Ҳақиқий мўминлар сифатлари

«Фақат Аллоҳ (номи) зикр қилинганида қалбларига қўрқинч тушадиган, Унинг оятлари тиловат қилинганда имонлари зиёда бўладиган ва Парвардигорларигагина суянадиган кишилар (ҳақиқий) мўминдирлар.Улар намозни тўкис адо этадилар ва Биз уларни баҳраманд қилган нарсалардан инфоқ-эҳсон қиладилар. Ана ўшалар ҳақиқий мўминлар бўлиб, улар учун Парвардигорлари ҳузурида даражалар, мағфират ва улуғ ризқ бордир»(Анфол, 2-4).

Бу ояти карималарда банданинг «ҳақиқий мўмин» дея васф қилинишига ва Аллоҳ таолонинг мақтову марҳаматларига сазовор бўлишига сабаб бўладиган сифатлардан бир нечтаси баён этилган. Биринчи оятда ана шу сифатлардан учтаси келтирилган: Аллоҳдан қўрқиш, имон зиёда бўлиши ва таваккул.

Ҳақиқий мўминлар Аллоҳ таолонинг гўзал исмлари ва олий сифатлари зикр қилинганида қалблари қўрқувдан титрайди. Бунга сабаб имонларининг қуввати, Парвардигорларининг амрига оғишмай итоат қилишлари ва ўзларини доимо Унинг ҳузурида тургандек ҳис этишларидир.

Оятдаги «қўрқинч»дан мурод Аллоҳнинг азобидан қўрқувдир. Бошқа ояти каримада: «...қалблари Аллоҳнинг зикри билан ором оладиган зотлар...» (Раъд, 28), дейилган. Бу икки ҳолат бир-бирига зид эмасми, деган савол туғилиши мумкин. Йўқ, қалбнинг қўрқиши ва ором олиши бир-бирига зид эмас. Зеро, ҳақиқий мўминлар Аллоҳга яқиний имонлари боис Ундан қўрқсалар ҳам, руҳлари ҳаловатда ва сакинатда бўлади.

«...Унинг оятлари тиловат қилинганда имонлари зиёда бўладиган...» Аллоҳнинг каломини эшитганларида ёки ўзлари тиловат қилганларида унинг беназир балоғати ва илоҳий тароватидан имонлари зиёда бўлади. Мотуридийлик ақидаси ва ҳанафийлик мазҳабига кўра, имон яхлит бўлиб, ортмайди ва камаймайди. Демак, имоннинг ортиши, деганда унинг нури зиёда бўлиши, деб тушунилади.

«...Парвардигорларигагина суянадиган...». Яъни Аллоҳдангина мадад кутадилар, эҳтиёжларини фақат Ундан сўрайдилар. Барча ишларида Ўзига таваккул қиладилар.

«Улар намозни тўкис адо этадилар ва Биз уларни баҳраманд қилган нарсалардан инфоқ-эҳсон қиладилар». Яъни, бўйинларидаги фарз намозларни тўкис адо этадилар ва уларга ризқ қилиб берилган молдан закот, садақа, ҳаж каби хайрли ўринларга сарфлайдилар.

«...Ана ўшалар ҳақиқий мўминлардир...» Мазкур сифатларга эга бўлган мусулмонгина «ҳақиқий мўмин» номига лойиқдир. Ҳасан Басрий (р.а.)дан бир одам: «Сиз мўминмисиз?» деб сўраганида бундай жавоб берган эканлар: «Мўмин икки хил бўлади. Агар сиз Аллоҳга, фаришталарга, китобларига, пайғамбарларига, жаннатга, дўзахга, ўлгандан кейин қайта тирилишга ва ҳисоб кунига бўлган имонимни сўраётган бўлсангиз, мен мўминман. Лекин Аллоҳ таолонинг «...Ана ўшалар ҳақиқий мўминлардир», деб тугайдиган оятларидаги мўминлик ҳақида сўраётган бўлсангиз, Худо ҳаққи, мен ўшаларданманми, йўқми, билмайман».

«...улар учун Парвардигорлари ҳузурида даражалар, мағфират ва улуғ ризқ бордир». Ана шундай ҳақиқий мўминлар Аллоҳ таоло ҳузурида улуғ мақомга эгадирлар ва улар гуноҳлари кечирилган ҳолда жаннатларда олий мартабаларга эришадилар.

Ибн Хатиб бундай деган эканлар: «Ҳар бир мўмин бу ояти карималарни ўқиб, фикр қилсин ва ўзини текшириб чиқсин. Агар ўзини ушбу сифатларга эга деб билса, Аллоҳ таолонинг берган лутфу эҳсонидан қувонсин. Борди-ю ўзини бошқа водийда, мазкур сифатларни бошқа водийда кўрса, унда марҳамати чексиз ва шафқати ҳадсиз Парвардигордан қалбини тозалаши, имонининг нури ва таваккулини орттиришини ҳамда намозларни ўқиб, закотларни беришга муваффақ этишини сўраб ёлворсин. Чин дилдан, ихлос билан сўраса, иншааллоҳ, ана шу бахтиёр инсонлар даражасига эришади».

Аллоҳ таоло ҳаммамизга Ўзи мадҳ этган ҳақиқий мўминлик даражасини насиб этсин!

Тафсир китоблари асосида Нўъмон Абдулмажид тайёрлади.

“Ирфон” тақвимининг 2012 йил 3-сонидан олинди.

* * *

«Faqat Alloh (nomi) zikr qilinganida qalblariga qo‘rqinch tushadigan, Uning oyatlari tilovat qilinganda imonlari ziyoda bo‘ladigan va Parvardigorlarigagina suyanadigan kishilar (haqiqiy) mo‘mindirlar.Ular namozni to‘kis ado etadilar va Biz ularni bahramand qilgan narsalardan infoq-ehson qiladilar. Ana o‘shalar haqiqiy mo‘minlar bo‘lib, ular uchun Parvardigorlari huzurida darajalar, mag‘firat va ulug‘ rizq bordir»(Anfol, 2-4).

Bu oyati karimalarda bandaning «haqiqiy mo‘min» deya vasf qilinishiga va Alloh taoloning maqtovu marhamatlariga sazovor bo‘lishiga sabab bo‘ladigan sifatlardan bir nechtasi bayon etilgan. Birinchi oyatda ana shu sifatlardan uchtasi keltirilgan: Allohdan qo‘rqish, imon ziyoda bo‘lishi va tavakkul.

Haqiqiy mo‘minlar Alloh taoloning go‘zal ismlari va oliy sifatlari zikr qilinganida qalblari qo‘rquvdan titraydi. Bunga sabab imonlarining quvvati, Parvardigorlarining amriga og‘ishmay itoat qilishlari va o‘zlarini doimo Uning huzurida turgandek his etishlaridir.

Oyatdagi «qo‘rqinch»dan murod Allohning azobidan qo‘rquvdir. Boshqa oyati karimada: «...qalblari Allohning zikri bilan orom oladigan zotlar...» (Ra’d, 28), deyilgan. Bu ikki holat bir-biriga zid emasmi, degan savol tug‘ilishi mumkin. Yo‘q, qalbning qo‘rqishi va orom olishi bir-biriga zid emas. Zero, haqiqiy mo‘minlar Allohga yaqiniy imonlari bois Undan qo‘rqsalar ham, ruhlari halovatda va sakinatda bo‘ladi.

«...Uning oyatlari tilovat qilinganda imonlari ziyoda bo‘ladigan...» Allohning kalomini eshitganlarida yoki o‘zlari tilovat qilganlarida uning benazir balog‘ati va ilohiy tarovatidan imonlari ziyoda bo‘ladi. Moturidiylik aqidasi va hanafiylik mazhabiga ko‘ra, imon yaxlit bo‘lib, ortmaydi va kamaymaydi. Demak, imonning ortishi, deganda uning nuri ziyoda bo‘lishi, deb tushuniladi.

«...Parvardigorlarigagina suyanadigan...». Ya’ni Allohdangina madad kutadilar, ehtiyojlarini faqat Undan so‘raydilar. Barcha ishlarida O‘ziga tavakkul qiladilar.

«Ular namozni to‘kis ado etadilar va Biz ularni bahramand qilgan narsalardan infoq-ehson qiladilar». Ya’ni, bo‘yinlaridagi farz namozlarni to‘kis ado etadilar va ularga rizq qilib berilgan moldan zakot, sadaqa, haj kabi xayrli o‘rinlarga sarflaydilar.

«...Ana o‘shalar haqiqiy mo‘minlardir...» Mazkur sifatlarga ega bo‘lgan musulmongina «haqiqiy mo‘min» nomiga loyiqdir. Hasan Basriy (r.a.)dan bir odam: «Siz mo‘minmisiz?» deb so‘raganida bunday javob bergan ekanlar: «Mo‘min ikki xil bo‘ladi. Agar siz Allohga, farishtalarga, kitoblariga, payg‘ambarlariga, jannatga, do‘zaxga, o‘lgandan keyin qayta tirilishga va hisob kuniga bo‘lgan imonimni so‘rayotgan bo‘lsangiz, men mo‘minman. Lekin Alloh taoloning «...Ana o‘shalar haqiqiy mo‘minlardir», deb tugaydigan oyatlaridagi mo‘minlik haqida so‘rayotgan bo‘lsangiz, Xudo haqqi, men o‘shalardanmanmi, yo‘qmi, bilmayman».

«...ular uchun Parvardigorlari huzurida darajalar, mag‘firat va ulug‘ rizq bordir». Ana shunday haqiqiy mo‘minlar Alloh taolo huzurida ulug‘ maqomga egadirlar va ular gunohlari kechirilgan holda jannatlarda oliy martabalarga erishadilar.

Ibn Xatib bunday degan ekanlar: «Har bir mo‘min bu oyati karimalarni o‘qib, fikr qilsin va o‘zini tekshirib chiqsin. Agar o‘zini ushbu sifatlarga ega deb bilsa, Alloh taoloning bergan lutfu ehsonidan quvonsin. Bordi-yu o‘zini boshqa vodiyda, mazkur sifatlarni boshqa vodiyda ko‘rsa, unda marhamati cheksiz va shafqati hadsiz Parvardigordan qalbini tozalashi, imonining nuri va tavakkulini orttirishini hamda namozlarni o‘qib, zakotlarni berishga muvaffaq etishini so‘rab yolvorsin. Chin dildan, ixlos bilan so‘rasa, inshaalloh, ana shu baxtiyor insonlar darajasiga erishadi».

Alloh taolo hammamizga O‘zi madh etgan haqiqiy mo‘minlik darajasini nasib etsin!

Tafsir kitoblari asosida No‘mon Abdulmajid tayyorladi.

“Irfon” taqvimining 2012 yil 3-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги