Саломга салом билан жавоб қайтариб бўладими?

Савол: Саломлашганда қисқача “салом”, “ва алайкум” деса бўладими?

Жавоб: Кўпчилик уламолар наздида саломга “Ва алайкум” деб алик олиш тўғри эмасдир. Улар бунга Аллоҳ таолонинг ушбу оятини далил қилишган: “Қачон сизларга бирор саломлашиш (ибораси) билан салом берилса, сизлар ундан чиройлироқ қилиб алик олингиз ёки ўша (ибора)ни қайтарингиз. Албатта, Аллоҳ ҳар бир нарсани ҳисобга олувчи зотдир”. (Нисо сураси, 86-оят). Ушбу оятга кўра, салом берилса, унга ундан-да гўзалроқ ёки худди ўзидек жавоб бериш лозимлиги маълум бўлади. Лекин “Ва алайкум” билан чекланишнинг жоиз ёки жоиз эмаслигида уламолар ихтилоф қилишган. Шунинг учун “Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳи ва барокатуҳ” ёки “Ва алайкум ассалом” деб, тўлиқ жавоб беришлик афзалдир. Валлоҳу аълам.

Савол: Биз томонларда остонада саломлашиш мумкин эмас дейишади. Агар сиз остонадан туриб меҳмонга қўл узатсангиз, ё ташқарига чиқинг ёки ичкарига киринг, кейин саломлашамиз дейишади. Бу жуда ҳам оммалашиб кетган. Бу амал бидъат эмасми, шаръан жоизми?

Жавоб: Бундай саломлашиш мумкин эмас дейиш бидъатдир. Чунки бундай саломлашишдан шариатимиз ман қилмаган. Валлоҳу аълам.

Савол: Бошқа дин вакилига “Здравствуйте” деб салом берса жоизми?

Жавоб: Ҳа, бошқа дин вакили билан шундай саломлашса бўлади. Валлоҳу аълам.

Савол: Дўстим билан олдиндан кўришиб, саломлашиб, кейин намозларга бирга кирамиз. Намоздан кейин яна кўришишимиз бидъат эмасми? Нима учун намоздан кейин кўришилади?

Жавоб: Аслида мусулмонларнинг бир-бирлари билан қўл бериб кўришишлари суннат ҳисобланади. Лекин намоздан олдин қўл бериб кўришган бўлсангиз, намоздан сўнг масжиднинг ичида яна қайта қўл бериб кўришманг. Бундай кўришишни одат қилиб олиш макруҳдир. Чунки бунда асли бўлмаган нарсани ибодатнинг бир жузига айлантириб қўйиш бордир. Лекин масжиддан чиққандан сўнг ёки чиқаётиб яна қайта қўл бериб кўришишнинг зарари йўқдир. Валлоҳу аълам.

Савол: Баъзида, кўпроқ телефон орқали саломлашилганда бир тарафнинг ўзи «Ассалому алайкум! Ваалайкум ассалом» деб саломлашади. Шу ҳолатда қандай алик олинади? Назаримда шундай саломлашадиганлар кўпайиб кетаётганга ўхшайди. Бу ҳам бидъатми?

Жавоб: Саломга алик олиш уни эшитган кишига лозим бўлади. Шунинг учун саломни эшитган киши яна қайтариб салом бериш ўрнига алик олиши вожиб бўлади. Валлоҳу аълам.

Савол: Саломлашиш одобини ҳамма ўзича ва ўзига етарлича билади. Аммо энди янги пайдо бўлган бошни бошга теккизиб саломлашишда қандай ҳикмат бор? Бу усул бизга керакми? Бу одат кўп тарқалган одат бўлди. Бунга шариат нима дейди?

Жавоб: Шариатимизда саломлашишга тарғиб қилинади. Саломлашиш тил билан, қўл бериш билан ва қучоқлашиб кўришиш билан амалга оширилади. Сиз зикр қилган кўриниш динимизга ёт бўлгани учун ундан кўришишдан сақланиш лозимдир. Валлоҳу аълам.

Савол: Масжидга киргандан сўнг саломлашиш мумкин эмасми? Агар саломлашиб қўйсак, нотўғри иш қилган бўламизми?

Жавоб: Умуман олганда мусулмон кишиларнинг бир бирлари билан учрашганларида саломлашишлари суннат ҳисобланади. Бу ҳақида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан бир қанча ҳадислар ворид бўлгани ҳаммамизга маълум. Масжидга кирганда намозхонларга халақит бермаган ҳолда “Ассалому алайкум” деб киришнинг зарари йўқдир. Лекин масжидда намозлардан сўнг кўришишни одат қилиб олиш макруҳ дейилган. Чунки доим қилинаверса, баъзи авом кишилар намоздан кейин масжидда кўришиш ибодатнинг бир жузъи экан, бу суннат экан, деб ўйлаб қолиши мумкин. Бунда ибодат бўлмаган нарсани ибодатнинг ичига киритиб юбориш хавфи вужудга келади. Валлоҳу аълам.

Савол: Баъзи кишилар билан саломлашиб, ҳол-аҳвол сўраганимизда улар бизга жавобан «юрибмиз, сизнинг соянгизда» деган киноя гаплар қилишади. Ушбу гапнинг шаръан ҳукми қандай?

Жавоб: Салом берган мўминга алик олиш лозим бўлади. Сиз саволда зикр этган каби қўштирноқ ичидаги масхаромуз сўзлар билан жавоб бериш мўминнинг шани эмасдир. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон Мусулмонлари идораси Фатво ҳайъати

Savol: Salomlashganda qisqacha “salom”, “va alaykum” desa bo‘ladimi?

Javob: Ko‘pchilik ulamolar nazdida salomga “Va alaykum” deb alik olish to‘g‘ri emasdir. Ular bunga Alloh taoloning ushbu oyatini dalil qilishgan: “Qachon sizlarga biror salomlashish (iborasi) bilan salom berilsa, sizlar undan chiroyliroq qilib alik olingiz yoki o‘sha (ibora)ni qaytaringiz. Albatta, Alloh har bir narsani hisobga oluvchi zotdir”. (Niso surasi, 86-oyat). Ushbu oyatga ko‘ra, salom berilsa, unga undan-da go‘zalroq yoki xuddi o‘zidek javob berish lozimligi ma’lum bo‘ladi. Lekin “Va alaykum” bilan cheklanishning joiz yoki joiz emasligida ulamolar ixtilof qilishgan. Shuning uchun “Va alaykum assalom va rahmatullohi va barokatuh” yoki “Va alaykum assalom” deb, to‘liq javob berishlik afzaldir. Vallohu a’lam.

Savol: Biz tomonlarda ostonada salomlashish mumkin emas deyishadi. Agar siz ostonadan turib mehmonga qo‘l uzatsangiz, yo tashqariga chiqing yoki ichkariga kiring, keyin salomlashamiz deyishadi. Bu juda ham ommalashib ketgan. Bu amal bid’at emasmi, shar’an joizmi?

Javob: Bunday salomlashish mumkin emas deyish bid’atdir. Chunki bunday salomlashishdan shariatimiz man qilmagan. Vallohu a’lam.

Savol: Boshqa din vakiliga “Zdravstvuyte” deb salom bersa joizmi?

Javob: Ha, boshqa din vakili bilan shunday salomlashsa bo‘ladi. Vallohu a’lam.

Savol: Do‘stim bilan oldindan ko‘rishib, salomlashib, keyin namozlarga birga kiramiz. Namozdan keyin yana ko‘rishishimiz bid’at emasmi? Nima uchun namozdan keyin ko‘rishiladi?

Javob: Aslida musulmonlarning bir-birlari bilan qo‘l berib ko‘rishishlari sunnat hisoblanadi. Lekin namozdan oldin qo‘l berib ko‘rishgan bo‘lsangiz, namozdan so‘ng masjidning ichida yana qayta qo‘l berib ko‘rishmang. Bunday ko‘rishishni odat qilib olish makruhdir. Chunki bunda asli bo‘lmagan narsani ibodatning bir juziga aylantirib qo‘yish bordir. Lekin masjiddan chiqqandan so‘ng yoki chiqayotib yana qayta qo‘l berib ko‘rishishning zarari yo‘qdir. Vallohu a’lam.

Savol: Ba’zida, ko‘proq telefon orqali salomlashilganda bir tarafning o‘zi «Assalomu alaykum! Vaalaykum assalom» deb salomlashadi. Shu holatda qanday alik olinadi? Nazarimda shunday salomlashadiganlar ko‘payib ketayotganga o‘xshaydi. Bu ham bid’atmi?

Javob: Salomga alik olish uni eshitgan kishiga lozim bo‘ladi. Shuning uchun salomni eshitgan kishi yana qaytarib salom berish o‘rniga alik olishi vojib bo‘ladi. Vallohu a’lam.

Savol: Salomlashish odobini hamma o‘zicha va o‘ziga yetarlicha biladi. Ammo endi yangi paydo bo‘lgan boshni boshga tekkizib salomlashishda qanday hikmat bor? Bu usul bizga kerakmi? Bu odat ko‘p tarqalgan odat bo‘ldi. Bunga shariat nima deydi?

Javob: Shariatimizda salomlashishga targ‘ib qilinadi. Salomlashish til bilan, qo‘l berish bilan va quchoqlashib ko‘rishish bilan amalga oshiriladi. Siz zikr qilgan ko‘rinish dinimizga yot bo‘lgani uchun undan ko‘rishishdan saqlanish lozimdir. Vallohu a’lam.

Savol: Masjidga kirgandan so‘ng salomlashish mumkin emasmi? Agar salomlashib qo‘ysak, noto‘g‘ri ish qilgan bo‘lamizmi?

Javob: Umuman olganda musulmon kishilarning bir birlari bilan uchrashganlarida salomlashishlari sunnat hisoblanadi. Bu haqida Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan bir qancha hadislar vorid bo‘lgani hammamizga ma’lum. Masjidga kirganda namozxonlarga xalaqit bermagan holda “Assalomu alaykum” deb kirishning zarari yo‘qdir. Lekin masjidda namozlardan so‘ng ko‘rishishni odat qilib olish makruh deyilgan. Chunki doim qilinaversa, ba’zi avom kishilar namozdan keyin masjidda ko‘rishish ibodatning bir juz’i ekan, bu sunnat ekan, deb o‘ylab qolishi mumkin. Bunda ibodat bo‘lmagan narsani ibodatning ichiga kiritib yuborish xavfi vujudga keladi. Vallohu a’lam.

Savol: Ba’zi kishilar bilan salomlashib, hol-ahvol so‘raganimizda ular bizga javoban «yuribmiz, sizning soyangizda» degan kinoya gaplar qilishadi. Ushbu gapning shar’an hukmi qanday?

Javob: Salom bergan mo‘minga alik olish lozim bo‘ladi. Siz savolda zikr etgan kabi qo‘shtirnoq ichidagi masxaromuz so‘zlar bilan javob berish mo‘minning shani emasdir. Vallohu a’lam.

O‘zbekiston Musulmonlari idorasi Fatvo hay’ati

• Олдинги
• Кейинги