Меҳмон кутиш одоблари

Рукн: Жамият Чоп этилган: 10.12.2014

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) марҳамат қиладилар: “Ким Аллоҳга ва охират кунига имон келтирган бўлса, меҳмонини ҳурмат қилсин. Ким Аллоҳга ва охират кунига имон келтирган бўлса, қўшнисига яхшилик қилсин. Ким Аллоҳга ва охират кунига имон келтирган бўлса, яхши сўз айтсин ёки жим бўлсин” (Байҳақий ривояти).

Меҳмоннинг ҳурмати нималар билан адо этилади? Шу хусусда баён этмоқчимиз.

Халқимиз меҳмондўст. Бу фазилат бизга ота-боболаримиздан мерос. Шу боис меҳмонлар учун алоҳида бир хона жиҳозлаймиз.

Меҳмонни ҳурмат қилиш пайғамбарлар суннатидир. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Бирин­чи меҳмон кутган киши Иброҳим (алайҳис­салом) бўлган эди”, деганлар (Бай­ҳақий ривояти).

Меҳмон ҳурмати уни очиқ юз ва ширин сўзлар билан кутиб олишдан бошланади. Авзоъий (раҳимаҳуллоҳ): “Меҳмоннинг ҳурмати унга очиқ юз билан хизмат қилишдир”,  деган. Меҳмонга мезбон ўзи хизмат қилсин, дейилган. Ҳусайн ибн Мансур айтади: «Абу Аҳмад ибн Муҳаммад билан бирга эдим, ундан: “(Эй Муҳаммад!) Сизга Иброҳимнинг азиз меҳмонлари ҳақидаги хабар келдими?” (Зориёт, 24) мазмунли ояти карима тафсирини сўрадим. Аллоҳга қасам, биламан, деди ва баён қилди: Али ибн Уъсам бир куни мени уйига таклиф қилди, улуғ ва ҳайбатли инсон бўлишига қарамай, шахсан ўзи менга хизмат қилиб, қўлимга сув қуя бошлади. Мен унга: “Эй Абул Ҳасан, ўзингиз хизмат қиласизми?” дедим. У менга юқоридаги оятни тафсир қи­либ: “Иброҳим (алайҳиссалом) азиз меҳмонлари хизматига ўз­ла­ри бош-қош бў­лардилар”, деди» (Байҳақий ривояти).

Меҳмонларни дас­турхон олдида ёлғиз қолдирмай, ёнида гап­лашиб ўтириш, бирга еб-ичиш керак. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Ойша (розийал­лоҳу анҳо) онамизга: “Меҳмо­нинг билан ўзинг ҳам овқат егин, чунки меҳмон ёлғиз ўзи ейишдан ҳаё қилади”, деганлар (Байҳақий ривояти). Меҳмон бир луқма таом еганидан сўнг, ҳадеб “олинг”, “олинг” деб уни ейишга мажбурланмайди. Ҳабиб ибн Шаҳид айтади: «Иссиқ кунларнинг бирида Муҳаммад Ибн Сириннинг ҳузурига кирдим, у юзимда чарчоқ аломатлари­ни сезиб, хизматчисига: “Ҳабибга нонушта келтир”, деди. Мен: “Емайман”, дедим. У: “Келтир”, деди. Овқат олиб келингач, мен емайман, дедим. У: “Бир луқмадан ке­йин ихтиёр ўзингда”, деди. Бир луқма еганимдан сўнг тетиклашиб, овқатни едим» (Байҳақий ривояти).

Меҳмон кетаётганида уни эшик олдигача кузатиб қўйиш керак. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Меҳмонни эшик олдигача кузатиб бориш суннатдир”, деганлар (Байҳақий ривояти).

Абдул Аҳад Собиров,

Тошкент Ислом институти ўқитувчиси

“Ҳидоят” журналининг 2011 йил, 7-сонидан олинди.

* * *

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) marhamat qiladilar: “Kim Allohga va oxirat kuniga imon keltirgan bo‘lsa, mehmonini hurmat qilsin. Kim Allohga va oxirat kuniga imon keltirgan bo‘lsa, qo‘shnisiga yaxshilik qilsin. Kim Allohga va oxirat kuniga imon keltirgan bo‘lsa, yaxshi so‘z aytsin yoki jim bo‘lsin” (Bayhaqiy rivoyati).

Mehmonning hurmati nimalar bilan ado etiladi? Shu xususda bayon etmoqchimiz.

Xalqimiz mehmondo‘st. Bu fazilat bizga ota-bobolarimizdan meros. Shu bois mehmonlar uchun alohida bir xona jihozlaymiz.

Mehmonni hurmat qilish payg‘ambarlar sunnatidir. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Birin­chi mehmon kutgan kishi Ibrohim (alayhis­salom) bo‘lgan edi”, deganlar (Bay­haqiy rivoyati).

Mehmon hurmati uni ochiq yuz va shirin so‘zlar bilan kutib olishdan boshlanadi. Avzo’iy (rahimahulloh): “Mehmonning hurmati unga ochiq yuz bilan xizmat qilishdir”,  degan. Mehmonga mezbon o‘zi xizmat qilsin, deyilgan. Husayn ibn Mansur aytadi: «Abu Ahmad ibn Muhammad bilan birga edim, undan: “(Ey Muhammad!) Sizga Ibrohimning aziz mehmonlari haqidagi xabar keldimi?” (Zoriyot, 24) mazmunli oyati karima tafsirini so‘radim. Allohga qasam, bilaman, dedi va bayon qildi: Ali ibn U’sam bir kuni meni uyiga taklif qildi, ulug‘ va haybatli inson bo‘lishiga qaramay, shaxsan o‘zi menga xizmat qilib, qo‘limga suv quya boshladi. Men unga: “Ey Abul Hasan, o‘zingiz xizmat qilasizmi?” dedim. U menga yuqoridagi oyatni tafsir qi­lib: “Ibrohim (alayhissalom) aziz mehmonlari xizmatiga o‘z­la­ri bosh-qosh bo‘­lardilar”, dedi» (Bayhaqiy rivoyati).

Mehmonlarni das­turxon oldida yolg‘iz qoldirmay, yonida gap­lashib o‘tirish, birga yeb-ichish kerak. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) Oysha (roziyal­lohu anho) onamizga: “Mehmo­ning bilan o‘zing ham ovqat yegin, chunki mehmon yolg‘iz o‘zi yeyishdan hayo qiladi”, deganlar (Bayhaqiy rivoyati). Mehmon bir luqma taom yeganidan so‘ng, hadeb “oling”, “oling” deb uni yeyishga majburlanmaydi. Habib ibn Shahid aytadi: «Issiq kunlarning birida Muhammad Ibn Sirinning huzuriga kirdim, u yuzimda charchoq alomatlari­ni sezib, xizmatchisiga: “Habibga nonushta keltir”, dedi. Men: “Yemayman”, dedim. U: “Keltir”, dedi. Ovqat olib kelingach, men yemayman, dedim. U: “Bir luqmadan ke­yin ixtiyor o‘zingda”, dedi. Bir luqma yeganimdan so‘ng tetiklashib, ovqatni yedim» (Bayhaqiy rivoyati).

Mehmon ketayotganida uni eshik oldigacha kuzatib qo‘yish kerak. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Mehmonni eshik oldigacha kuzatib borish sunnatdir”, deganlar (Bayhaqiy rivoyati).

Abdul Ahad Sobirov,

Toshkent Islom instituti o‘qituvchisi

“Hidoyat” jurnalining 2011 yil, 7-sonidan olindi.