Тоҳир Малик: «Қаерда санъат, адабиёт пулга хизмат қилар экан, ундан хайр кутиб бўлмайди»

17 январь куни Тошкент шаҳридаги “Китоб олами” марказида Ўзбекистон халқ ёзувчиси Тоҳир Маликнинг “Ҳилол-нашр” нашриётида чоп этилган “Меҳмон туйғулар”, “Фалак”, “Зулмат салтанати” китобларининг тақдимоти бўлиб ўтган эди. Учрашувда Тоҳир Малик мухлисларнинг саволларига атрофлича жавоб бериб, қимматли маслаҳатлар бердилар. Қуйида ана шу фикрларни эътиборингизга ҳавола қиламиз.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда «Исроф қилманглар!» дейди. Жамиятимиздаги энг катта иллатлардан бири ҳам – исрофдир. Мен озроқ эслайман, ёшлишимизда нонга кечаси билан навбатда туришарди. Ҳозирги йигитлар кечаги нонни ейишмайди. Мана шуни нонкўрлик дейди, исроф дейди. Баъзи артистларнинг нодонлигидан ғашим келади. Улар «гардеробимда элликта костюмим» бор, деб исрофгарчилигидан мақтанади.

Нон исрофи қанчалик гуноҳ бўлса, вақт исрофи ҳам шунчалик катта гуноҳдир. Иқтидор, зеҳннинг ҳам исрофи бор. Кимгадир Аллоҳ таоло математик бўлиш зеҳнини бердими, энди у шу иқтидорини камолга етказсин. Бой бўламан деб бозорга чиқиб кетмасин. Акс ҳолда у мана шу Аллоҳ берган иқтидорни исроф қилган бўлади. Чунки Аллоҳ буни ҳаммага ҳам бермаган.

Афсуски, вақтни исроф қилиш бўйича ҳам кўпгина халқлардан илғормиз. Вақт исрофи бўйича эркакларимиз аёллардан қолишмайди. Саудиялик бир дўстим ҳазиллашиб айтиб қолди: «Сизларга жуда қийин экан. Кунига бир маҳал овқатланаркансизлар холос». «Нега энди?» дея таажжуб билдирсам, «Сахардан ошга бораркансизларда, зиёфатлар кечқурун тугаркан», деди.

Бир китобимда «столба қоровуллари» ҳақида ёзган эдим. Бу кечқурун симёғоч ёруғида ўтириб, соатлаб гаплашиб ўтирадиган йигитлар ҳақида. Эркак киши 2-3 соат нима ҳақида гаплашиши мумкин? Шу бекор кетган вақт ўрнига кунига битта ҳадис ўргансангиз, йилига 366 та ҳикмат қалбингизга жо бўлади.

Месси, Роналду деган энг қимматбаҳо футболчиларнинг майдондаги ҳар бир ҳатти-ҳаракатини компьютер ҳисоблаб боради. Улар битта ўйинда 15-16 километр югураради. Тинимсиз меҳнат қилади. Шунча югурганига яраша, натижаси ҳам яхши бўлади. Бизнинг думбул футболчиларимизнинг энг яхшиси ҳам 5 километр зўрға югуради. Шунга яраша натижани ҳам кўраверасизлар. Кечаям ютқизишди-ку. Уларнинг ҳаммасининг бўйнига омоч бойлаб, далада қўш ҳайдатиш керак. Булар на ўз қадрини билади, на вақтнинг. Сизлар ҳам шулар каби танбал бўлиб қолманглар!

— Ёзувчининг асар ёзишдан мақсади, нияти қандай бўлиши керак?

— Ҳар соҳада ҳам аввало, ният хайрли бўлиши керак. Қайси иш бўлмасин, агар ундан моддий манфаат олиш ният қилинса, унинг охири яхши бўлмайди. Менда ҳам бирон асар ёзишдан аввал ундан моддий фойда олиш нияти бўлмаган. Мен нимаики ўқиб-ўрганган бўлсам, ҳаммасини сиз китобхонларга қайтариш нияти ва бу йўлда Аллоҳ ризолигини исташ бор.

Баъзилар адабиёт насиҳатга айланмаслиги керак, дейди. Менинг асарларимни ҳам танқид қилувчилар кўп. Нега адабий асарларида Қуръондан оят, ҳадис келтиради, «бисмиллоҳ» билан бошлайди, дейишади. Унда Алишер Навоийни ҳам танқид этамизми? Ахир, ҳазратнинг ҳар сатри ҳикмат-ку! Адабиёт асли «Одобул куллиёт» (одоблар куллиёти) дейилади-ку! Адабиёт одамлар тарбиясига, халққа Аллоҳнинг буйруқларини етказишга хизмат қилиши керак.

— Технологиялар ривожланиши билан мулоқот жараёнида ўзбек тилининг бузилиш ҳолатлари, саводсизлик кучайиб бормоқда. Бу муаммони ечишда қандай амалий ишлар қилинмоғи керак?

— Тил энг улуғ неъматлардан бири. Бугун зиёлилар, ота-оналар ёш авлоднинг саводхонлигидан ташвишга тушмоқдалар. Ўзбек тилига давлат мақоми берилганда барча хурсанд бўлган эди. Ўша пайтлар одамлар асосан русча қўшиб гапирса, ҳозирда умуман тушунарсиз сўзлар қўшиб гапириш урф бўлган. Бундай муаммолар ҳукумат қарорлари билан эмас, инсоннинг фаросати, саводини ошириш билан бартараф этилади.

Ҳақиқатан, тилга эътибор — элга эътибор. Баъзида маъносини билмаган ҳолда сўкинаётганларни эшитиб қоламиз. Аёл ўз боласини «жувонмарг бўлгур» деб койийди. Агар маъносини (ёшлигингда ўлиб кет) билганида бундай деб сўкмас эди. Халқимиз қадимдан койиш сўзларини ҳам яхши ният билан ифодалаган: «жувонмарг бўлмагур», «қуриб кетмагур».

— Тарихни адабиёт орқали ўрганиш керакми? Нима учун ҳозирги кунда тарихий романлар деярли ёзилмаяпти?

— Совет даврида «тарихий асар ёзиш мумкин эмас» деб очиқ айтишарди. Пиримқул Қодиров «Юлдузли тунлар»ни ёзганларида ўн йил чиқаришмади. Шароф Рашидов ўқиб, масъулиятни зиммамга оламан, дегандан сўнг чиқди. Мустақилликдан сўнг яхши тарихий асарлар ёзилади, деб ўйлаган эдим. Лекин буни китобхон яхши қабул қилмаяпти. Бунинг сабаблари бор. Тарихий асар ёзиш учун тарихнинг ўзини билиш етарли эмас. Ўша тарихнинг руҳига ҳам кириш керак. Амир Темур ҳақида ёзадиган одам Исломни яхши билиш керак. Бир танишим тарихий асар ёзаман деганларида, сиз аввал намозни тушунинг, деган эдим. Асар қаҳрамони 5 ракаат намоз ўқийди. Баъзилар беш вақт билан беш ракаатнинг фарқига бормас экан…

Жаҳон адабиётида кўп йиллардан бери тортишув бўлиб келади: тарихий асарда тарихийлик кучли бўлиши керакми ё бадиийлик? Мен бадиийлик тарафдориман. Машҳур рус ёзувчиси айтганидек, «тарихий далил тугаган жойда тарихий асар бошланади». Тарихий далилларни тарих китобларидан ҳам ўқиш мумкин. Бадиий асарнинг вазифаси мушоҳадага чорлашдир. Бунга қуруқ далилнинг ўзи билан эришиб бўлмайди.

«Алишер Навоий» деган асарни биласизлар. Ундаги Гули билан Навоий муҳаббати мутлақо нотўғри ва бемаъни. Чунки подшоҳ билан вазирнинг бир қизни талашиши мен учун бемаъниликдир. Тарихий асарда ҳам тўқима бўлсин, лекин бунақа бемаъни, ишонарсиз тўқима билан асарнинг маъносига путур етказмаслик керак.

— Ёзувчилик туғма қобилиятми ёки меҳнат маҳсули?

— Рус ёзувчиси Максим Горький бу ҳақда «1 фоиз талант, 99 фоиз меҳнат» деган. Аллоҳ таоло ато этган иқтидор бўлмаса бу нарсага эришиш жуда қийин. Муҳими ана шу зеҳнни тарбиялай билишда. Мен бир асарни бошлашдан олдин ўзимни ёш ёзувчи деб тасаввур қиламан, агар таниқлилигимни унутмасам яхши ёзолмайман. Ёзувчиларга шуҳрат ёмон таъсир қилади.

Мен олим эмасман, олимларнинг мухлисиман. Сизларга насиҳат қилиш, ақл ўргатиш ниятим йўқ. Чунки ўқувчиларим орасида мендан кўра ақлли, билимлилари кўп. Ёзаётганда шунга эътибор бераман.

— Асарларингизни ёзишда Ислом динининг таъсири, ўрни қай даражада?

— Мен эски даврларда ҳам қўлёзмаларимни «бисмиллоҳ»дан бошлаб ёзардим (албатта бу қисми босма асарда чиқмас эди). У пайтларда Ислом динини ўрганиш жуда қийин эди.  Атеистларнинг китобини ўқирдим. Улар динни танқид қилишда Қуръони каримдан оятлар келтиришарди. Мен шунисини олардим холос. Москвадаги бир дўстим Болгарияга борганда унга Қуръони каримнинг русча таржимасини совға қилишган экан. Дўстимга китобнинг фотонусхасини (у пайтлар ксерокслар йўқ эди) олиб бер, десам у кўчириб чиқишни маслаҳат берди. Москвага икки ойга борган эдим. Ижодий ишларимни бир четга суриб, китобни кўчиришга тушдим. Китобни олиб, ўн кундан сўнг уйга қайтдим. Кўчириб бўлиб, дўстимга телефон қилдим, китобни почтадан юбормоқчи бўлдим. Дўстим: «Сен қандай мусулмонсан? Шу китобни почтадан юбориб бўладими», деб танбеҳ берди. Китобни олиб эрталаб Москвага учиб, кечки рейсда қайтиб келдим. Шунда ичимга бир руҳ тушган эди.

Китобларимни «Бисмиллаҳир роҳманир роҳим» билан чиқариш катта орзум эди. Совет цензорларини алдашга мажбур бўлдим. «Сўнгги ўқ» романим бисмиллоҳ билан бошланади. Фақат муаллиф номидан эмас, қаҳрамон номидан: — Бисмиллоҳир раҳмонир раҳим — Жаҳонгир шундай деди-да, милтиқни ўқлади…

Шундан сўнг Аллоҳ ишимни ўнглаб, бисмиллоҳ билан чоп этилишда давом этди.    

— Ҳозирги кунда ҳам худди «Шайтанат» каби оммабоп бўлган бирон асар ёзишни режалаштирганмисиз?

— 1974 йили Мирзо Улуғбек ҳаётидан «Фалак» деган асар ёзган эдим. У пайтлар тарихий асар ёзиш мумкин бўлмагани учун фантастикага боғлаб чиқаргандим. Уни давом эттирмоқчи бўлдим. Тажрибам етмади, руҳан тайёр эмасдим. Ҳозир шу асарни тўлдириш устида ишлаяпман. Бу асар тарихий йўналишда бўлади.

— Ҳозирда савияси паст бўлган нашрлар кўпайиб кетгани бор гап. Уларнинг савиясини оширишда китобхонлар нима қилиши керак?

— Ҳозирда китоблар жуда кўп чоп этилмоқда. Лекин ўқимишлилик даражаси ҳақида ижобий фикр айтиш қийин. Детектив ёзиш осон дейишади. Ҳозир кўпчилик ёзиб ётибди. Ёзувчи ёзаётган мавзусини жуда яхши билмоғи керак.

Бир нашр мен билан суҳбатга ўз мухбирини юбориб, «Тоҳир акадан сўранглар, газетамизни нима қилсак, яхши бўлади. Шуни ҳам билиб кел», деб тайинлабди. Мен уларга ҳазил аралаш жавоб бердим: «Газетангизни ёпсангиз яхши бўлади».

Қаерда санъат, адабиёт пулга хизмат қилар экан, улардан хайр кутиб бўлмайди. Телевизорда кино, қўшиқларни танқид қилишади-ю, ўзлари ўша бемаъни фильм ва ашулаларни эфирга қўйишади.

— Китоб, ахборот технологиялари китоб ўрнини боса оладими?

— Бизда ҳар бир оилада ҳам компьютер йўқ. Уларнинг ҳаммасида ҳам интернет мавжуд эмас. Ундан ҳамма ҳам фойдалана олмайди (масалан, мен ҳам). Китоб ҳеч қачон интернетга ўз ўрнини бўшатиб бермайди.

Японияда цунами бўлганда кўрсатишган эди. Катта бир залда ётган ёш йигит китоб ўқияпти. Шунча мусибатдан сўнг ҳам у китоб ўқишга майл топа олди. Шу пайт Япония императори келиб, ўша болага таъзим қилиб салом берди. Мана, илмнинг шарафи қаерда.

Китобим – офтобим, деймиз. Лекин компьютерни офтоб деёлмаймиз, у электр токисиз ишламайди.

Сизнинг илм йўлидаги қилган ҳаракатингиз, Аллоҳ йўлида ёзилган китобларнинг ҳар бир саҳифасидан олган илмингиз учун Ўзи ажрлар ёзсин!

Давронбек Тожиалиев ёзиб олди.

Суҳбатни MP3 форматда тингланг.

* * *

17 yanvar kuni Toshkent shahridagi “Kitob olami” markazida O‘zbekiston xalq yozuvchisi Tohir Malikning “Hilol-nashr” nashriyotida chop etilgan “Mehmon tuyg‘ular”, “Falak”, “Zulmat saltanati” kitoblarining taqdimoti bo‘lib o‘tgan edi. Uchrashuvda Tohir Malik muxlislarning savollariga atroflicha javob berib, qimmatli maslahatlar berdilar. Quyida ana shu fikrlarni e’tiboringizga havola qilamiz.

Alloh taolo Qur’oni karimda «Isrof qilmanglar!» deydi. Jamiyatimizdagi eng katta illatlardan biri ham – isrofdir. Men ozroq eslayman, yoshlishimizda nonga kechasi bilan navbatda turishardi. Hozirgi yigitlar kechagi nonni yeyishmaydi. Mana shuni nonko‘rlik deydi, isrof deydi. Ba’zi artistlarning nodonligidan g‘ashim keladi. Ular «garderobimda ellikta kostyumim» bor, deb isrofgarchiligidan maqtanadi.

Non isrofi qanchalik gunoh bo‘lsa, vaqt isrofi ham shunchalik katta gunohdir. Iqtidor, zehnning ham isrofi bor. Kimgadir Alloh taolo matematik bo‘lish zehnini berdimi, endi u shu iqtidorini kamolga yetkazsin. Boy bo‘laman deb bozorga chiqib ketmasin. Aks holda u mana shu Alloh bergan iqtidorni isrof qilgan bo‘ladi. Chunki Alloh buni hammaga ham bermagan.

Afsuski, vaqtni isrof qilish bo‘yicha ham ko‘pgina xalqlardan ilg‘ormiz. Vaqt isrofi bo‘yicha erkaklarimiz ayollardan qolishmaydi. Saudiyalik bir do‘stim hazillashib aytib qoldi: «Sizlarga juda qiyin ekan. Kuniga bir mahal ovqatlanarkansizlar xolos». «Nega endi?» deya taajjub bildirsam, «Saxardan oshga borarkansizlarda, ziyofatlar kechqurun tugarkan», dedi.

Bir kitobimda «stolba qorovullari» haqida yozgan edim. Bu kechqurun simyog‘och yorug‘ida o‘tirib, soatlab gaplashib o‘tiradigan yigitlar haqida. Erkak kishi 2-3 soat nima haqida gaplashishi mumkin? Shu bekor ketgan vaqt o‘rniga kuniga bitta hadis o‘rgansangiz, yiliga 366 ta hikmat qalbingizga jo bo‘ladi.

Messi, Ronaldu degan eng qimmatbaho futbolchilarning maydondagi har bir hatti-harakatini kompyuter hisoblab boradi. Ular bitta o‘yinda 15-16 kilometr yuguraradi. Tinimsiz mehnat qiladi. Shuncha yugurganiga yarasha, natijasi ham yaxshi bo‘ladi. Bizning dumbul futbolchilarimizning eng yaxshisi ham 5 kilometr zo‘rg‘a yuguradi. Shunga yarasha natijani ham ko‘raverasizlar. Kechayam yutqizishdi-ku. Ularning hammasining bo‘yniga omoch boylab, dalada qo‘sh haydatish kerak. Bular na o‘z qadrini biladi, na vaqtning. Sizlar ham shular kabi tanbal bo‘lib qolmanglar!

— Yozuvchining asar yozishdan maqsadi, niyati qanday bo‘lishi kerak?

— Har sohada ham avvalo, niyat xayrli bo‘lishi kerak. Qaysi ish bo‘lmasin, agar undan moddiy manfaat olish niyat qilinsa, uning oxiri yaxshi bo‘lmaydi. Menda ham biron asar yozishdan avval undan moddiy foyda olish niyati bo‘lmagan. Men nimaiki o‘qib-o‘rgangan bo‘lsam, hammasini siz kitobxonlarga qaytarish niyati va bu yo‘lda Alloh rizoligini istash bor.

Ba’zilar adabiyot nasihatga aylanmasligi kerak, deydi. Mening asarlarimni ham tanqid qiluvchilar ko‘p. Nega adabiy asarlarida Qur’ondan oyat, hadis keltiradi, «bismilloh» bilan boshlaydi, deyishadi. Unda Alisher Navoiyni ham tanqid etamizmi? Axir, hazratning har satri hikmat-ku! Adabiyot asli «Odobul kulliyot» (odoblar kulliyoti) deyiladi-ku! Adabiyot odamlar tarbiyasiga, xalqqa Allohning buyruqlarini yetkazishga xizmat qilishi kerak.

— Texnologiyalar rivojlanishi bilan muloqot jarayonida o‘zbek tilining buzilish holatlari, savodsizlik kuchayib bormoqda. Bu muammoni yechishda qanday amaliy ishlar qilinmog‘i kerak?

— Til eng ulug‘ ne’matlardan biri. Bugun ziyolilar, ota-onalar yosh avlodning savodxonligidan tashvishga tushmoqdalar. O‘zbek tiliga davlat maqomi berilganda barcha xursand bo‘lgan edi. O‘sha paytlar odamlar asosan ruscha qo‘shib gapirsa, hozirda umuman tushunarsiz so‘zlar qo‘shib gapirish urf bo‘lgan. Bunday muammolar hukumat qarorlari bilan emas, insonning farosati, savodini oshirish bilan bartaraf etiladi.

Haqiqatan, tilga e’tibor — elga e’tibor. Ba’zida ma’nosini bilmagan holda so‘kinayotganlarni eshitib qolamiz. Ayol o‘z bolasini «juvonmarg bo‘lgur» deb koyiydi. Agar ma’nosini (yoshligingda o‘lib ket) bilganida bunday deb so‘kmas edi. Xalqimiz qadimdan koyish so‘zlarini ham yaxshi niyat bilan ifodalagan: «juvonmarg bo‘lmagur», «qurib ketmagur».

— Tarixni adabiyot orqali o‘rganish kerakmi? Nima uchun hozirgi kunda tarixiy romanlar deyarli yozilmayapti?

— Sovet davrida «tarixiy asar yozish mumkin emas» deb ochiq aytishardi. Pirimqul Qodirov «Yulduzli tunlar»ni yozganlarida o‘n yil chiqarishmadi. Sharof Rashidov o‘qib, mas’uliyatni zimmamga olaman, degandan so‘ng chiqdi. Mustaqillikdan so‘ng yaxshi tarixiy asarlar yoziladi, deb o‘ylagan edim. Lekin buni kitobxon yaxshi qabul qilmayapti. Buning sabablari bor. Tarixiy asar yozish uchun tarixning o‘zini bilish yetarli emas. O‘sha tarixning ruhiga ham kirish kerak. Amir Temur haqida yozadigan odam Islomni yaxshi bilish kerak. Bir tanishim tarixiy asar yozaman deganlarida, siz avval namozni tushuning, degan edim. Asar qahramoni 5 rakaat namoz o‘qiydi. Ba’zilar besh vaqt bilan besh rakaatning farqiga bormas ekan…

Jahon adabiyotida ko‘p yillardan beri tortishuv bo‘lib keladi: tarixiy asarda tarixiylik kuchli bo‘lishi kerakmi yo badiiylik? Men badiiylik tarafdoriman. Mashhur rus yozuvchisi aytganidek, «tarixiy dalil tugagan joyda tarixiy asar boshlanadi». Tarixiy dalillarni tarix kitoblaridan ham o‘qish mumkin. Badiiy asarning vazifasi mushohadaga chorlashdir. Bunga quruq dalilning o‘zi bilan erishib bo‘lmaydi.

«Alisher Navoiy» degan asarni bilasizlar. Undagi Guli bilan Navoiy muhabbati mutlaqo noto‘g‘ri va bema’ni. Chunki podshoh bilan vazirning bir qizni talashishi men uchun bema’nilikdir. Tarixiy asarda ham to‘qima bo‘lsin, lekin bunaqa bema’ni, ishonarsiz to‘qima bilan asarning ma’nosiga putur yetkazmaslik kerak.

— Yozuvchilik tug‘ma qobiliyatmi yoki mehnat mahsuli?

— Rus yozuvchisi Maksim Gorkiy bu haqda «1 foiz talant, 99 foiz mehnat» degan. Alloh taolo ato etgan iqtidor bo‘lmasa bu narsaga erishish juda qiyin. Muhimi ana shu zehnni tarbiyalay bilishda. Men bir asarni boshlashdan oldin o‘zimni yosh yozuvchi deb tasavvur qilaman, agar taniqliligimni unutmasam yaxshi yozolmayman. Yozuvchilarga shuhrat yomon ta’sir qiladi.

Men olim emasman, olimlarning muxlisiman. Sizlarga nasihat qilish, aql o‘rgatish niyatim yo‘q. Chunki o‘quvchilarim orasida mendan ko‘ra aqlli, bilimlilari ko‘p. Yozayotganda shunga e’tibor beraman.

— Asarlaringizni yozishda Islom dinining ta’siri, o‘rni qay darajada?

— Men eski davrlarda ham qo‘lyozmalarimni «bismilloh»dan boshlab yozardim (albatta bu qismi bosma asarda chiqmas edi). U paytlarda Islom dinini o‘rganish juda qiyin edi.  Ateistlarning kitobini o‘qirdim. Ular dinni tanqid qilishda Qur’oni karimdan oyatlar keltirishardi. Men shunisini olardim xolos. Moskvadagi bir do‘stim Bolgariyaga borganda unga Qur’oni karimning ruscha tarjimasini sovg‘a qilishgan ekan. Do‘stimga kitobning fotonusxasini (u paytlar kserokslar yo‘q edi) olib ber, desam u ko‘chirib chiqishni maslahat berdi. Moskvaga ikki oyga borgan edim. Ijodiy ishlarimni bir chetga surib, kitobni ko‘chirishga tushdim. Kitobni olib, o‘n kundan so‘ng uyga qaytdim. Ko‘chirib bo‘lib, do‘stimga telefon qildim, kitobni pochtadan yubormoqchi bo‘ldim. Do‘stim: «Sen qanday musulmonsan? Shu kitobni pochtadan yuborib bo‘ladimi», deb tanbeh berdi. Kitobni olib ertalab Moskvaga uchib, kechki reysda qaytib keldim. Shunda ichimga bir ruh tushgan edi.

Kitoblarimni «Bismillahir rohmanir rohim» bilan chiqarish katta orzum edi. Sovet tsenzorlarini aldashga majbur bo‘ldim. «So‘nggi o‘q» romanim bismilloh bilan boshlanadi. Faqat muallif nomidan emas, qahramon nomidan: — Bismillohir rahmonir rahim — Jahongir shunday dedi-da, miltiqni o‘qladi…

Shundan so‘ng Alloh ishimni o‘nglab, bismilloh bilan chop etilishda davom etdi.    

— Hozirgi kunda ham xuddi «Shaytanat» kabi ommabop bo‘lgan biron asar yozishni rejalashtirganmisiz?

— 1974 yili Mirzo Ulug‘bek hayotidan «Falak» degan asar yozgan edim. U paytlar tarixiy asar yozish mumkin bo‘lmagani uchun fantastikaga bog‘lab chiqargandim. Uni davom ettirmoqchi bo‘ldim. Tajribam yetmadi, ruhan tayyor emasdim. Hozir shu asarni to‘ldirish ustida ishlayapman. Bu asar tarixiy yo‘nalishda bo‘ladi.

— Hozirda saviyasi past bo‘lgan nashrlar ko‘payib ketgani bor gap. Ularning saviyasini oshirishda kitobxonlar nima qilishi kerak?

— Hozirda kitoblar juda ko‘p chop etilmoqda. Lekin o‘qimishlilik darajasi haqida ijobiy fikr aytish qiyin. Detektiv yozish oson deyishadi. Hozir ko‘pchilik yozib yotibdi. Yozuvchi yozayotgan mavzusini juda yaxshi bilmog‘i kerak.

Bir nashr men bilan suhbatga o‘z muxbirini yuborib, «Tohir akadan so‘ranglar, gazetamizni nima qilsak, yaxshi bo‘ladi. Shuni ham bilib kel», deb tayinlabdi. Men ularga hazil aralash javob berdim: «Gazetangizni yopsangiz yaxshi bo‘ladi».

Qaerda san’at, adabiyot pulga xizmat qilar ekan, ulardan xayr kutib bo‘lmaydi. Televizorda kino, qo‘shiqlarni tanqid qilishadi-yu, o‘zlari o‘sha bema’ni film va ashulalarni efirga qo‘yishadi.

— Kitob, axborot texnologiyalari kitob o‘rnini bosa oladimi?

— Bizda har bir oilada ham kompyuter yo‘q. Ularning hammasida ham internet mavjud emas. Undan hamma ham foydalana olmaydi (masalan, men ham). Kitob hech qachon internetga o‘z o‘rnini bo‘shatib bermaydi.

Yaponiyada tsunami bo‘lganda ko‘rsatishgan edi. Katta bir zalda yotgan yosh yigit kitob o‘qiyapti. Shuncha musibatdan so‘ng ham u kitob o‘qishga mayl topa oldi. Shu payt Yaponiya imperatori kelib, o‘sha bolaga ta’zim qilib salom berdi. Mana, ilmning sharafi qaerda.

Kitobim – oftobim, deymiz. Lekin kompyuterni oftob deyolmaymiz, u elektr tokisiz ishlamaydi.

Sizning ilm yo‘lidagi qilgan harakatingiz, Alloh yo‘lida yozilgan kitoblarning har bir sahifasidan olgan ilmingiz uchun O‘zi ajrlar yozsin!

Davronbek Tojialiyev yozib oldi.

Suhbatni MP3 formatda tinglang.

• Олдинги
• Кейинги