Фарзандлар салоҳияти гўзал оқибат

“Ўғлим, бизнинг сендан бошқа умид нишонамиз, ҳаёт қувончимиз йўқ. Дунёда кўриб ўтатурғон барча орзу-ҳавасимиз фақатгина сенга қараб қолган. Биз Аллоҳга минг шукрлар айтамизки, сен бошқаларнинг фарзандидек эсли-ҳушли бўлдинг, кишилардек сен билан ифтихор қилолмасак-да, сен орқали хижолат чекмаслигимизга ишондик…”

Абдулла Қодирийнинг “Ўткан кунлар” романида Юсуфбек ҳожи тилидан айтилган бу сўзлар замирида отанинг ички дунёси, умидлари, орзу-ҳаваслари, шунингдек, фарзандидан мамнунияти, “Отангга раҳмат” деган улуғ дуоси содда тил билан баён қилинган.

Кўзларни қувонтирадиган фарзанди улғайиб, солиҳ инсон бўлишини истаган ота-онадан қаттиқ меҳнат талаб қилинади. Бир ниҳолни умид билан эккан киши катта дарахт бўлиши учун уни астойдил парваришлайди. Ёввойи шохчаларини олиб ташлайди, тагини юмшатади, сув қуяди, ўғит беради. Шундагина мақсадига етиши мумкин.

Оилада инсон ҳаёти, эзгу анъаналар давомийлигини таъминловчи шахслар шаклланади. Маданият, урф-одат, диний, ахлоқий, миллий қадриятлар сақланади ва ривожланади. Бўлажак ота-онанинг соғ-саломатлиги, дину диёнати, насл-насаби, ахлоқ-одоби, моддий ва маънавий даражасининг кафолати, турмуш қуришга ҳар томонлама тайёр бўлиши, фарзанд кўриш ва унинг тарбиясини тўғри ташкил эта оладиган қобилиятга эга бўлиши эса мустаҳкам оила қуриш учун муҳим асосдир.

Фарзанд Яратганнинг улуғ неъмати, дунё ҳаётининг зийнати, қалб райҳонидир. Ёшлик чоғларида уларни эркалаб, кўнглимиз ҳузур топса, катта бўлганларида ғамхўрлигидан кўнглимиз яйрайди. Болага нисбатан бағрикенглик, меҳридарёлик, фидойилик халқимизга хос фазилат. Ота-она қанча меҳр-муҳаббат билан ардоқлаб улғайтирса-да, гоҳида ота-онага мусибат келтирадиган фарзандлар ҳам учрайди. Бунга ота-онанинг тарбияда эҳтиётсизлик, бепарволик қилгани сабабдир. Боғбон ниҳолни яхши ривожланмагани учун кесиб, ўрнига бошқасини экиши мумкин. Аммо ноқобил фарзандни алмаштириб бўлмайди, фақат парваришига зўр бериш керак.

Ҳикоя қилишларича, қадимда икки мамлакат ўртасида қаттиқ тўқнашув бўлиб, бири зафар қозонади. Бир қанча асирлар билан юртига қайтиб келган ғолиб шоҳ элга зиёфат беради. Асирларни ўлимга ҳукм этади. Шунда улардан бири:

– Шоҳим, бизни ўлдириб нима фойда кўрасиз, ундан кўра бизлардан фойдаланиб қолинг, – дейди.

– Сендан қандай фойдаланаман? – деб сўрайди шоҳ.

– Шоҳим, ҳар биримизнинг ҳунаримиз бор. Масалан, мен ҳар қанча отларингиз орасидан бир кўз югуртириб, энг зўр тулпорни ажратиб бера оламан, – дейди асир.

Шоҳнинг амри билан минглаб от яйловга қўйиб юборилади. Шунда асир йигит шоҳнинг энг яхши кўрган отини узоқдан кўрсатиб: “Мана бу тулпор сигир сути билан ўсмаганида етти иқлимга номи кетарди”, дейди.

Шоҳ ҳайратланиб, отбоқарни чақиртиради ва бу отни туққан бия касалланиб ўлгани, эмизишга бошқа от топилмагани, бир сигирни эмиб катта бўлганини билиб олади.

Шоҳ йигитдан буни қандай аниқлаганини сўрайди:

– Бошқа отлар сувдан кечиб, тўғри кетишди. Бу эса ариқдан ўтганидан сўнг тўхтаб, орқа оёғини бир силкитиб қўйди. Бу иши сигирларга хосдир, – дейди йигит.

Шоҳ унинг фаросатига, билимига қойил қолади ва унга қўшиб барча асирларни озод қилиб юборади.

Демак, онанинг табиатига хос яхшилик ва қусурлар сут орқали фарзандларга таъсир кўрсатар экан. Шунинг учун ҳам солиҳа хотинга уйланиш никоҳнинг илк шартларидан ҳисобланади. Афсус, отанинг фарзанд тарбиясига бепарволиги, лоқайдлиги, чиройли, гўзал ахлоқли қилишга, ҳалолу ҳаромни, савобу гуноҳни ажратишга аҳамият бермаслиги ҳам ноқобил фарзандлар пайдо бўлишига муҳит яратади.

Хуллас, ота ҳам, она ҳам яхши ният билан фарзандлар салоҳиятини бош мақсад деб билишса ва шунга яраша ҳаракат қилишса, гўзал оқибатга эришилади.

Муҳаммадхон Бадриддинов,

“Мулла Қирғиз” Ислом билим юрти ўқитувчиси

“Ҳидоят” журналининг 2012 йил, 9-сонидан олинди.

* * *

“O‘g‘lim, bizning sendan boshqa umid nishonamiz, hayot quvonchimiz yo‘q. Dunyoda ko‘rib o‘taturg‘on barcha orzu-havasimiz faqatgina senga qarab qolgan. Biz Allohga ming shukrlar aytamizki, sen boshqalarning farzandidek esli-hushli bo‘lding, kishilardek sen bilan iftixor qilolmasak-da, sen orqali xijolat chekmasligimizga ishondik…”

Abdulla Qodiriyning “O‘tkan kunlar” romanida Yusufbek hoji tilidan aytilgan bu so‘zlar zamirida otaning ichki dunyosi, umidlari, orzu-havaslari, shuningdek, farzandidan mamnuniyati, “Otangga rahmat” degan ulug‘ duosi sodda til bilan bayon qilingan.

Ko‘zlarni quvontiradigan farzandi ulg‘ayib, solih inson bo‘lishini istagan ota-onadan qattiq mehnat talab qilinadi. Bir niholni umid bilan ekkan kishi katta daraxt bo‘lishi uchun uni astoydil parvarishlaydi. Yovvoyi shoxchalarini olib tashlaydi, tagini yumshatadi, suv quyadi, o‘g‘it beradi. Shundagina maqsadiga yetishi mumkin.

Oilada inson hayoti, ezgu an’analar davomiyligini ta’minlovchi shaxslar shakllanadi. Madaniyat, urf-odat, diniy, axloqiy, milliy qadriyatlar saqlanadi va rivojlanadi. Bo‘lajak ota-onaning sog‘-salomatligi, dinu diyonati, nasl-nasabi, axloq-odobi, moddiy va ma’naviy darajasining kafolati, turmush qurishga har tomonlama tayyor bo‘lishi, farzand ko‘rish va uning tarbiyasini to‘g‘ri tashkil eta oladigan qobiliyatga ega bo‘lishi esa mustahkam oila qurish uchun muhim asosdir.

Farzand Yaratganning ulug‘ ne’mati, dunyo hayotining ziynati, qalb rayhonidir. Yoshlik chog‘larida ularni erkalab, ko‘nglimiz huzur topsa, katta bo‘lganlarida g‘amxo‘rligidan ko‘nglimiz yayraydi. Bolaga nisbatan bag‘rikenglik, mehridaryolik, fidoyilik xalqimizga xos fazilat. Ota-ona qancha mehr-muhabbat bilan ardoqlab ulg‘aytirsa-da, gohida ota-onaga musibat keltiradigan farzandlar ham uchraydi. Bunga ota-onaning tarbiyada ehtiyotsizlik, beparvolik qilgani sababdir. Bog‘bon niholni yaxshi rivojlanmagani uchun kesib, o‘rniga boshqasini ekishi mumkin. Ammo noqobil farzandni almashtirib bo‘lmaydi, faqat parvarishiga zo‘r berish kerak.

Hikoya qilishlaricha, qadimda ikki mamlakat o‘rtasida qattiq to‘qnashuv bo‘lib, biri zafar qozonadi. Bir qancha asirlar bilan yurtiga qaytib kelgan g‘olib shoh elga ziyofat beradi. Asirlarni o‘limga hukm etadi. Shunda ulardan biri:

– Shohim, bizni o‘ldirib nima foyda ko‘rasiz, undan ko‘ra bizlardan foydalanib qoling, – deydi.

– Sendan qanday foydalanaman? – deb so‘raydi shoh.

– Shohim, har birimizning hunarimiz bor. Masalan, men har qancha otlaringiz orasidan bir ko‘z yugurtirib, eng zo‘r tulporni ajratib bera olaman, – deydi asir.

Shohning amri bilan minglab ot yaylovga qo‘yib yuboriladi. Shunda asir yigit shohning eng yaxshi ko‘rgan otini uzoqdan ko‘rsatib: “Mana bu tulpor sigir suti bilan o‘smaganida yetti iqlimga nomi ketardi”, deydi.

Shoh hayratlanib, otboqarni chaqirtiradi va bu otni tuqqan biya kasallanib o‘lgani, emizishga boshqa ot topilmagani, bir sigirni emib katta bo‘lganini bilib oladi.

Shoh yigitdan buni qanday aniqlaganini so‘raydi:

– Boshqa otlar suvdan kechib, to‘g‘ri ketishdi. Bu esa ariqdan o‘tganidan so‘ng to‘xtab, orqa oyog‘ini bir silkitib qo‘ydi. Bu ishi sigirlarga xosdir, – deydi yigit.

Shoh uning farosatiga, bilimiga qoyil qoladi va unga qo‘shib barcha asirlarni ozod qilib yuboradi.

Demak, onaning tabiatiga xos yaxshilik va qusurlar sut orqali farzandlarga ta’sir ko‘rsatar ekan. Shuning uchun ham soliha xotinga uylanish nikohning ilk shartlaridan hisoblanadi. Afsus, otaning farzand tarbiyasiga beparvoligi, loqaydligi, chiroyli, go‘zal axloqli qilishga, halolu haromni, savobu gunohni ajratishga ahamiyat bermasligi ham noqobil farzandlar paydo bo‘lishiga muhit yaratadi.

Xullas, ota ham, ona ham yaxshi niyat bilan farzandlar salohiyatini bosh maqsad deb bilishsa va shunga yarasha harakat qilishsa, go‘zal oqibatga erishiladi.

Muhammadxon Badriddinov,

“Mulla Qirg‘iz” Islom bilim yurti o‘qituvchisi

“Hidoyat”jurnalining 2012 yil, 9-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги