Кўп ейишнинг зарарлари

Рукн: Жамият Чоп этилган: 24.08.2015

Бошда Расулуллоҳ (с.а.в.), сўнгра олимлар ва орифлар кам еганлар, бизга ҳам шуни тавсия қилганлар. Ошқозонни юрак остида қайнаб турган қозонга ўхшатганлар. Қозон қайнагани сари буғ юқорига ўрлаб, юракни беҳузур қилиши ва қорайтиришини таъкидлаганлар. Бу тавсиялар ва ўхшатишлар ҳикматини Рамазон мавсумида англаш осон кечади. Зотан, инсондаги барча нафсоний истаклар асосида кўп ейиш туради. Пайғамбар (а.с.) бундай дейдилар: «Бу умматга пайғамбарларининг вафотидан кейинги келадиган биринчи бало кўп ейиш ва ҳирсдир. Чунки бир қавмнинг қорни тўйиши билан бадани қувватланади, қалби заифлашади ва шаҳвоний ҳирслари ортади» («Ат-Тарғиб ват-тарҳиб»).

Имом Ғаззолий кўп ейиш зарарларини шундай баён қилади:

1. Басират ўтмаслашади. Пайғамбар (с.а.в.) марҳамат қиладилар: «Кўп еб-ичиш билан қалбларингизни ўлдирманг. Чунки ортиқча сув бериш экинларга зарар етказгани каби, кўп еб-ичиш қалбни ўлдиради» («Сирожут-Толибин»).

2. Ибодат камаяди. Бир куни Яҳё (а.с.) Иблисни учратиб қолдилар. Унинг қўлида бир қанча қармоқ кўриб, нима эканини сўрадилар. Иблис: «Шаҳватлар, – деб жавоб берди. – Улар ёрдамида инсонларни овлаб, йўлдан оздираман». Яҳё (а.с.): «Улар орасида мени ҳам овлайдиган бирор нима борми?» дедилар. «Йўқ, фақат бир кеча тўйиб овқатландинг, шу сабабли ибодатда оғирлик сездинг», деди Иблис. Буни эшитиб Яҳё (а.с.): «Энди асло тўйиб овқатланмайман», деб айтдилар.

3. Зеҳн ва илм озаяди. Абу Сулаймон Дороний айтади: «Дунё ва охиратга оид бир ҳожатинг раво бўлишини истасанг, муродингга етгунга қадар очликда давом эт. Чунки кўп ейиш ақлга зарар беради».

4. Фитна ва фойдасиз ишларга машғул қилади. Абу Жаъфар (р.а.) айтадилар: «Ошқозон шундай аъзоки, агар оч бўлса, бош­қа аъзолар ҳаммаси тўқ, яъни, хотиржам. Сендан ҳеч нима талаб қилишмайди. Агар ошқозон тўқ бўлса, бошқа аъзоларнинг ҳаммаси очдир».

5. Ибодат завқи йўқолади. Абу Бакр Сиддиқ (р.а.) ўзлари етишган даражанинг сирини шундай баён қиладилар: «Раббимга ибодатнинг завқини ҳис этиш учун мусулмон бўлганимдан бери тўйиб овқатланмадим. Имон келтирганимдан буён Раббимга қовушиш иштиёқи билан қониб сув ичмадим!..»

6. Ҳаром ва шубҳалилар таҳликаси ортади. Расулуллоҳ (с.а.в.) марҳамат қиладилар: «Аллоҳдан қўрқув ҳар ҳикматнинг бошидир. Гуноҳ эҳтимоли бўлган нарсалардан сақланиш эса амалларнинг энг афзалидир» (Абу Нуайм, «Ҳилятул Авлиё»).

7. Юрак ва тана банд бўлади. Пайғамбар (а.с.) айтадилар: «Бутун касалликларнинг боши ҳазмсизлик, яъни, кўп ейиш сабабидан тананинг оғирлашиши. Барча шифоларнинг аввали эса оз ейиш, яъни, парҳездир» (Жалолиддин Суютий).

8. Ўлим онида ва охиратда машаққат келтиради. Абу Жуҳофа (р.а.) айтадилар: «Бир куни гўшт ва нондан тайёрланган таом едим. Кейин Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг ёнларига бордим. Еган тао­мим сабаб кекирик кела бошлади. Шунда Пайғамбар (а.с.): «Эй Абу Жуҳофа, бу ишингни биздан узоқ тут. Инсонларнинг дунё­да энг кўп тўйганлари охиратда энг оч қолганлар бўлишади», деб айтдилар» (Термизий ривояти).

9. Савоб озаяди. Дунёда кўп еган кишиларнинг охиратда савоблари кам бўлади. Қуръони каримда айтилади: «...(уларга дейилур): «Сизлар ўз ҳузур-ҳаловатларингизни дунёдаги ҳаётингиздаёқ кетказдингиз ва улардан фойдаланиб бўлдингиз. Энди, бугун у ерда ноҳақ кибр қилганингиз ва фосиқ бўлганингиз сабабли, хорлик азоби билан жазоланурсиз» (Аҳқоф, 20).

Жуда чанқаган ҳазрат Умар (р.а.)га сув узатишди. У зот идишни оғизларига яқинлаштириб, сувнинг ширин ва муздай эканини билдилар. Ичмай, қайтардилар. Сув тутган одам айтди: «Эй мўминлар амири, валлоҳи, сизга сувнинг энг тотлисини бердим!»

– Сув ичишимга тўсиқ бўлган ҳам шу! – дедилар ҳазрат Умар. – Агар охиратдан қайғум бўлмаганида, сиз каби яшардим!

10. Қиёмат куни ушланиш, ҳисоб ва жазога сабаб бўлади. Расулуллоҳ (с.а.в.) дунёлиги кўп бўлганлар ҳақида шундай дедилар: «Дунёда эгалик қилганларингизнинг ҳалоли учун ҳисоб, ҳароми учун жазо, зийнат бўлганлари учун зиён бор».

“Ирфон” тақвимининг 2012 йил 3-сонидан олинди.

* * *

Boshda Rasululloh (s.a.v.), so‘ngra olimlar va oriflar kam yeganlar, bizga ham shuni tavsiya qilganlar. Oshqozonni yurak ostida qaynab turgan qozonga o‘xshatganlar. Qozon qaynagani sari bug‘ yuqoriga o‘rlab, yurakni behuzur qilishi va qoraytirishini ta’kidlaganlar. Bu tavsiyalar va o‘xshatishlar hikmatini Ramazon mavsumida anglash oson kechadi. Zotan, insondagi barcha nafsoniy istaklar asosida ko‘p yeyish turadi. Payg‘ambar (a.s.) bunday deydilar: «Bu ummatga payg‘ambarlarining vafotidan keyingi keladigan birinchi balo ko‘p yeyish va hirsdir. Chunki bir qavmning qorni to‘yishi bilan badani quvvatlanadi, qalbi zaiflashadi va shahvoniy hirslari ortadi» («At-Targ‘ib vat-tarhib»).

Imom G‘azzoliy ko‘p yeyish zararlarini shunday bayon qiladi:

1. Basirat o‘tmaslashadi. Payg‘ambar (s.a.v.) marhamat qiladilar: «Ko‘p yeb-ichish bilan qalblaringizni o‘ldirmang. Chunki ortiqcha suv berish ekinlarga zarar yetkazgani kabi, ko‘p yeb-ichish qalbni o‘ldiradi» («Sirojut-Tolibin»).

2. Ibodat kamayadi. Bir kuni Yahyo (a.s.) Iblisni uchratib qoldilar. Uning qo‘lida bir qancha qarmoq ko‘rib, nima ekanini so‘radilar. Iblis: «Shahvatlar, – deb javob berdi. – Ular yordamida insonlarni ovlab, yo‘ldan ozdiraman». Yahyo (a.s.): «Ular orasida meni ham ovlaydigan biror nima bormi?» dedilar. «Yo‘q, faqat bir kecha to‘yib ovqatlanding, shu sababli ibodatda og‘irlik sezding», dedi Iblis. Buni eshitib Yahyo (a.s.): «Endi aslo to‘yib ovqatlanmayman», deb aytdilar.

3. Zehn va ilm ozayadi. Abu Sulaymon Doroniy aytadi: «Dunyo va oxiratga oid bir hojating ravo bo‘lishini istasang, murodingga yetgunga qadar ochlikda davom et. Chunki ko‘p yeyish aqlga zarar beradi».

4. Fitna va foydasiz ishlarga mashg‘ul qiladi. Abu Ja’far (r.a.) aytadilar: «Oshqozon shunday a’zoki, agar och bo‘lsa, bosh­qa a’zolar hammasi to‘q, ya’ni, xotirjam. Sendan hech nima talab qilishmaydi. Agar oshqozon to‘q bo‘lsa, boshqa a’zolarning hammasi ochdir».

5. Ibodat zavqi yo‘qoladi. Abu Bakr Siddiq (r.a.) o‘zlari yetishgan darajaning sirini shunday bayon qiladilar: «Rabbimga ibodatning zavqini his etish uchun musulmon bo‘lganimdan beri to‘yib ovqatlanmadim. Imon keltirganimdan buyon Rabbimga qovushish ishtiyoqi bilan qonib suv ichmadim!..»

6. Harom va shubhalilar tahlikasi ortadi. Rasululloh (s.a.v.) marhamat qiladilar: «Allohdan qo‘rquv har hikmatning boshidir. Gunoh ehtimoli bo‘lgan narsalardan saqlanish esa amallarning eng afzalidir» (Abu Nuaym, «Hilyatul Avliyo»).

7. Yurak va tana band bo‘ladi. Payg‘ambar (a.s.) aytadilar: «Butun kasalliklarning boshi hazmsizlik, ya’ni, ko‘p yeyish sababidan tananing og‘irlashishi. Barcha shifolarning avvali esa oz yeyish, ya’ni, parhezdir» (Jaloliddin Suyutiy).

8. O‘lim onida va oxiratda mashaqqat keltiradi. Abu Juhofa (r.a.) aytadilar: «Bir kuni go‘sht va nondan tayyorlangan taom yedim. Keyin Rasululloh (s.a.v.)ning yonlariga bordim. Yegan tao­mim sabab kekirik kela boshladi. Shunda Payg‘ambar (a.s.): «Ey Abu Juhofa, bu ishingni bizdan uzoq tut. Insonlarning dunyo­da eng ko‘p to‘yganlari oxiratda eng och qolganlar bo‘lishadi», deb aytdilar» (Termiziy rivoyati).

9. Savob ozayadi. Dunyoda ko‘p yegan kishilarning oxiratda savoblari kam bo‘ladi. Qur’oni karimda aytiladi: «...(ularga deyilur): «Sizlar o‘z huzur-halovatlaringizni dunyodagi hayotingizdayoq ketkazdingiz va ulardan foydalanib bo‘ldingiz. Endi, bugun u yerda nohaq kibr qilganingiz va fosiq bo‘lganingiz sababli, xorlik azobi bilan jazolanursiz» (Ahqof, 20).

Juda chanqagan hazrat Umar (r.a.)ga suv uzatishdi. U zot idishni og‘izlariga yaqinlashtirib, suvning shirin va muzday ekanini bildilar. Ichmay, qaytardilar. Suv tutgan odam aytdi: «Ey mo‘minlar amiri, vallohi, sizga suvning eng totlisini berdim!»

– Suv ichishimga to‘siq bo‘lgan ham shu! – dedilar hazrat Umar. – Agar oxiratdan qayg‘um bo‘lmaganida, siz kabi yashardim!

10. Qiyomat kuni ushlanish, hisob va jazoga sabab bo‘ladi. Rasululloh (s.a.v.) dunyoligi ko‘p bo‘lganlar haqida shunday dedilar: «Dunyoda egalik qilganlaringizning haloli uchun hisob, haromi uchun jazo, ziynat bo‘lganlari uchun ziyon bor».

“Irfon” taqvimining 2012 yil 3-sonidan olindi.