Саъд ибн Муъоз

Қаҳрамонимиз Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳунинг тўлиқ исми Саъд ибн Муъоз ибн Нуъмон ибн Имруълқайс ибн ал-Ашъал ал-Авсийдир. Бу серсавлат, улуғвор, новча, қизил юзли инсон ёшлик чоғидаёқ ўз қабиласига бошлиқ бўлган эди. Саъд ибн Муоз розияллоҳу анҳу Исломга кирганида ўттиз бир ёшда эди. Унинг  мусулмон бўлиши қиссаси ҳам ажойиб.

Биринчи ясриблик мусулмонлар талабига биноан, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга Исломни ўргатиш учун Мусъаб ибн Умайр розияллоҳу анҳуни қўшиб юборган эдилар. Мусъаб ибн Умайр розияллоҳу анҳу ва ясриблик мусулмонлар аҳолини Исломга даъват қилишда жонбозлик кўрсатишди. Мусъаб ибн Умайр розияллоҳу анҳу Пайғамбар алайҳиссалом тавсиялари бўйича иш олиб борар эди. У одамларга Қуръон ўқитиш, Ислом таълими бериш ва дин аҳкомларини ўргатишни ажойиб услуб билан йўлга қўяр эди. Гоҳида баъзилар унинг олдига ўлдирмоқчи бўлиб, қурол кўтариб киришар эди. Аммо Мусъаб ибн Умайр розияллоҳу анҳунинг ширин муомаласи, қироати ва Ислом ҳақидаги сўзларидан кейин кўнгли эриб, мусулмон бўлар, у киши нима топшириқ берса, ўшани сўзсиз бажарадиган бўлиб чиқар эди.

Ясриб бўйлаб Ислом мисли кўрилмаган тезликда тарқалиб борар эди. У ердаги бош қабилалар–Авс ва Хазражнинг кўплаб одамлари, жумладан, Саъд ибн Муъоз ва Усайд ибн Ҳузайр каби қавмнинг улуғлари ҳам Исломга киришди.

Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳунинг Исломга келишлари Ясрибда мусулмончиликнинг кенг тарқалишига сабаб бўлди. У киши мусулмон бўлган кундан бошлаб, бу шаҳарда мусулмонларнинг жонига оро кирди. Келаси ҳаж мавсумига борган мусулмонлар ичида Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу ҳам бор эди. Мадиналик мусулмонлар «Ақаба»да Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан кечаси яширин учрашадиган бўлишди. Тўпланиб бўлиб қарашса, етмиш уч эркак ва икки аёл–Насиба бинти Каъб ва Асма бинти Амр ибн Адийлар келган экан.

Ҳаммалари тўпланиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кута бошлашди. Бир вақт у Зот келаётганлари аниқ бўлди. Ёнларида бир киши ҳам бор эди. Яқин келганида у киши Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амакилари Аббос экани маълум бўлди.

Орада мулоқот бўлди. Мусулмонлар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам улардан нимани талаб қилсалар, ўшанга тайёр эканликларини билдиришди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам улар ичидан ўн иккита нақиб сайлашни сўрадилар. Улар ўн икки кишини танлашди. У Зот нақибларга: «Сизлар ўз қавмингизга худди Ийсо ибн Марямнинг ҳаворийлари кафил бўлгандек кафилсизлар. Мен ўз қавмимга кафилман», дедилар.

Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга Қуръон тиловат қилдилар, Аллоҳга даъват, Исломга тарғиб қилдилар ва: «Аёлларингиз ва болаларингизни нимадан ҳимоя қиладиган бўлсангиз, мени ҳам ўшандан ҳимоя қилишингиз шарти ила сизларнинг байъатингизни қабул қиламан», дедилар.

Баро ибн Маърур Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қўлларини олиб, биринчи бўлиб байъат қилди. Кейин ҳамма бирма-бир байъат қилиб чиқди. Сўнгра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга: «Энди келган жойларингга бораверинглар», дедилар. Ана шу тарзда Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу Ислом тарихидаги энг машҳур учрашувлардан бирининг қатнашчиси деган шарафга муяссар бўлдилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинаи мунавварага ҳижрат қилиб келганларида Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу ва қабиладошларининг эшиклари муҳожирларга кенг очилган эди. Улар мол-мулкларини ҳам муҳожирларга миннатсиз тутишди.

Вақти-соати етиб, инсоният тарихи ғилдирагини бошқа томонга буриб юборувчи ва ҳал қилувчи Бадр жанги куни ҳам келди. Тиш-тирноғигача қуролланган, сон жиҳатидан бир неча марта кўп душман билан тўқнашув аён бўлиб қолди.

Жангга тайёрланиш жараёнида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз саҳобаларига маслаҳат солдилар. Бир неча киши ўз фикрини айтди. Сўнгра Миқдод ибн Амр туриб: «Эй Аллоҳнинг Расули! Аллоҳнинг амрига юраверинг, биз сиз биланмиз. Биз Бани Исроилга ўхшаб: «Сен ва Роббинг улар билан урушаверинглар, биз эса бу ерда ўтириб турамиз», демаймиз. Сиз ва Роббингиз  уларга қарши уруш қилинглар, биз ҳам сизлар билан бирга жанг қиламиз. Сизни ҳақ ила юборган Аллоҳга қасамки, бизни Баркул Ғимодга (Яманнинг чеккасидаги бир жой) бошласангиз ҳам, кетаверамиз», деди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам хурсанд бўлиб, унинг ҳақига яхши дуолар қилдилар. Шу билан бирга, Расулуллоҳ ансорийлар фикрини ҳам эшитишни хоҳладилар. Пайғамбар алайҳиссалом улар фақат шаҳар ичидагина менга ёрдам беришса керак, деб ўйлар эдилар. Чунки улар ҳижратдан олдинги иккинчи «Ақаба» байъатида Расулуллоҳни ўзлари ва болаларини ҳимоя қилгандек ҳимоя этишга ваъда беришган эди. Шунинг учун ҳам Расулуллоҳ: «Эй одамлар, менга маслаҳат беринглар!» дея яна бир бор нидо қилдилар.

Шунда Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу туриб: «Эй Аллоҳнинг Расули! Сиз бизни назарда тутяпсиз, шекилли?» деб сўради. Пайғамбаримиз: «Шундай», деб жавоб қилдилар. Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу: «Ўзингизга ваҳий қилинган ишдан бошқасига дуч келиб қолганга ўхшайсиз. Биз сизга иймон келтирганмиз, сизни тасдиқ этганмиз. Сиз келтирган нарсани ҳақ деб шаҳодат берганмиз. Сизга қулоқ осиб, итоат қилишга аҳду паймон берганмиз. Эй Аллоҳнинг Пайғамбари, нимани хоҳласангиз, шуни қилаверинг. Сизни ҳақ ила юборган Аллоҳга қасамки, агар бир денгизни кўрсатиб, унга шўнғисангиз, биз ҳам орқангиздан битта қолмай шўнғиймиз. Кимни хоҳласангиз, ёнингизга олинг, хоҳламаганингиздан узоқ бўлинг. Мол-мулкимиздан ҳам истаганингизча олаверинг. Сиз олган молимиз ўзимизда қолганидан кўра суюклироқдир. Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, бу йўлдан ҳеч юрганим йўқ, нима бўлишини ҳам билмайман. Аммо эртага душманга йўлиқишдан қўрқмаймиз. Уруш вақтида сабр қиламиз. Тўқнашув пайтида Сизга содиқмиз. Шоядки, Аллоҳ бизга кўзингизни қувонтирадиган ишларни насиб этса. Тўғри, баъзи қавмларимиз ортда қолди. Уларнинг Сизга бўлган муҳаббати бизникидан кам эмас. Сизга бўлган итоатимиз уларникидан кучли эмас. Аммо улар карвон учун кетилмоқда, деган ўй билан чиқмай қолишди, холос. Сизга бир соябон қуриб, уловларингизни ўша ерга тўплайлик. Сўнгра душманга рўбарў бўлайлик. Агар Аллоҳ бизни азиз қилиб, душманимиз устидан ғолиб қилса, хўп яхши. Агар иш бошқача бўлса, унда туяларга минасиз-да, ортимизда қолганларга етиб оласиз», дедилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам севинганларини билдириб: «Эй Саъд! Аллоҳ бундан ҳам яхши ҳукм қиладими?!» дедилар. Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳунинг сўзи тамом бўлганидан кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қани, Аллоҳ баракоти билан, юринглар! Аллоҳ менга икки тоифадан бирини ваъда қилди. Аллоҳга қасамки, мен у қавмнинг йиқиладиган жойларини кўраётгандекман», дея мужда бердилар.

Одамлар жангга дуч келишларини, улар қасд қилган карвон аллақачон ўтиб кетганини англашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзлари қалбларда нусрат келишига ишонч туғдирди. Мана шулардан ҳам Бадр жанги куни Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу қанчалар аҳамиятли ишни амалга оширганини билиб олсак бўлади.

Ўша куни Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам байроқ тикишга амр этдилар. Байроқлар учта эди. Бирини Мусъаб ибн Умайр розияллоҳу анҳу кўтариб юрди. Қолган иккитасининг ранги қора бўлиб, уларни Али ибн Абу Толиб ва Саъд ибн Муъозлар кўтаришди. Ислом тарихидаги энг биринчи ва энг аҳамиятли жангда мусулмонларнинг байроқдори бўлиш шарафи Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳуга насиб этгани ҳам у Зотнинг ким эканларини яна бир бор намоён қилмоқда.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бошлиқ мусулмонлар душман томон юриб бориб, ўша ердаги қудуқ ёнига жойлашишга қарор қилишди. Қудуқ ёнига жойлашганларидан сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга хурмо шохлари ва пўстлоғидан бир қароргоҳ−капа қурилди. Унинг эшиги олдида Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу қиличини яланғочлаб, қоровулликда турди. Аслида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга капа қуриш ва у Зотни қўриқлаб туриш фикри ҳам Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳунинг ўзидан чиққан эди.

Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу ўта сахий одам эди. У, айниқса, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам хурсандчиликлари учун ҳеч нарсани аямас эди. Бу ҳолни ҳазрати Али ва Фотимаи Заҳро розияллоҳу анҳумонинг тўйлари кунидаги ҳодисадан ҳам билиб олсак бўлади.

Тўй кечаси Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам куёв бўлмиш Али ибн Абу Толиб каррамаллоҳу важҳаҳуга: «Эй Али, келинга бир тўй ҳам қилиш керак», дедилар. Шунда Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу: «Менда бир қўчқор бор!» деди. Ансорийлардан бир гуруҳи бир неча соъ жўхори жамлаб келди. Ана ўша нарсалардан тўй зиёфати уюштирилди.

Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу уйида ҳам тез-тез зиёфат уюштириб турар эди. Ўша зиёфатларда у киши ҳурматидан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам иштирок этар эдилар. Имом Ибн Можа Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳудан ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Саъд ибн Муъозникида ифтор қилдилар ва сўнгра: «Афтора индакум ас-соимуун ва акала таомакум ал-аброр ва соллат алайкум ал-малоика», яъни «Ҳузурингизда рўзадорлар ифтор қилишди, таомингизни яхшилар ейишди ва фаришталар сизга салавот айтишди», дедилар».

Ушбу дуо мусулмонлар учун суннат бўлиб қолди. Улар бирорталариникида зиёфатда бўлишсалар, албатт, ушбу дуони ўқишади.

Уҳуд урушида эса мусулмонлар катта синовга учрашди. Камончилар томонидан йўл қўйилган хато туфайли қуршовда қолганлар тум-тарақай бўлиб қоча бошлашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ёнларида оз сонли кишиларгина собит турди. Ўша оз сонли баҳодирларнинг бири Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу эди. У киши белни маҳкам боғлаб, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни душмандан мардонавор ҳимоя қилди.

Ибн Абу Шайба Амр ибн Шураҳбийл розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳуга Хандақ куни ўқ текканда унинг қони Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга оқа бошлади. Абу Бакр розияллоҳу анҳу келиб: «Вой, белим синибди-ку!» дея бошлади. «Жим тур, эй Абу Бакр!» дедилар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.

Сўнгра Умар розияллоҳу анҳу келиб: «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун!» деди».

Муслим ва Абу Довудлар Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилишади: «Саъд ибн Муъоз билагидаги томиридан ярадор бўлди. Шунда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз қўллари билан мишқосни қиздириб босдилар. Сўнгра унинг қўли шишиб кетган эди, У Зот иккинчи бор яна қиздириб босдилар».

«Мишқос» қиздириб ярага босиладиган асбоб. Аҳзоб урушида  улкан саҳобий Саъд ибн Муъоз билакларидаги қон томирларига ўқ тегиб қаттиқ яраланганлар. У кишининг ҳурматларидан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам беморга ўзлари қараганлар ва ушбу ривоятда баён қилинганидек, даволаш ишларини ҳам шахсан ўзлари олиб борганлар. Қон оқиб турган томирга иссиқ нарсани босиб қонни тўхтатиш ўша вақтдаги бирдан-бир услуб эди.

Сўнгра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ярадор Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳуни масжиди Набавийга чодир қуриб, ўша ерга ётқизишга амр қилдилар. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бемор Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳуга доимо ўзлари қараб туришлари учун шундай қилган эдилар. Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳу масжидда бемор ётган ҳолида Аллоҳ таолога илтижо билан қуйидаги дуони қилди: «Эй Аллоҳим! Агар Қурайш билан бўладиган урушдан бирор нарсани қолдирган бўлсанг, мени ҳам ўша учун қолдиргин. Чунки мен учун Расулингга озор берган, у Зотни ёлғончига чиқарган ва ҳайдаган қавмга қарши жанг қилишдан севимлироқ иш йўқ. Эй Аллоҳим! Агар биз билан уларнинг орасида урушни аритган бўлсанг, менга бугун етган мусибатни шаҳидликка йўл қилгин! Мени Бани Қурайзадан кўзим тўймагунча ўлдирмагин!» Аллоҳ таоло Саъд ибн Муъоз розияллоҳу анҳунинг аввал Бани Қурайза ҳақидаги дуоларини қабул айлади.

Саъд ибн Муъоз Бани Қурайза ғазотидан кейин вафот этди. Пайғамбаримиз алайҳиссалом: «Саъднинг ўлимидан Арш титради», дедилар.

Аҳмад тайёрлади | Сийрат.уз

* * *

Qahramonimiz Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhuning to‘liq ismi Sa’d ibn Mu’oz ibn Nu’mon ibn Imru’lqays ibn al-Ash’al al-Avsiydir. Bu sersavlat, ulug‘vor, novcha, qizil yuzli inson yoshlik chog‘idayoq o‘z qabilasiga boshliq bo‘lgan edi. Sa’d ibn Muoz roziyallohu anhu Islomga kirganida o‘ttiz bir yoshda edi. Uning  musulmon bo‘lishi qissasi ham ajoyib.

Birinchi yasriblik musulmonlar talabiga binoan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularga Islomni o‘rgatish uchun Mus’ab ibn Umayr roziyallohu anhuni qo‘shib yuborgan edilar. Mus’ab ibn Umayr roziyallohu anhu va yasriblik musulmonlar aholini Islomga da’vat qilishda jonbozlik ko‘rsatishdi. Mus’ab ibn Umayr roziyallohu anhu Payg‘ambar alayhissalom tavsiyalari bo‘yicha ish olib borar edi. U odamlarga Qur’on o‘qitish, Islom ta’limi berish va din ahkomlarini o‘rgatishni ajoyib uslub bilan yo‘lga qo‘yar edi. Gohida ba’zilar uning oldiga o‘ldirmoqchi bo‘lib, qurol ko‘tarib kirishar edi. Ammo Mus’ab ibn Umayr roziyallohu anhuning shirin muomalasi, qiroati va Islom haqidagi so‘zlaridan keyin ko‘ngli erib, musulmon bo‘lar, u kishi nima topshiriq bersa, o‘shani so‘zsiz bajaradigan bo‘lib chiqar edi.

Yasrib bo‘ylab Islom misli ko‘rilmagan tezlikda tarqalib borar edi. U yerdagi bosh qabilalar–Avs va Xazrajning ko‘plab odamlari, jumladan, Sa’d ibn Mu’oz va Usayd ibn Huzayr kabi qavmning ulug‘lari ham Islomga kirishdi.

Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhuning Islomga kelishlari Yasribda musulmonchilikning keng tarqalishiga sabab bo‘ldi. U kishi musulmon bo‘lgan kundan boshlab, bu shaharda musulmonlarning joniga oro kirdi. Kelasi haj mavsumiga borgan musulmonlar ichida Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu ham bor edi. Madinalik musulmonlar «Aqaba»da Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan kechasi yashirin uchrashadigan bo‘lishdi. To‘planib bo‘lib qarashsa, yetmish uch erkak va ikki ayol–Nasiba binti Ka’b va Asma binti Amr ibn Adiylar kelgan ekan.

Hammalari to‘planib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni kuta boshlashdi. Bir vaqt u Zot kelayotganlari aniq bo‘ldi. Yonlarida bir kishi ham bor edi. Yaqin kelganida u kishi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning amakilari Abbos ekani ma’lum bo‘ldi.

Orada muloqot bo‘ldi. Musulmonlar Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam ulardan nimani talab qilsalar, o‘shanga tayyor ekanliklarini bildirishdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam ular ichidan o‘n ikkita naqib saylashni so‘radilar. Ular o‘n ikki kishini tanlashdi. U Zot naqiblarga: «Sizlar o‘z qavmingizga xuddi Iyso ibn Maryamning havoriylari kafil bo‘lgandek kafilsizlar. Men o‘z qavmimga kafilman», dedilar.

Keyin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularga Qur’on tilovat qildilar, Allohga da’vat, Islomga targ‘ib qildilar va: «Ayollaringiz va bolalaringizni nimadan himoya qiladigan bo‘lsangiz, meni ham o‘shandan himoya qilishingiz sharti ila sizlarning bay’atingizni qabul qilaman», dedilar.

Baro ibn Ma’rur Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning qo‘llarini olib, birinchi bo‘lib bay’at qildi. Keyin hamma birma-bir bay’at qilib chiqdi. So‘ngra Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularga: «Endi kelgan joylaringga boraveringlar», dedilar. Ana shu tarzda Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu Islom tarixidagi eng mashhur uchrashuvlardan birining qatnashchisi degan sharafga muyassar bo‘ldilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Madinai munavvaraga hijrat qilib kelganlarida Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu va qabiladoshlarining eshiklari muhojirlarga keng ochilgan edi. Ular mol-mulklarini ham muhojirlarga minnatsiz tutishdi.

Vaqti-soati yetib, insoniyat tarixi g‘ildiragini boshqa tomonga burib yuboruvchi va hal qiluvchi Badr jangi kuni ham keldi. Tish-tirnog‘igacha qurollangan, son jihatidan bir necha marta ko‘p dushman bilan to‘qnashuv ayon bo‘lib qoldi.

Jangga tayyorlanish jarayonida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘z sahobalariga maslahat soldilar. Bir necha kishi o‘z fikrini aytdi. So‘ngra Miqdod ibn Amr turib: «Ey Allohning Rasuli! Allohning amriga yuravering, biz siz bilanmiz. Biz Bani Isroilga o‘xshab: «Sen va Robbing ular bilan urushaveringlar, biz esa bu yerda o‘tirib turamiz», demaymiz. Siz va Robbingiz  ularga qarshi urush qilinglar, biz ham sizlar bilan birga jang qilamiz. Sizni haq ila yuborgan Allohga qasamki, bizni Barkul G‘imodga (Yamanning chekkasidagi bir joy) boshlasangiz ham, ketaveramiz», dedi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam xursand bo‘lib, uning haqiga yaxshi duolar qildilar. Shu bilan birga, Rasululloh ansoriylar fikrini ham eshitishni xohladilar. Payg‘ambar alayhissalom ular faqat shahar ichidagina menga yordam berishsa kerak, deb o‘ylar edilar. Chunki ular hijratdan oldingi ikkinchi «Aqaba» bay’atida Rasulullohni o‘zlari va bolalarini himoya qilgandek himoya etishga va’da berishgan edi. Shuning uchun ham Rasululloh: «Ey odamlar, menga maslahat beringlar!» deya yana bir bor nido qildilar.

Shunda Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu turib: «Ey Allohning Rasuli! Siz bizni nazarda tutyapsiz, shekilli?» deb so‘radi. Payg‘ambarimiz: «Shunday», deb javob qildilar. Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu: «O‘zingizga vahiy qilingan ishdan boshqasiga duch kelib qolganga o‘xshaysiz. Biz sizga iymon keltirganmiz, sizni tasdiq etganmiz. Siz keltirgan narsani haq deb shahodat berganmiz. Sizga quloq osib, itoat qilishga ahdu paymon berganmiz. Ey Allohning Payg‘ambari, nimani xohlasangiz, shuni qilavering. Sizni haq ila yuborgan Allohga qasamki, agar bir dengizni ko‘rsatib, unga sho‘ng‘isangiz, biz ham orqangizdan bitta qolmay sho‘ng‘iymiz. Kimni xohlasangiz, yoningizga oling, xohlamaganingizdan uzoq bo‘ling. Mol-mulkimizdan ham istaganingizcha olavering. Siz olgan molimiz o‘zimizda qolganidan ko‘ra suyukliroqdir. Jonim qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, bu yo‘ldan hech yurganim yo‘q, nima bo‘lishini ham bilmayman. Ammo ertaga dushmanga yo‘liqishdan qo‘rqmaymiz. Urush vaqtida sabr qilamiz. To‘qnashuv paytida Sizga sodiqmiz. Shoyadki, Alloh bizga ko‘zingizni quvontiradigan ishlarni nasib etsa. To‘g‘ri, ba’zi qavmlarimiz ortda qoldi. Ularning Sizga bo‘lgan muhabbati biznikidan kam emas. Sizga bo‘lgan itoatimiz ularnikidan kuchli emas. Ammo ular karvon uchun ketilmoqda, degan o‘y bilan chiqmay qolishdi, xolos. Sizga bir soyabon qurib, ulovlaringizni o‘sha yerga to‘playlik. So‘ngra dushmanga ro‘baro‘ bo‘laylik. Agar Alloh bizni aziz qilib, dushmanimiz ustidan g‘olib qilsa, xo‘p yaxshi. Agar ish boshqacha bo‘lsa, unda tuyalarga minasiz-da, ortimizda qolganlarga yetib olasiz», dedilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sevinganlarini bildirib: «Ey Sa’d! Alloh bundan ham yaxshi hukm qiladimi?!» dedilar. Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhuning so‘zi tamom bo‘lganidan keyin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Qani, Alloh barakoti bilan, yuringlar! Alloh menga ikki toifadan birini va’da qildi. Allohga qasamki, men u qavmning yiqiladigan joylarini ko‘rayotgandekman», deya mujda berdilar.

Odamlar jangga duch kelishlarini, ular qasd qilgan karvon allaqachon o‘tib ketganini anglashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning so‘zlari qalblarda nusrat kelishiga ishonch tug‘dirdi. Mana shulardan ham Badr jangi kuni Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu qanchalar ahamiyatli ishni amalga oshirganini bilib olsak bo‘ladi.

O‘sha kuni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bayroq tikishga amr etdilar. Bayroqlar uchta edi. Birini Mus’ab ibn Umayr roziyallohu anhu ko‘tarib yurdi. Qolgan ikkitasining rangi qora bo‘lib, ularni Ali ibn Abu Tolib va Sa’d ibn Mu’ozlar ko‘tarishdi. Islom tarixidagi eng birinchi va eng ahamiyatli jangda musulmonlarning bayroqdori bo‘lish sharafi Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhuga nasib etgani ham u Zotning kim ekanlarini yana bir bor namoyon qilmoqda.

Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam boshliq musulmonlar dushman tomon yurib borib, o‘sha yerdagi quduq yoniga joylashishga qaror qilishdi. Quduq yoniga joylashganlaridan so‘ng Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga xurmo shoxlari va po‘stlog‘idan bir qarorgoh−kapa qurildi. Uning eshigi oldida Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu qilichini yalang‘ochlab, qorovullikda turdi. Aslida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga kapa qurish va u Zotni qo‘riqlab turish fikri ham Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhuning o‘zidan chiqqan edi.

Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu o‘ta saxiy odam edi. U, ayniqsa, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam xursandchiliklari uchun hech narsani ayamas edi. Bu holni hazrati Ali va Fotimai Zahro roziyallohu anhumoning to‘ylari kunidagi hodisadan ham bilib olsak bo‘ladi.

To‘y kechasi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kuyov bo‘lmish Ali ibn Abu Tolib karramallohu vajhahuga: «Ey Ali, kelinga bir to‘y ham qilish kerak», dedilar. Shunda Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu: «Menda bir qo‘chqor bor!» dedi. Ansoriylardan bir guruhi bir necha so’ jo‘xori jamlab keldi. Ana o‘sha narsalardan to‘y ziyofati uyushtirildi.

Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu uyida ham tez-tez ziyofat uyushtirib turar edi. O‘sha ziyofatlarda u kishi hurmatidan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ham ishtirok etar edilar. Imom Ibn Moja Abdulloh ibn Zubayr roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Sa’d ibn Mu’oznikida iftor qildilar va so‘ngra: «Aftora indakum as-soimuun va akala taomakum al-abror va sollat alaykum al-maloika», ya’ni «Huzuringizda ro‘zadorlar iftor qilishdi, taomingizni yaxshilar yeyishdi va farishtalar sizga salavot aytishdi», dedilar».

Ushbu duo musulmonlar uchun sunnat bo‘lib qoldi. Ular birortalarinikida ziyofatda bo‘lishsalar, albatt, ushbu duoni o‘qishadi.

Uhud urushida esa musulmonlar katta sinovga uchrashdi. Kamonchilar tomonidan yo‘l qo‘yilgan xato tufayli qurshovda qolganlar tum-taraqay bo‘lib qocha boshlashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yonlarida oz sonli kishilargina sobit turdi. O‘sha oz sonli bahodirlarning biri Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu edi. U kishi belni mahkam bog‘lab, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni dushmandan mardonavor himoya qildi.

Ibn Abu Shayba Amr ibn Shurahbiyl roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhuga Xandaq kuni o‘q tekkanda uning qoni Nabiy sollallohu alayhi vasallamga oqa boshladi. Abu Bakr roziyallohu anhu kelib: «Voy, belim sinibdi-ku!» deya boshladi. «Jim tur, ey Abu Bakr!» dedilar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam.

So‘ngra Umar roziyallohu anhu kelib: «Inna lillahi va inna ilayhi roji’un!» dedi».

Muslim va Abu Dovudlar Jobir roziyallohu anhudan rivoyat qilishadi: «Sa’d ibn Mu’oz bilagidagi tomiridan yarador bo‘ldi. Shunda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam o‘z qo‘llari bilan mishqosni qizdirib bosdilar. So‘ngra uning qo‘li shishib ketgan edi, U Zot ikkinchi bor yana qizdirib bosdilar».

«Mishqos» qizdirib yaraga bosiladigan asbob. Ahzob urushida  ulkan sahobiy Sa’d ibn Mu’oz bilaklaridagi qon tomirlariga o‘q tegib qattiq yaralanganlar. U kishining hurmatlaridan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bemorga o‘zlari qaraganlar va ushbu rivoyatda bayon qilinganidek, davolash ishlarini ham shaxsan o‘zlari olib borganlar. Qon oqib turgan tomirga issiq narsani bosib qonni to‘xtatish o‘sha vaqtdagi birdan-bir uslub edi.

So‘ngra Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yarador Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhuni masjidi Nabaviyga chodir qurib, o‘sha yerga yotqizishga amr qildilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bemor Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhuga doimo o‘zlari qarab turishlari uchun shunday qilgan edilar. Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhu masjidda bemor yotgan holida Alloh taologa iltijo bilan quyidagi duoni qildi: «Ey Allohim! Agar Quraysh bilan bo‘ladigan urushdan biror narsani qoldirgan bo‘lsang, meni ham o‘sha uchun qoldirgin. Chunki men uchun Rasulingga ozor bergan, u Zotni yolg‘onchiga chiqargan va haydagan qavmga qarshi jang qilishdan sevimliroq ish yo‘q. Ey Allohim! Agar biz bilan ularning orasida urushni aritgan bo‘lsang, menga bugun yetgan musibatni shahidlikka yo‘l qilgin! Meni Bani Qurayzadan ko‘zim to‘ymaguncha o‘ldirmagin!» Alloh taolo Sa’d ibn Mu’oz roziyallohu anhuning avval Bani Qurayza haqidagi duolarini qabul ayladi.

Sa’d ibn Mu’oz Bani Qurayza g‘azotidan keyin vafot etdi. Payg‘ambarimiz alayhissalom: «Sa’dning o‘limidan Arsh titradi», dedilar.

Ahmad tayyorladi | Siyrat.uz

• Олдинги
• Кейинги