Абдуллоҳ ибн Умар

Рукн: Саҳобалар Чоп этилган: 16.06.2015

Улуғ саҳобийларидан Абдуллоҳ ибн Умар Маккада, ҳазрат Умар хонадонида, ҳижратдан ўн тўрт йил олдин  дунё­га келди. Куняси – Абу Абдурраҳмон. Отаси имонга келгач, у ҳам кичик ёшида мусулмон бўлди. Болалигиданоқ Пайғамбаримиз (с.а.в.) билан кўп вақт бирга бўлгани сабаб энг кўп ҳадис ривоят қилган ва Расулуллоҳ (с.а.в.)дан илм ўрганган саҳобийлардан саналади.

У зот нопок ва шубҳали нарсалардан сақланар, дунё муҳаббатидан узоқ, ҳар ишда жуда диққатли эди. Кечки таомни ҳеч қачон шериксиз емас, оч қолмасдан таомланмас, жуда оз ерди. Ироқдан зиёратига келган бир дўсти у кишига дори бериб, айтди: «Бу овқат ҳазм бўлишини осонлаштиради». «Унда бу дорини бошқа бирортасига бериб юбор, – дедилар Ибн Умар.  – Чунки меншу пайтгача бирор марта қорним тўйгунича овқат емадим, бундан кейин ҳам бу дори менга керак бўлмайди».

Бир куни Абдуллоҳ ибн Умарга минг дирҳам пул ва чакмон ҳадя қилишди. Аммо эртаси куни дўстларидан бири у кишининг бозордан қарзга ем олаётганини кўрди. Ибн Умарнинг уйидагилардан сўради: «Дўстимизга пул ва либос ташлаб кетишмаганмиди?» «Ҳа, шундай, – деб жавоб беришди. « Кечаёқ чакмонни елкаларига ташлаб, пулни олиб бозорга кетдилар. Қайтганларида ҳеч нимасиз эдилар, муҳтожларга тарқатибдилар».

Макка фатҳида йигирма беш ёшларда бўлган Ибн Умар чопқир от устида жуда ҳайбатли кўринарди. Расулуллоҳ (с.а.в.) ўша пайтда у кишини: «Абдуллоҳ! Мана, Абдуллоҳ!» деб мақтадилар завқ билан. Маккага Пайғамбаримиз (с.а.в.) туя, Ибн Умар от устида ёнма-ён киришди.

Абдуллоҳ ибн Умар Ҳунайнда катта қаҳрамонлик кўрсатди. Тоиф қамалида авангард қўшин сафидан жой олди. Мутъа ва Ярмукда қатнашди. Хулафойи рошидин даврларида уюштирилган сафарларда иштирок этди. Шунга қарамай, у зот кўпроқ илм оламида шуҳрат қозонди. Ойша онамиз айтадилар: «Ибн Умар юриш-туриш ва ҳаракатларида Расулуллоҳ (с.а.в.)га жуда ўхшарди». Тафсир, фиқҳ, ҳадис ва бошқа илмларда пешқадам эди. Фатво борасида жуда ҳассос бўлиб, Имом Моликнинг хабар беришича, Пайғамбаримиз (с.а.в.)дан сўнг ҳаж мавсуми ва бошқа пайтларда инсонларга олтмиш йил фатво берди.

У жўмард, ҳалим одам бўлиб, қул ва жорияларини ибодат қилаётган ҳолда кўрса, озод қилиш одати эди. Бундан айрим қуллар фойдаланаётгани айтилганда: «Хайр учун алданишдан яхшиси борми?» деб жавоб қилди. Тобеъиннинг улуғларидан Имом Нофеъ ҳам Ибн Умар озод қилган қуллардан эди.

Ибн Умар бир киши золим Ҳажжожга қарши гапираётганини эшитиб, сўради: «Гапларингни Ҳажжож шу ерда бўлса ҳам айта олармидинг?» «Йўқ», деган жавобни эшитиб, айтди: «Расули акрам (с.а.в.) замонларида буни мунофиқлик ҳисоблардик».

Бир қатор суҳбатларда шундай дегани ривоят қилинади: «Эй Одам болалари, жисмингиз билан дунёда, қалбингиз ила охиратда бўлинг. Ҳикмат ўнта нарсада: тўққизтаси сукутда, биттаси кам гапиришда. Кишининг кимлиги дўстлашган одамларига қараб аниқланади. Ўзидан юқориларга ҳасад, пастдагиларга зулм қиладиган илм аҳлидан саналмайди. Расулуллоҳ (с.а.в.)га қилган байъатимни бугунгача бузмадим ва ўзгартирмадим. Фитна ва тортишувга тарафдор бўлган киши билан бирга бўлмадим. Ҳеч бир мусулмоннинг тинчини бузмадим. Аллоҳ учун севинг, У Зот учун дўстлашинг, душманлигингиз ҳам шундай бўлсин. Аллоҳ таоло муҳаббатига шу йўл билан эришилади. Биз шундай замонлар кўрдикки, ҳеч ким биродаридан кўпроқ пул, бойликка эга бўлиш ҳақида ўйламади. Энди эса, олтин, кумуш жуда қимматли санала бошланди. Аллоҳдан қўрқиб, бир томчи кўзёш тўкиш мен учун минг олтин садақа беришдан севимлироқ. Киши имкони борича яхшилик қилиши, ҳамиша ширинсўз ва очиқ юзли бўлиши лозим».

Абдуллоҳ ибн Умар ҳижрий 692 йилда вафот этган ва Муҳассаб деган жойда дафн этилган.

Аллоҳ у зотдан рози бўлсин!

“Ирфон” тақвимининг 2011 йил, 3-сонидан олинди.

* * *

Ulug‘ sahobiylaridan Abdulloh ibn Umar Makkada, hazrat Umar xonadonida, hijratdan o‘n to‘rt yil oldin  dunyo­ga keldi. Kunyasi – Abu Abdurrahmon. Otasi imonga kelgach, u ham kichik yoshida musulmon bo‘ldi. Bolaligidanoq Payg‘ambarimiz (s.a.v.) bilan ko‘p vaqt birga bo‘lgani sabab eng ko‘p hadis rivoyat qilgan va Rasululloh (s.a.v.)dan ilm o‘rgangan sahobiylardan sanaladi.

U zot nopok va shubhali narsalardan saqlanar, dunyo muhabbatidan uzoq, har ishda juda diqqatli edi. Kechki taomni hech qachon sheriksiz yemas, och qolmasdan taomlanmas, juda oz yerdi. Iroqdan ziyoratiga kelgan bir do‘sti u kishiga dori berib, aytdi: «Bu ovqat hazm bo‘lishini osonlashtiradi». «Unda bu dorini boshqa birortasiga berib yubor, – dedilar Ibn Umar.  – Chunki menshu paytgacha biror marta qornim to‘ygunicha ovqat yemadim, bundan keyin ham bu dori menga kerak bo‘lmaydi».

Bir kuni Abdulloh ibn Umarga ming dirham pul va chakmon hadya qilishdi. Ammo ertasi kuni do‘stlaridan biri u kishining bozordan qarzga yem olayotganini ko‘rdi. Ibn Umarning uyidagilardan so‘radi: «Do‘stimizga pul va libos tashlab ketishmaganmidi?» «Ha, shunday, – deb javob berishdi. « Kechayoq chakmonni yelkalariga tashlab, pulni olib bozorga ketdilar. Qaytganlarida hech nimasiz edilar, muhtojlarga tarqatibdilar».

Makka fathida yigirma besh yoshlarda bo‘lgan Ibn Umar chopqir ot ustida juda haybatli ko‘rinardi. Rasululloh (s.a.v.) o‘sha paytda u kishini: «Abdulloh! Mana, Abdulloh!» deb maqtadilar zavq bilan. Makkaga Payg‘ambarimiz (s.a.v.) tuya, Ibn Umar ot ustida yonma-yon kirishdi.

Abdulloh ibn Umar Hunaynda katta qahramonlik ko‘rsatdi. Toif qamalida avangard qo‘shin safidan joy oldi. Mut’a va Yarmukda qatnashdi. Xulafoyi roshidin davrlarida uyushtirilgan safarlarda ishtirok etdi. Shunga qaramay, u zot ko‘proq ilm olamida shuhrat qozondi. Oysha onamiz aytadilar: «Ibn Umar yurish-turish va harakatlarida Rasululloh (s.a.v.)ga juda o‘xshardi». Tafsir, fiqh, hadis va boshqa ilmlarda peshqadam edi. Fatvo borasida juda hassos bo‘lib, Imom Molikning xabar berishicha, Payg‘ambarimiz (s.a.v.)dan so‘ng haj mavsumi va boshqa paytlarda insonlarga oltmish yil fatvo berdi.

U jo‘mard, halim odam bo‘lib, qul va joriyalarini ibodat qilayotgan holda ko‘rsa, ozod qilish odati edi. Bundan ayrim qullar foydalanayotgani aytilganda: «Xayr uchun aldanishdan yaxshisi bormi?» deb javob qildi. Tobe’inning ulug‘laridan Imom Nofe’ ham Ibn Umar ozod qilgan qullardan edi.

Ibn Umar bir kishi zolim Hajjojga qarshi gapirayotganini eshitib, so‘radi: «Gaplaringni Hajjoj shu yerda bo‘lsa ham ayta olarmiding?» «Yo‘q», degan javobni eshitib, aytdi: «Rasuli akram (s.a.v.) zamonlarida buni munofiqlik hisoblardik».

Bir qator suhbatlarda shunday degani rivoyat qilinadi: «Ey Odam bolalari, jismingiz bilan dunyoda, qalbingiz ila oxiratda bo‘ling. Hikmat o‘nta narsada: to‘qqiztasi sukutda, bittasi kam gapirishda. Kishining kimligi do‘stlashgan odamlariga qarab aniqlanadi. O‘zidan yuqorilarga hasad, pastdagilarga zulm qiladigan ilm ahlidan sanalmaydi. Rasululloh (s.a.v.)ga qilgan bay’atimni bugungacha buzmadim va o‘zgartirmadim. Fitna va tortishuvga tarafdor bo‘lgan kishi bilan birga bo‘lmadim. Hech bir musulmonning tinchini buzmadim. Alloh uchun seving, U Zot uchun do‘stlashing, dushmanligingiz ham shunday bo‘lsin. Alloh taolo muhabbatiga shu yo‘l bilan erishiladi. Biz shunday zamonlar ko‘rdikki, hech kim birodaridan ko‘proq pul, boylikka ega bo‘lish haqida o‘ylamadi. Endi esa, oltin, kumush juda qimmatli sanala boshlandi. Allohdan qo‘rqib, bir tomchi ko‘zyosh to‘kish men uchun ming oltin sadaqa berishdan sevimliroq. Kishi imkoni boricha yaxshilik qilishi, hamisha shirinso‘z va ochiq yuzli bo‘lishi lozim».

Abdulloh ibn Umar hijriy 692 yilda vafot etgan va Muhassab degan joyda dafn etilgan.

Alloh u zotdan rozi bo‘lsin!

“Irfon” taqvimining 2011 yil, 3-sonidan olindi.