Умайр ибн Ваҳб

Умайр ибн Ваҳб Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг кўрсатган мўъжизаларига бевосита гувоҳ бўлиб, Исломни қабул қилган йигитдир. У мусулмон бўлмасидан олдин Қурайшнинг мардлиги ва довюраклиги билан машҳур кишиларидан эди. Бадр жангида мушриклар сафида бўлди. Мушриклар уни мусулмонлар сонини аниқлаш ва орқаларида қўшин бор-йўқлигини билиш учун жўнатишди. Қабиладошлари олдига қайтиб кўрганларини мусулмон кишидек гапириб берди: “Эй Қурайш аҳли! Уларнинг сони оз. Мадад кучлари келмайди. Лекин улар кўзимга ўлимга ҳарис кишидек кўринди. Сафингиздан одам ўлмагунича, улардан бирор кишини ўлдириб бўлмайди. Сизлардан йўқотиладиган одам улардан йўқотиладиган билан тенг бўлса, ҳаётнинг нима қизиғи бор?! Шунга қараб иш тутинг...”

Унинг гапларидан Қурайшнинг баъзи сардорлари таъсирланиб, ортга қайтишни ўйлаб қолишди. Лекин Қурайш иблиси Абу Жаҳлнинг фикри қатъий қолди ва мушриклар жангга киришди. Бироқ уларнинг бошига келган балони на у, на қабиласи тўса олди. Умайр эса яраланган ҳолда Маккага қайтди, ўғли асир тушиб Мадинага олиб кетилди.

Умайр ўзи Маккада бўлса-да, фикру хаёли Мадинадаги ўғлида эди. Кунларнинг бирида маккалик зодагон, амакиваччаси Сафвон ибн Умайя Умайр билан суҳбатлашаётиб, агар қариндошларининг ўлимига сабаб бўлган Муҳаммадни ўлдирса, Умайрга қарзларини тўлаб, бола-чақасини умрининг сўнгига қадар боқишни ваъда қилди. Умайр Сафвоннинг шартларига рози бўлди ва келишув қатъий сир тутилишини сўраб, сафарга тайёргарлик кўра бошлади.

Умайр қиличини заҳарлаб белига боғлади. Туясини миниб, Мадина сари равона бўлди. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг масжидларига яқинлашиб, туядан тушди. Ҳазрат Умар (розияллоҳу анҳу) туясидан тушиб, масжидга йўл олган қуролли Умайрни кўриб: “Бу Аллоҳнинг душмани Умайр-ку. Бу ерга ёмонлик қилгани келганлиги аниқ”, дея масжидга кириб Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни вазиятдан хабардор этди. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уни чақириб келишни буюрдилар. Умар (розияллоҳу анҳу) Умайрнинг ёнига келиб ёқасидан олди ва қиличини ушлаганча уни Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) томон олиб кетди. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) Умайрнинг аҳволини кўриб “Қўйвор уни, Умар! Ўзинг эса нари тур. Бери кел, эй Умайр. Яқинроқ кел”, дедилар.

Кейин ораларида қуйидаги суҳбат бўлиб ўтди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) сўрадилар:

– Бу ерга нега келдинг, Умайр?

– Ўғлим қўлингизда асир бўлиб ётибди, яхшилик қилиб қўйиб юборарсиз, дея келдим...

– Бўйнингдаги қилич-чи?

– Қилич бўлмай кетсин! Бизга фойдаси тегдими? Бадрда нафи теккани йўқ-ку!

– Менга ростини айт, бу ерга нима мақсадда келдинг?!

– Шунинг учун келдим, холос...

– Унда Сафвон ибн Умайя билан Ҳижрда гаплашганларинг нима? У ерда сизлар Бадрда ҳалок бўлганларни ёдга олдингиз. Кейин сен агар қарзларим ва фарзандларим бўлмаганида, бориб Муҳаммадни ўлдирардим, дединг. Сафвон эса, қарзларингни тўлаб, бола-чақангнинг ҳолидан хабар олиб туришга ваъда берди. Сўнг сен бу ерга келдинг. Бироқ Аллоҳ режалаштирган ишингга йўл бермайди...

Умайр бу гапларни эшитиб тарашадек қотиб қолди. Юзидан ранг қочиб, дудуқланганича деди: “Бу мавзуда фақат Сафвон иккимиз гаплашгандик. Ёнимизда ҳеч ким йўқ эди. Валлоҳи, сизга бу хабарни Аллоҳ етказган. Сиз унинг элчиси эканингизга ишондим. Мусулмон бўлиш учун мени бу ерга келтирган Аллоҳга ҳамд бўлсин!” Шундан сўнг шаҳодат калимасини айтиб, Исломга кирди.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Биродарингизга дин ва Қуръонни ўргатинг. Асирини озод қилинг”, дедилар. Қисқа муддат ичида динни яхшилаб ўрганган Умайр Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан изн олиб, Маккага қайтди.

Буёқда Сафвон Маккадаги йиғилишларда яқин орада катта хушхабар бўлишини ваъда берар, лекин Умайрнинг ҳаяллаётганидан хавотирда эди. Ўша тарафдан келаётганлардан уни дараклади ва Умайрнинг Исломга кирганини эшитиб, қулоқларига ишонмади. Умайрнинг Исломга кириб, Маккага қайтиши катта воқеага айланди. У дин йўлида ғайрат қилиб, кўп одамларнинг, Макка фатҳидан кейин эса Сафвоннинг Исломга киришига туртки бўлди.

Умайр Уҳуддан илгари Мадинага ҳижрат қилди ва барча ғазотларда иштирок этди.

Умайр ибн Ваҳб ҳазрат Умар (розияллоҳу анҳу) даврларининг сўнгги йилларида вафот этди.

Аллоҳ у кишидан рози бўлсин!

“Ирфон” тақвимининг 2014 йил 4-сонидан олинди.

* * *

Umayr ibn Vahb Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning ko‘rsatgan mo‘‘jizalariga bevosita guvoh bo‘lib, Islomni qabul qilgan yigitdir. U musulmon bo‘lmasidan oldin Qurayshning mardligi va dovyurakligi bilan mashhur kishilaridan edi. Badr jangida mushriklar safida bo‘ldi. Mushriklar uni musulmonlar sonini aniqlash va orqalarida qo‘shin bor-yo‘qligini bilish uchun jo‘natishdi. Qabiladoshlari oldiga qaytib ko‘rganlarini musulmon kishidek gapirib berdi: “Ey Quraysh ahli! Ularning soni oz. Madad kuchlari kelmaydi. Lekin ular ko‘zimga o‘limga haris kishidek ko‘rindi. Safingizdan odam o‘lmagunicha, ulardan biror kishini o‘ldirib bo‘lmaydi. Sizlardan yo‘qotiladigan odam ulardan yo‘qotiladigan bilan teng bo‘lsa, hayotning nima qizig‘i bor?! Shunga qarab ish tuting...”

Uning gaplaridan Qurayshning ba’zi sardorlari ta’sirlanib, ortga qaytishni o‘ylab qolishdi. Lekin Quraysh iblisi Abu Jahlning fikri qat’iy qoldi va mushriklar jangga kirishdi. Biroq ularning boshiga kelgan baloni na u, na qabilasi to‘sa oldi. Umayr esa yaralangan holda Makkaga qaytdi, o‘g‘li asir tushib Madinaga olib ketildi.

Umayr o‘zi Makkada bo‘lsa-da, fikru xayoli Madinadagi o‘g‘lida edi. Kunlarning birida makkalik zodagon, amakivachchasi Safvon ibn Umayya Umayr bilan suhbatlashayotib, agar qarindoshlarining o‘limiga sabab bo‘lgan Muhammadni o‘ldirsa, Umayrga qarzlarini to‘lab, bola-chaqasini umrining so‘ngiga qadar boqishni va’da qildi. Umayr Safvonning shartlariga rozi bo‘ldi va kelishuv qat’iy sir tutilishini so‘rab, safarga tayyorgarlik ko‘ra boshladi.

Umayr qilichini zaharlab beliga bog‘ladi. Tuyasini minib, Madina sari ravona bo‘ldi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam)ning masjidlariga yaqinlashib, tuyadan tushdi. Hazrat Umar (roziyallohu anhu) tuyasidan tushib, masjidga yo‘l olgan qurolli Umayrni ko‘rib: “Bu Allohning dushmani Umayr-ku. Bu yerga yomonlik qilgani kelganligi aniq”, deya masjidga kirib Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ni vaziyatdan xabardor etdi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) uni chaqirib kelishni buyurdilar. Umar (roziyallohu anhu) Umayrning yoniga kelib yoqasidan oldi va qilichini ushlagancha uni Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) tomon olib ketdi. Payg‘ambarimiz (alayhissalom) Umayrning ahvolini ko‘rib “Qo‘yvor uni, Umar! O‘zing esa nari tur. Beri kel, ey Umayr. Yaqinroq kel”, dedilar.

Keyin oralarida quyidagi suhbat bo‘lib o‘tdi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) so‘radilar:

– Bu yerga nega kelding, Umayr?

– O‘g‘lim qo‘lingizda asir bo‘lib yotibdi, yaxshilik qilib qo‘yib yuborarsiz, deya keldim...

– Bo‘yningdagi qilich-chi?

– Qilich bo‘lmay ketsin! Bizga foydasi tegdimi? Badrda nafi tekkani yo‘q-ku!

– Menga rostini ayt, bu yerga nima maqsadda kelding?!

– Shuning uchun keldim, xolos...

– Unda Safvon ibn Umayya bilan Hijrda gaplashganlaring nima? U yerda sizlar Badrda halok bo‘lganlarni yodga oldingiz. Keyin sen agar qarzlarim va farzandlarim bo‘lmaganida, borib Muhammadni o‘ldirardim, deding. Safvon esa, qarzlaringni to‘lab, bola-chaqangning holidan xabar olib turishga va’da berdi. So‘ng sen bu yerga kelding. Biroq Alloh rejalashtirgan ishingga yo‘l bermaydi...

Umayr bu gaplarni eshitib tarashadek qotib qoldi. Yuzidan rang qochib, duduqlanganicha dedi: “Bu mavzuda faqat Safvon ikkimiz gaplashgandik. Yonimizda hech kim yo‘q edi. Vallohi, sizga bu xabarni Alloh yetkazgan. Siz uning elchisi ekaningizga ishondim. Musulmon bo‘lish uchun meni bu yerga keltirgan Allohga hamd bo‘lsin!” Shundan so‘ng shahodat kalimasini aytib, Islomga kirdi.

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Birodaringizga din va Qur’onni o‘rgating. Asirini ozod qiling”, dedilar. Qisqa muddat ichida dinni yaxshilab o‘rgangan Umayr Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam)dan izn olib, Makkaga qaytdi.

Buyoqda Safvon Makkadagi yig‘ilishlarda yaqin orada katta xushxabar bo‘lishini va’da berar, lekin Umayrning hayallayotganidan xavotirda edi. O‘sha tarafdan kelayotganlardan uni darakladi va Umayrning Islomga kirganini eshitib, quloqlariga ishonmadi. Umayrning Islomga kirib, Makkaga qaytishi katta voqeaga aylandi. U din yo‘lida g‘ayrat qilib, ko‘p odamlarning, Makka fathidan keyin esa Safvonning Islomga kirishiga turtki bo‘ldi.

Umayr Uhuddan ilgari Madinaga hijrat qildi va barcha g‘azotlarda ishtirok etdi.

Umayr ibn Vahb hazrat Umar (roziyallohu anhu) davrlarining so‘nggi yillarida vafot etdi.

Alloh u kishidan rozi bo‘lsin!

“Irfon” taqvimining 2014 yil 4-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги