniy).

Garchi juda aniq bo‘lmasa ham, Zaydning vafot yili hijriy 45-yil ekani aytiladi. Vafot etgan chog‘ida 54 yoshda edi.

Zayddan ibn Umar, Abu Said Xudriy, Abu Hurayra, Anas ibn Molik kabi sahobalar, tobeinlardan Said ibn Musayyab, Qosim ibn Muhammad, Sulaymon ibn Yasor va boshqalar hadis rivoyat qilishgan.

Alloh u zotdan rozi bo‘lsin!

Manbalar asosida Shoakmal Shoakbar o‘g‘li tayyorladi

“Irfon” taqvimining 2011 yil, 4-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги