Имом Абу Юсуф ибн Иброҳим

Имом Абу Юсуф ибн Иброҳим ибн Ҳабиб Ансорий Куфий (113—182 ҳижрий/731—798 милодий) мазҳаббошимиз Имом Абу Ҳанифанинг (Аллоҳ раҳмат қилсин) етук шогирдларидан, буюк фақиҳ, мужтаҳид олимдир. Алломанинг Юсуф исмли ўғли бўлиб, шу боис уни “Абу Юсуф”, (Юсуфнинг отаси) деб чақиришган. Абу Юсуф Ислом тарихида илк бор “Қози ал-қуззот” (буюк қози) номига сазовор бўлган олимдир. Ўн олти йил қозилик қилади. Маҳдий, Ҳодий ва Ҳорун Рашид каби аббосийлар олимга юксак эҳтиром кўрсатишган.
Абу Юсуф (Аллоҳ раҳмат қилсин) олдин ҳадис илмини мукаммал эгаллайди. Ҳишом ибн Урва, Абу Исҳоқ Шайбоний, Ато ибн Соиб ва бошқалардан ҳадис ривоят қилади. Фиқҳ илмида эса Ибн Абу Лайлога шогирд тушади. Сўнгра мазҳаббошимиз Имоми Аъзам Абу Ҳанифадан дарс олиб, мужтаҳидлик даражасига етади.
Аллома ёшлигида кийимларни ювиш ва оқартириш ишларида онасига ёрдам беради. Олимнинг ўзи бу давр ҳақида: «Фақирлик чоғимда ҳадис ва фиқҳни ўрганишга ҳаракат қилдим. Бир куни Абу Ҳанифанинг ёнида ўтирган эдим. Онам мени имлаб, ташқарига чақирди ва: “Сен Абу Ҳанифага ўзингни тенглаштирма, унинг нони бутун, сен эса ҳаётимизни таъминлашга мажбурсан”, деди. Онамнинг сўзига кириб, илм дарсларига бормай қўйдим. Бир қанча вақт ўтгач, устозим Имом Абу Ҳанифа мени ахтариб топдилар ва дарсга қайтишимни сўрадилар. Мен у зотга рўзғор ташвишларидан ортиб, ўқишга вақт тополмаётганимни айтдим. Шунда устозим Имом Абу Ҳанифа ақча солинган бир халтачани менга тутқаздилар. “Шуни ишлатиб тур”, дедилар. Шундан сўнг ҳам муҳтожликдан чиқиб, бой бўлиб кетгунимча мендан ёрдамларини аямадилар», деб хотирлайди.
Абу Юсуф устози Имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг (Аллоҳ раҳмат қилсин) дарсларини жуда чанқоқлик билан, берилиб тинглаган.
Имом Абу Юсуф мужтаҳидлик даражасига етганидан сўнг баъзи масалаларда устозидан фарқлироқ ижтиҳод ҳам қилган.
Имом Абу Юсуф Абу Ҳанифа мазҳабида биринчи китоб ёзган олимдир. Бошқа мазҳаблар олимлари ҳам Имом Абу Юсуфни юксак ҳурмат қилишган.
Аббосийлар даврида ҳанафийлик расмий мазҳаб эди. Фиқҳ қоидалари ҳаёт синовларидан ўта бошлаган ўша йиллари Абу Юсуф мазҳаббошимиз Имоми Аъзам кўрсатмалари кенг тарқалишида жонбозлик қилган биринчи шогирди бўлди.
Имом Абу Юсуфнинг бизгача етиб келган “Китоб ал-Хирож” (Хирож китоби), “Ал-амолий” (Имлолар), “Ал-осор” (Хабарлар), “ар-Радду ала сиярил Авзоъий” (Авзоъийнинг “Сияр” китобига раддия) каби асарлари маълум.
Имом Абу Юсуф (Аллоҳ раҳмат қилсин) ҳижрий 182 йили (милодий 798) оламдан ўтади.

Imom Abu Yusuf ibn Ibrohim ibn Habib Ansoriy Kufiy (113—182 hijriy/731—798 milodiy) mazhabboshimiz Imom Abu Hanifaning (Alloh rahmat qilsin) yetuk shogirdlaridan, buyuk faqih, mujtahid olimdir. Allomaning Yusuf ismli o‘g‘li bo‘lib, shu bois uni “Abu Yusuf”, (Yusufning otasi) deb chaqirishgan. Abu Yusuf Islom tarixida ilk bor “Qozi al-quzzot” (buyuk qozi) nomiga sazovor bo‘lgan olimdir. O‘n olti yil qozilik qiladi. Mahdiy, Hodiy va Horun Rashid kabi abbosiylar olimga yuksak ehtirom ko‘rsatishgan.
Abu Yusuf (Alloh rahmat qilsin) oldin hadis ilmini mukammal egallaydi. Hishom ibn Urva, Abu Ishoq Shayboniy, Ato ibn Soib va boshqalardan hadis rivoyat qiladi. Fiqh ilmida esa Ibn Abu Layloga shogird tushadi. So‘ngra mazhabboshimiz Imomi A’zam Abu Hanifadan dars olib, mujtahidlik darajasiga yetadi.
Alloma yoshligida kiyimlarni yuvish va oqartirish ishlarida onasiga yordam beradi. Olimning o‘zi bu davr haqida: «Faqirlik chog‘imda hadis va fiqhni o‘rganishga harakat qildim. Bir kuni Abu Hanifaning yonida o‘tirgan edim. Onam meni imlab, tashqariga chaqirdi va: “Sen Abu Hanifaga o‘zingni tenglashtirma, uning noni butun, sen esa hayotimizni ta’minlashga majbursan”, dedi. Onamning so‘ziga kirib, ilm darslariga bormay qo‘ydim. Bir qancha vaqt o‘tgach, ustozim Imom Abu Hanifa meni axtarib topdilar va darsga qaytishimni so‘radilar. Men u zotga ro‘zg‘or tashvishlaridan ortib, o‘qishga vaqt topolmayotganimni aytdim. Shunda ustozim Imom Abu Hanifa aqcha solingan bir xaltachani menga tutqazdilar. “Shuni ishlatib tur”, dedilar. Shundan so‘ng ham muhtojlikdan chiqib, boy bo‘lib ketgunimcha mendan yordamlarini ayamadilar», deb xotirlaydi.
Abu Yusuf ustozi Imomi A’zam Abu Hanifaning (Alloh rahmat qilsin) darslarini juda chanqoqlik bilan, berilib tinglagan.
Imom Abu Yusuf mujtahidlik darajasiga yetganidan so‘ng ba’zi masalalarda ustozidan farqliroq ijtihod ham qilgan.
Imom Abu Yusuf Abu Hanifa mazhabida birinchi kitob yozgan olimdir. Boshqa mazhablar olimlari ham Imom Abu Yusufni yuksak hurmat qilishgan.
Abbosiylar davrida hanafiylik rasmiy mazhab edi. Fiqh qoidalari hayot sinovlaridan o‘ta boshlagan o‘sha yillari Abu Yusuf mazhabboshimiz Imomi A’zam ko‘rsatmalari keng tarqalishida jonbozlik qilgan birinchi shogirdi bo‘ldi.
Imom Abu Yusufning bizgacha yetib kelgan “Kitob al-Xiroj” (Xiroj kitobi), “Al-amoliy” (Imlolar), “Al-osor” (Xabarlar), “ar-Raddu ala siyaril Avzo’iy” (Avzo’iyning “Siyar” kitobiga raddiya) kabi asarlari ma’lum.
Imom Abu Yusuf (Alloh rahmat qilsin) hijriy 182 yili (milodiy 798) olamdan o‘tadi.

• Олдинги
• Кейинги