«Мусулмончилик – аста-секинлик»ми?

Халқ орасида гоҳида «Мусулмончилик – аста-секинлик» деган гапни эшитиб қоламиз. Хўш аслида ҳам шундайми? Буни қандай тушуниш керак?
 «Мусулмончилик – аста-секинлик» экани тўғри, аммо унинг ҳам ўз ўрни бор. Масалан, фарзларни адо этишда бу иборага амал қилинмайди. Дейлик бир киши намоз ўқишни бошлади ва «Мусулмончилик – аста-секинлик» деб аввалига икки маҳал, кейин уч маҳал ўқиб секин-секин беш маҳал намоз ўқишга ўтиб оламан дейиши мутлақо нотўғри. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло бандага бир кеча-кундузда беш вақт намоз ўқишни буюрган. Агар банда бунга қодир бўлмаса ёки секин-секин ошириб беш маҳал ўқишга ҳаракат қилиши мумкин бўлганда Аллоҳ таоло бир кеча-кундузда беш маҳал намоз ўқишни фарз қилмаган бўлар эди.
 «Мусулмончилик – аста-секинлик» иборасига амал қилиб бўлмайдиган ўринлардан яна бири ҳаром амаллардан тийилишдадир. «Мусулмончилик – аста-секинлик» экан деб спиртли ичимлик ичадиган киши бугун ярим литр ичиб, эртага 300 мл ичиб, ундан кейин 100 мл ичиб, шу тариқа ичишни буткул ташлаб юборсам бўлар экан дейиши мутлақо нотўғри! Ҳаром амалдан тийилиш фарз! Ҳаромнинг озу кўпи бўлмайди, барчасидан тийилиш фарз ҳисобланади. Ҳаром амал секин-секинлик билан тарк этилмайди. Бир амалнинг ҳаромлиги билинган заҳоти ундан дарҳол тийилиш лозим.
 Хўш «Мусулмончилик – аста-секинлик» иборасига қачон амал қилса бўлади? Унга суннат ва нафл ибодатларга амал қилишда амал қилинади. Яъни маълумки, суннат деганда Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг қилган амаллари, айтган сўзлари, буюрган ишлари тушунилади. Масалан, Пайғамбаримиз алайҳиссалом душанба ва пайшанба кунлари рўза тутар эдилар, кечалари таҳажжуд намози ўқир эдилар. Бу амаллар суннат амалдир. Ким Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламга эргашаман, у зот алайҳиссаломнинг суннатларига амал қилиб Аллоҳнинг фазлини тилай деса ушбу суннатларга секин-секинлик билан амал қилишни йўлга қўйиши мумкин. Бу амаллар суннат, вожиб эмас, агар қила олмай қолса, баъзида қилмаса гуноҳкор бўлмайди. Шундай ишларга секин-секин амал қилиш мумкин.
 Нафл ибодатлар ҳам шу кабидир. «Нафл» сўзи зиёда деган маънони англатади. Яъни нафл амаллар фарз, вожиб, суннат амалларга қўшимча қилинадиган зиёда амалдир. Уни қилган киши савоб олади, қилмаган киши гуноҳкор бўлмайди. Шунинг учун ҳам бу амалларни қилишни секин-секин йўлга қўйган кишига танглик йўқдир. Масалан, бир кеча ва кундузда адо этиладиган беш вақт намозга қўшимча равишда ўқиладиган Ишроқ, Зуҳо, Аввобин каби намозлар нафл намозлар ҳисобланади. Буларни адо этиб боришни йўлга қўйишда секин-секин ҳаракат қилиш мумкин. Бир муддат бир нафл амални қилиб, бу амални қилиб юриш ўзига осон бўлиб қолган киши яна зиёда амал қилгиси келади, шунда бошқа бир нафл ибодатни қилишни ҳам йўлга қўйиш мумкин. Шу тариқа секин-секин кўплаб нафл ибодатларни адо этадиган бўлиш мумкин.

* * *

Xalq orasida gohida «Musulmonchilik – asta-sekinlik» degan gapni eshitib qolamiz. Xo‘sh aslida ham shundaymi? Buni qanday tushunish kerak?
 «Musulmonchilik – asta-sekinlik» ekani to‘g‘ri, ammo uning ham o‘z o‘rni bor. Masalan, farzlarni ado etishda bu iboraga amal qilinmaydi. Deylik bir kishi namoz o‘qishni boshladi va «Musulmonchilik – asta-sekinlik» deb avvaliga ikki mahal, keyin uch mahal o‘qib sekin-sekin besh mahal namoz o‘qishga o‘tib olaman deyishi mutlaqo noto‘g‘ri. Alloh subhanahu va taolo bandaga bir kecha-kunduzda besh vaqt namoz o‘qishni buyurgan. Agar banda bunga qodir bo‘lmasa yoki sekin-sekin oshirib besh mahal o‘qishga harakat qilishi mumkin bo‘lganda Alloh taolo bir kecha-kunduzda besh mahal namoz o‘qishni farz qilmagan bo‘lar edi.
 «Musulmonchilik – asta-sekinlik» iborasiga amal qilib bo‘lmaydigan o‘rinlardan yana biri harom amallardan tiyilishdadir. «Musulmonchilik – asta-sekinlik» ekan deb spirtli ichimlik ichadigan kishi bugun yarim litr ichib, ertaga 300 ml ichib, undan keyin 100 ml ichib, shu tariqa ichishni butkul tashlab yuborsam bo‘lar ekan deyishi mutlaqo noto‘g‘ri! Harom amaldan tiyilish farz! Haromning ozu ko‘pi bo‘lmaydi, barchasidan tiyilish farz hisoblanadi. Harom amal sekin-sekinlik bilan tark etilmaydi. Bir amalning haromligi bilingan zahoti undan darhol tiyilish lozim.
 Xo‘sh «Musulmonchilik – asta-sekinlik» iborasiga qachon amal qilsa bo‘ladi? Unga sunnat va nafl ibodatlarga amal qilishda amal qilinadi. Ya’ni ma’lumki, sunnat deganda Rasululloh solallohu alayhi vasallamning qilgan amallari, aytgan so‘zlari, buyurgan ishlari tushuniladi. Masalan, Payg‘ambarimiz alayhissalom dushanba va payshanba kunlari ro‘za tutar edilar, kechalari tahajjud namozi o‘qir edilar. Bu amallar sunnat amaldir. Kim Rasululloh solallohu alayhi vasallamga ergashaman, u zot alayhissalomning sunnatlariga amal qilib Allohning fazlini tilay desa ushbu sunnatlarga sekin-sekinlik bilan amal qilishni yo‘lga qo‘yishi mumkin. Bu amallar sunnat, vojib emas, agar qila olmay qolsa, ba’zida qilmasa gunohkor bo‘lmaydi. Shunday ishlarga sekin-sekin amal qilish mumkin.
 Nafl ibodatlar ham shu kabidir. «Nafl» so‘zi ziyoda degan ma’noni anglatadi. Ya’ni nafl amallar farz, vojib, sunnat amallarga qo‘shimcha qilinadigan ziyoda amaldir. Uni qilgan kishi savob oladi, qilmagan kishi gunohkor bo‘lmaydi. Shuning uchun ham bu amallarni qilishni sekin-sekin yo‘lga qo‘ygan kishiga tanglik yo‘qdir. Masalan, bir kecha va kunduzda ado etiladigan besh vaqt namozga qo‘shimcha ravishda o‘qiladigan Ishroq, Zuho, Avvobin kabi namozlar nafl namozlar hisoblanadi. Bularni ado etib borishni yo‘lga qo‘yishda sekin-sekin harakat qilish mumkin. Bir muddat bir nafl amalni qilib, bu amalni qilib yurish o‘ziga oson bo‘lib qolgan kishi yana ziyoda amal qilgisi keladi, shunda boshqa bir nafl ibodatni qilishni ham yo‘lga qo‘yish mumkin. Shu tariqa sekin-sekin ko‘plab nafl ibodatlarni ado etadigan bo‘lish mumkin.

• Олдинги
• Кейинги