Электр билан сўйилган ва мусулмонлар сўймаган гўштни еса бўладими?

Савол: Мен талабаман, Россияда ўқийман ва ётоқхонада тураман. Мени бир савол жуда ҳам қийнайди. Биз дўстларимиз билан бозор қилгани супермаркетга борамиз. У ердаги гўшт маҳсулотларининг аксарияти чўчқа, товуқ ва мол гўштлари, биз ҳеч қачон чўчқа гўштларидан ҳарид қилмаймиз, лекин, товуқ ва мол гўштларини ҳарид қиламиз. Ўйлашимизча:
товуқ гўштларини машиналар сўяди; мол, қўй гўштларини мусулмонлар сўймайди. Биз у гўшт маҳсулотларини ҳарид қилишимиз тўғрими? (Миржалол)

Жавоб: Электр токи билан ўлдирилган ҳайвон ҳаромлигида шубҳа йўқ.

Fайридинлар томонидан сўйиладиган, қўй, эчки каби биз учун асли ҳалол бўлган ҳайвонлар гўшти ҳақида батафсилроқ гапиришга тўғри келади.

Аҳли китобнинг сўйгани ҳалол бўлиши «Моида» сурасидаги:

«Бугунги кунда сизларга барча пок нарсалар ҳалол қилинди. Китоб берилганларнинг таоми сиз учун ҳалолдир. Сизнинг таомингиз улар учун ҳалолдир» (5-оят) ояти каримасига биноандир.

Мусулмон ва аҳли китоблардан бошқаларнинг, жумладан, муртад ва динсизларнинг сўйиши ҳам ҳаромдир.

Мажусий ёки муртад овлаган балиқ ва чигиртка ҳалолдир. Чунки, у нарсаларга «Бисмиллаҳ» айтиш шарт эмас.

Уламоларимиз ҳайвон сўйиш ҳукмига оид барча ояти карима ва ҳадиси шарифларни синчиклаб ўрганиб чиққанларидан кейин сиз билан бизга уларни қисқа ва тартибли равишда баён қилиб берганлар. Келаси сатрларда ўша маълумотлардан баъзиларини эътиборингизга ҳавола қиламиз.

1) сўювчилар уч қисмга тақсимланади;

2) сўйиши ҳалол бўлганлар;

3) сўйиши ҳаром бўлганлар;

4) сўйиши ҳақида ихтилоф бўлганлар.

«Сўйиши ҳалол бўлганлар» бир қанча сифатларни ўзида жамлаган сўювчилардир:

Мусулмон, болиғ, оқил, эркак ва намозхон сўювчилар энг афзал сўювчилар ҳисобланадилар.

«Сўйиши ҳаром бўлган сўювчилар» қуйидагилардан иборат:

Аҳли китоб бўлмаган кофир, мушрик, васаний – бутпараст, динсиз, муртад ва зиндиқ сўювчиларнинг сўйишини еб бўлмайди.

«Сўйиши ҳақида ихтилоф бўлган сўювчилар» қуйидагилар:

1. Аҳли китоб сўювчилар.

Улар яҳудий ва насоролардир. Ибн Аббос розияллоҳу анҳунинг таъбирлари ила айтганда, «яҳудий ва насронийларнинг сўйишлари уларнинг Таврот ва Инжилга иймон келтирганлари учун ҳалол қилингандир».

Аҳли китобларнинг ўз шариатларида «ҳалол» деб эътиқод қиладиган нарсалари бизга ҳаром қилинмаган бўлса, жоиздир, агар Аллоҳнинг исмини айтилгани маълум бўлмаса ҳам, канисаларига ёки ийдларига атаб сўйилган бўлса ҳам. Агар насроний Масийҳнинг номи билан, яҳудий Узайрнинг номи билан сўйса, бизга ҳалол бўлмайди.

Аммо Моликий ва Шофеъий фуқаҳолар баъзи ҳолатларда мазкур ҳукмларга хилоф қиладилар.

2. Мажусий сўювчи.

Мажусийлар аҳли китоб бўлмаганлари, мушрик бўлганлари учун, уларнинг сўйишлари ҳалол ҳисобланмайди.

3. Аёл сўювчи.

Исломда аёл кишининг латофатига зид бўлган, уларнинг мақомларига, ҳурматларига тўғри келмайдиган ишларга аёлларни таклиф қилинмаган.

Аммо, аёл кишининг сўйган сўйиши, агар аёл ҳайз кўрган ҳолда бўлса ҳам, жоиз.

4. Ёш бола сўювчи.

Агар ёш бола ўсмир бўлиб, оқ-қорани ажратадиган ва ишларнинг фарқига борадиган бўлса, сўйиши ҳалол.

Аммо, ёш бола кичкина бўлиб, нарсаларнинг фарқига бормайдиган бўлса, жумҳур фуқаҳолар наздида, сўйиши ҳалол эмас.

Чунки, унинг қасди йўқ, «Бисмиллаҳ»нинг фарқига бормайди ва сўйишни эплай олмайди.

Шофеъийлар бу масалада жумҳурнинг гапидан бошқа гапни айтганлар.

5. Мажнун сўювчи.

Мажнун кишининг сўйган гўшти, жумҳур уламолар гапи бўйича, ҳалол бўлмайди. Шофеъийлар бу масалада ҳам жумҳурнинг гапига хилоф қилганлар.

6. Маст сўювчи.

Маст кишининг сўйган гўшти, жумҳур уламолар гапи бўйича, ҳалол бўлмайди. Шофеъийлар бу масалада ҳам жумҳурнинг гапидан бошқа гапни айт-ганлар.

7. Ўғри сўювчи.

Биров бошқа одамнинг ҳайвонини ўғирлаб сўйса, ўша ҳайвоннинг гўшти бошқаларга ҳалол бўлади.

8. Куч билан тортиб олувчи сўювчи.

Биров бошқа одамнинг ҳайвонини зўравонлик қилиб, куч билан тортиб олиб сўйса, ўша ҳайвоннинг гўшти бошқаларга ҳалол бўлади.

9. Мажбурланган сўювчи.

Бир кишининг ҳайвон сўйиш нияти йўқ бўлса ҳам бошқалар уни мажбурлаб сўйдирса, мазкур мажбурланган шахснинг сўйган сўйиши ҳалол ҳисобланади.

Ушбу охирги уч тоифа кишиларнинг сўйишлари жумҳур фуқаҳолар наздида ҳалолдир. Фақат, айрим уламолар хилоф сўзни айтганлар.

Булар умумий маълумотлар. Сизлар ўзингиз ишлаётган ерга яқин масжид ва мусулмонлардан ёрдам сўранглар. Улар сизларга ёрдам ва маслаҳатлар беришади, иншааллоҳ. Валлоҳу аълам (Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф).

* * *

Savol: Men talabaman, Rossiyada o‘qiyman va yotoqxonada turaman. Meni bir savol juda ham qiynaydi. Biz do‘stlarimiz bilan bozor qilgani supermarketga boramiz. U yerdagi go‘sht mahsulotlarining aksariyati cho‘chqa, tovuq va mol go‘shtlari, biz hech qachon cho‘chqa go‘shtlaridan harid qilmaymiz, lekin, tovuq va mol go‘shtlarini harid qilamiz. O‘ylashimizcha:
tovuq go‘shtlarini mashinalar so‘yadi; mol, qo‘y go‘shtlarini musulmonlar so‘ymaydi. Biz u go‘sht mahsulotlarini harid qilishimiz to‘g‘rimi? (Mirjalol)

Javob: Elektr toki bilan o‘ldirilgan hayvon haromligida shubha yo‘q.

Fayridinlar tomonidan so‘yiladigan, qo‘y, echki kabi biz uchun asli halol bo‘lgan hayvonlar go‘shti haqida batafsilroq gapirishga to‘g‘ri keladi.

Ahli kitobning so‘ygani halol bo‘lishi «Moida» surasidagi:

«Bugungi kunda sizlarga barcha pok narsalar halol qilindi. Kitob berilganlarning taomi siz uchun haloldir. Sizning taomingiz ular uchun haloldir» (5-oyat) oyati karimasiga binoandir.

Musulmon va ahli kitoblardan boshqalarning, jumladan, murtad va dinsizlarning so‘yishi ham haromdir.

Majusiy yoki murtad ovlagan baliq va chigirtka haloldir. Chunki, u narsalarga «Bismillah» aytish shart emas.

Ulamolarimiz hayvon so‘yish hukmiga oid barcha oyati karima va hadisi shariflarni sinchiklab o‘rganib chiqqanlaridan keyin siz bilan bizga ularni qisqa va tartibli ravishda bayon qilib berganlar. Kelasi satrlarda o‘sha ma’lumotlardan ba’zilarini e’tiboringizga havola qilamiz.

1) so‘yuvchilar uch qismga taqsimlanadi;

2) so‘yishi halol bo‘lganlar;

3) so‘yishi harom bo‘lganlar;

4) so‘yishi haqida ixtilof bo‘lganlar.

«So‘yishi halol bo‘lganlar» bir qancha sifatlarni o‘zida jamlagan so‘yuvchilardir:

Musulmon, bolig‘, oqil, erkak va namozxon so‘yuvchilar eng afzal so‘yuvchilar hisoblanadilar.

«So‘yishi harom bo‘lgan so‘yuvchilar» quyidagilardan iborat:

Ahli kitob bo‘lmagan kofir, mushrik, vasaniy – butparast, dinsiz, murtad va zindiq so‘yuvchilarning so‘yishini yeb bo‘lmaydi.

«So‘yishi haqida ixtilof bo‘lgan so‘yuvchilar» quyidagilar:

1. Ahli kitob so‘yuvchilar.

Ular yahudiy va nasorolardir. Ibn Abbos roziyallohu anhuning ta’birlari ila aytganda, «yahudiy va nasroniylarning so‘yishlari ularning Tavrot va Injilga iymon keltirganlari uchun halol qilingandir».

Ahli kitoblarning o‘z shariatlarida «halol» deb e’tiqod qiladigan narsalari bizga harom qilinmagan bo‘lsa, joizdir, agar Allohning ismini aytilgani ma’lum bo‘lmasa ham, kanisalariga yoki iydlariga atab so‘yilgan bo‘lsa ham. Agar nasroniy Masiyhning nomi bilan, yahudiy Uzayrning nomi bilan so‘ysa, bizga halol bo‘lmaydi.

Ammo Molikiy va Shofe’iy fuqaholar ba’zi holatlarda mazkur hukmlarga xilof qiladilar.

2. Majusiy so‘yuvchi.

Majusiylar ahli kitob bo‘lmaganlari, mushrik bo‘lganlari uchun, ularning so‘yishlari halol hisoblanmaydi.

3. Ayol so‘yuvchi.

Islomda ayol kishining latofatiga zid bo‘lgan, ularning maqomlariga, hurmatlariga to‘g‘ri kelmaydigan ishlarga ayollarni taklif qilinmagan.

Ammo, ayol kishining so‘ygan so‘yishi, agar ayol hayz ko‘rgan holda bo‘lsa ham, joiz.

4. Yosh bola so‘yuvchi.

Agar yosh bola o‘smir bo‘lib, oq-qorani ajratadigan va ishlarning farqiga boradigan bo‘lsa, so‘yishi halol.

Ammo, yosh bola kichkina bo‘lib, narsalarning farqiga bormaydigan bo‘lsa, jumhur fuqaholar nazdida, so‘yishi halol emas.

Chunki, uning qasdi yo‘q, «Bismillah»ning farqiga bormaydi va so‘yishni eplay olmaydi.

Shofe’iylar bu masalada jumhurning gapidan boshqa gapni aytganlar.

5. Majnun so‘yuvchi.

Majnun kishining so‘ygan go‘shti, jumhur ulamolar gapi bo‘yicha, halol bo‘lmaydi. Shofe’iylar bu masalada ham jumhurning gapiga xilof qilganlar.

6. Mast so‘yuvchi.

Mast kishining so‘ygan go‘shti, jumhur ulamolar gapi bo‘yicha, halol bo‘lmaydi. Shofe’iylar bu masalada ham jumhurning gapidan boshqa gapni ayt-ganlar.

7. O‘g‘ri so‘yuvchi.

Birov boshqa odamning hayvonini o‘g‘irlab so‘ysa, o‘sha hayvonning go‘shti boshqalarga halol bo‘ladi.

8. Kuch bilan tortib oluvchi so‘yuvchi.

Birov boshqa odamning hayvonini zo‘ravonlik qilib, kuch bilan tortib olib so‘ysa, o‘sha hayvonning go‘shti boshqalarga halol bo‘ladi.

9. Majburlangan so‘yuvchi.

Bir kishining hayvon so‘yish niyati yo‘q bo‘lsa ham boshqalar uni majburlab so‘ydirsa, mazkur majburlangan shaxsning so‘ygan so‘yishi halol hisoblanadi.

Ushbu oxirgi uch toifa kishilarning so‘yishlari jumhur fuqaholar nazdida haloldir. Faqat, ayrim ulamolar xilof so‘zni aytganlar.

Bular umumiy ma’lumotlar. Sizlar o‘zingiz ishlayotgan yerga yaqin masjid va musulmonlardan yordam so‘ranglar. Ular sizlarga yordam va maslahatlar berishadi, inshaalloh. Vallohu a’lam (Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf).

• Олдинги
• Кейинги