Оддий кийиниш ҳам имондан

Жаноб Пайғамбаримиз янги кийим кийсалар ёки алмаштирсалар: “Ё Раббим! Булар билан менинг кўринишимни чиройли қилдинг. Ўзингга ҳамд бўлсин! Энди хулқу одобимни ҳам, амалларимни ҳам шундай гўзал ва ёқимли қилгин!” деб дуо қилганлар.

Кийим инсоннинг моддий эҳтиёжларидан бири. У инсоннинг кайфияти, руҳиятини – ички олами, маънавиятини, қолаверса, қай даражада тарбияли эканини кўрсатади ва таъби, диди, феъли-табиати ҳақида тасаввур уйғотади. Покиза, айниқса, янги кийимлар кайфиятимизни кўтаради, кўнглимизни ёриштиради.

Ҳазрат Мир Алишер Навоий : “Яхши сухан жонга оройиш, яхши либос танга оройиш”, деганлар. Кийим кийишнинг дастлабки шарти унинг озода бўлишидир. Имомиддин Насимийнинг :

“Муриднинг пирин сўрмоқ, дейдилар, одат эмас,

Орифона бир назар қил, кисватидин белгили”,

байти кийимига қараб, инсоннинг мақомини билиш мумкинлигига ишора қилади. Қимматбаҳо кийимлар, дабдаба, ҳашамат, ялтир-юлтир ва ҳоказолар инсоннинг ақл-фаросат каби фазилатларини белгиламайди. Инсонга кийимига қараб баҳо берадиганлар маънавий қашшоқдирлар. Саодат асрида яшаганлар инсон қадр-қийматини унинг тақвоси, яхши амаллари, имон-эътиқоди билан белгиланган.

Инсон ёмон хулқ, пасткашлик билан номини булғамаса, ҳар қандай ораста кийим уни чиройли қилаверади ва жамолини очаверади. Кийим баҳоси ўзига муносиб, ранги очиқ ва инсон табиатини енгиллаштирадиган, кўринишини салобатли қиладиган, шу билан бирга ҳар қандай дабдабаликдан ҳоли – содда бўлиши мақсадга мувофиқ. Зеро, Пайғамбаримиз кийимнинг ораста, бежирим бўлишини тарғиб қилганлар. Эркакларни ҳарир, шойи, парча каби ялтир-юлтир матолардан, тилла-кумуш матоҳлардан фойдаланишдан қайтарганлар.

Ҳашаматли, ялтироқ, шунингдек, баданни сиқиб турадиган тор, ҳаддан ортиқ калта ёки юришга ҳалал бергудек жуда узун ҳамда бесўнақай тикилиши ёки очиқ-сочиқлиги билан бировлар диққатини жалб қилувчи кийимлардан сақланиш керак. Ҳозир бозорларимизда сотилаётган, айниқса, “мода” деб тарғиб қилинаётган баъзи чет эл кийимларини гапирмай иложимиз йўқ. Бу кийимлар орқали адабсизлик, ҳаёсизлик тарғиб қилинаётганини кўрамиз.

Бугун йигитлар ҳам қизлардан қолишмаяпти. Уларга ҳам тор кийиниш урф бўлди. Кийим дегани аъзоларни ёпиш учун хизмат қилиши кераклиги унутилаётганини кўрамиз. “Ўтган кунлар” филмида Отабек кийган кийимлар – бошидаги дўппилардан тортиб, оёқ кийимларигача барчаси ҳар бир ўзбек йигитига ярашади. Унинг виқору салобатини зиёда қилади.

Мутахассислар фикрича, миллий кийимларимиз баданимизни ва саломатлигимизни ҳар жиҳатдан ҳимоя қилишга мослашган экан.

Манбаларда кийиниш ва саломатликка доир маслаҳатлар, тавсиялар берилган:

– кийимнинг ранги кишининг ёшига, кайфиятига, у ёки бу жамиятдаги тутган мақомига мос бўлиши керак. Қора, сариқ ва қизил рангли либослардан сақланиш тавсия этилади;

– кийимнинг кенглиги ўртача бўлиши керак. Тор бўлмасин. Ниҳоятда тор кийимлар қон айланишининг бузилишига, тез чарчашга олиб келади. Натижада баъзи касалликлар келиб чиқиши ҳам мумкин;

– кийимнинг ўлчамлари киши жисмига мос, эркин ҳаракатланишга имкон берадиган бўлсин. Жуда калта ёки кичик ва жуда узун бўлиши яхши эмас;

– кийимнинг миллий талабларга жавоб бериши ҳам жуда муҳим.

Зокиржон Шарифов,

Тошкент шаҳри “Яккасарой” жоме масжиди имом-хатиби

“Ҳидоят” журналининг 2012 йил, 7-сонидан олинди.

* * *

Janob Payg‘ambarimiz yangi kiyim kiysalar yoki almashtirsalar: “Yo Rabbim! Bular bilan mening ko‘rinishimni chiroyli qilding. O‘zingga hamd bo‘lsin! Endi xulqu odobimni ham, amallarimni ham shunday go‘zal va yoqimli qilgin!” deb duo qilganlar.

Kiyim insonning moddiy ehtiyojlaridan biri. U insonning kayfiyati, ruhiyatini – ichki olami, ma’naviyatini, qolaversa, qay darajada tarbiyali ekanini ko‘rsatadi va ta’bi, didi, fe’li-tabiati haqida tasavvur uyg‘otadi. Pokiza, ayniqsa, yangi kiyimlar kayfiyatimizni ko‘taradi, ko‘nglimizni yorishtiradi.

Hazrat Mir Alisher Navoiy : “Yaxshi suxan jonga oroyish, yaxshi libos tanga oroyish”, deganlar. Kiyim kiyishning dastlabki sharti uning ozoda bo‘lishidir. Imomiddin Nasimiyning :

“Muridning pirin so‘rmoq,deydilar, odat emas,

Orifona bir nazar qil, kisvatidin belgili”,

bayti kiyimiga qarab, insonning maqomini bilish mumkinligiga ishora qiladi. Qimmatbaho kiyimlar, dabdaba, hashamat, yaltir-yultir va hokazolar insonning aql-farosat kabi fazilatlarini belgilamaydi. Insonga kiyimiga qarab baho beradiganlar ma’naviy qashshoqdirlar. Saodat asrida yashaganlar inson qadr-qiymatini uning taqvosi, yaxshi amallari, imon-e’tiqodi bilan belgilangan.

Inson yomon xulq, pastkashlik bilan nomini bulg‘amasa, har qanday orasta kiyim uni chiroyli qilaveradi va jamolini ochaveradi. Kiyim bahosi o‘ziga munosib, rangi ochiq va inson tabiatini yengillashtiradigan, ko‘rinishini salobatli qiladigan, shu bilan birga har qanday dabdabalikdan holi – sodda bo‘lishi maqsadga muvofiq. Zero, Payg‘ambarimiz kiyimning orasta, bejirim bo‘lishini targ‘ib qilganlar. Erkaklarni harir, shoyi, parcha kabi yaltir-yultir matolardan, tilla-kumush matohlardan foydalanishdan qaytarganlar.

Hashamatli, yaltiroq, shuningdek, badanni siqib turadigan tor, haddan ortiq kalta yoki yurishga halal bergudek juda uzun hamda beso‘naqay tikilishi yoki ochiq-sochiqligi bilan birovlar diqqatini jalb qiluvchi kiyimlardan saqlanish kerak. Hozir bozorlarimizda sotilayotgan, ayniqsa, “moda” deb targ‘ib qilinayotgan ba’zi chet el kiyimlarini gapirmay ilojimiz yo‘q. Bu kiyimlar orqali adabsizlik, hayosizlik targ‘ib qilinayotganini ko‘ramiz.

Bugun yigitlar ham qizlardan qolishmayapti. Ularga ham tor kiyinish urf bo‘ldi. Kiyim degani a’zolarni yopish uchun xizmat qilishi kerakligi unutilayotganini ko‘ramiz. “O‘tgan kunlar” filmida Otabek kiygan kiyimlar – boshidagi do‘ppilardan tortib, oyoq kiyimlarigacha barchasi har bir o‘zbek yigitiga yarashadi. Uning viqoru salobatini ziyoda qiladi.

Mutaxassislar fikricha, milliy kiyimlarimiz badanimizni va salomatligimizni har jihatdan himoya qilishga moslashgan ekan.

Manbalarda kiyinish va salomatlikka doir maslahatlar, tavsiyalar berilgan:

– kiyimning rangi kishining yoshiga, kayfiyatiga, u yoki bu jamiyatdagi tutgan maqomiga mos bo‘lishi kerak. Qora, sariq va qizil rangli liboslardan saqlanish tavsiya etiladi;

– kiyimning kengligi o‘rtacha bo‘lishi kerak. Tor bo‘lmasin. Nihoyatda tor kiyimlar qon aylanishining buzilishiga, tez charchashga olib keladi. Natijada ba’zi kasalliklar kelib chiqishi ham mumkin;

– kiyimning o‘lchamlari kishi jismiga mos, erkin harakatlanishga imkon beradigan bo‘lsin. Juda kalta yoki kichik va juda uzun bo‘lishi yaxshi emas;

– kiyimning milliy talablarga javob berishi ham juda muhim.

Zokirjon Sharifov,

Toshkent shahri “Yakkasaroy” jome masjidi imom-xatibi

“Hidoyat”jurnalining 2012 yil, 7-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги