Абу Умар Ҳафс Кеший

Ҳадис илми ривожида Кеш воҳасидан етишиб чиққан олимларнинг ўрни беқиёсдир. Мана шундай олимлардан бири Абу Умар Ҳафс ибн Абу Ҳафс Кеший (айрим араб манбаларида Киссий) Ғазнаёнийдир. Унинг туғилган ва вафот этган йиллари ҳақида аниқ маълумот йўқ. Тарихчи олим Абу Саъд Самъоний "Ал-ансоб" ("Насабнома") китобида Ҳафс ибн Абу Ҳафс Ғазнаёний ҳижрий 300 йилдан олдинроқ юз ёшда бўлганини, шогирдларига ҳадис айтганини қайд этади. Бундан Ғазнаёний милодий IX–X асрларда яшагани маълум бўлади.

Олим Ғазнаён қишлоғида туғилган, шу сабабли исмига "Ғазнаёний" нисбаси ҳам қўшилади. Ҳозирги Кеш ҳудудида Ғазнаён номидаги қишлоқ ёки бирор жой учрамаса-да, барча манбаларда Имом Абу Умар Ҳафс ибн Абу Ҳафс Ғазнаёнийнинг туғилиб ўсган жойи Кеш воҳаси экани қайд этилган. Бу номдаги қишлоқлар Ҳирот ва Хоразм воҳаларида ҳам бўлган. Лекин Кеш воҳасидаги Ғазнаён қишлоғидан чиққан олимлар Ғазнаёний нисбасига Кеший нисбасини ҳам қўшганлар.

Абу Умар Ҳафс Ғазнаёний ўз даврининг йирик муҳаддислари – Яҳё ибн Абдулғаффор, Абу Саид ибн Ато Журжоний, Абу Иброҳим Исҳоқ Кеший Самарқандийдан ҳадис илмини ўрганган ва улардан бир қанча ҳадислар ривоят қилган. Олимнинг ўзидан эса шогирдлари Абдуллоҳ ибн Муҳаммад Шоҳ Самарқандий ва Исо ибн Ҳусайн Касбавий ҳадис ривоят қилган.

Тарихчи Самъоний маълумотларига кўра, Ғазнаёний умрининг сўнгги йилларини Самарқандда шогирдларига ҳадис айтиш билан ўтказган.

Музаффаржон Жониев,

Имом Бухорий халқаро маркази ҳадисшунослик бўлими мутахассиси

“Ислом нури” газетасининг 2012 йил, 10-сонидан олинди.

* * *

Hadis ilmi rivojida Kesh vohasidan yetishib chiqqan olimlarning o‘rni beqiyosdir. Mana shunday olimlardan biri Abu Umar Hafs ibn Abu Hafs Keshiy (ayrim arab manbalarida Kissiy) G‘aznayoniydir. Uning tug‘ilgan va vafot etgan yillari haqida aniq ma’lumot yo‘q. Tarixchi olim Abu Sa’d Sam’oniy "Al-ansob" ("Nasabnoma") kitobida Hafs ibn Abu Hafs G‘aznayoniy hijriy 300 yildan oldinroq yuz yoshda bo‘lganini, shogirdlariga hadis aytganini qayd etadi. Bundan G‘aznayoniy milodiy IX–X asrlarda yashagani ma’lum bo‘ladi.

Olim G‘aznayon qishlog‘ida tug‘ilgan, shu sababli ismiga "G‘aznayoniy" nisbasi ham qo‘shiladi. Hozirgi Kesh hududida G‘aznayon nomidagi qishloq yoki biror joy uchramasa-da, barcha manbalarda Imom Abu Umar Hafs ibn Abu Hafs G‘aznayoniyning tug‘ilib o‘sgan joyi Kesh vohasi ekani qayd etilgan. Bu nomdagi qishloqlar Hirot va Xorazm vohalarida ham bo‘lgan. Lekin Kesh vohasidagi G‘aznayon qishlog‘idan chiqqan olimlar G‘aznayoniy nisbasiga Keshiy nisbasini ham qo‘shganlar.

Abu Umar Hafs G‘aznayoniy o‘z davrining yirik muhaddislari – Yahyo ibn Abdulg‘affor, Abu Said ibn Ato Jurjoniy, Abu Ibrohim Ishoq Keshiy Samarqandiydan hadis ilmini o‘rgangan va ulardan bir qancha hadislar rivoyat qilgan. Olimning o‘zidan esa shogirdlari Abdulloh ibn Muhammad Shoh Samarqandiy va Iso ibn Husayn Kasbaviy hadis rivoyat qilgan.

Tarixchi Sam’oniy ma’lumotlariga ko‘ra, G‘aznayoniy umrining so‘nggi yillarini Samarqandda shogirdlariga hadis aytish bilan o‘tkazgan.

Muzaffarjon Joniev,

Imom Buxoriy xalqaro markazi hadisshunoslik bo‘limi mutaxassisi

• Олдинги
• Кейинги