Кўз тегиши ростми?

Назар кўз тегиши рост. Пайғамбаримиз (с.а.в.) бу ҳақда: "Назар ҳақдир", дея марҳамат қилганлар (Имоми Бухорий ривояти). Яъни, кимларнингдир назари моддий ва маънавий жиҳатдан зарар етказиши ҳақиқатдир. Шунинг учун ҳам, киши бирон нарсани кўриб, кўзи қувнаса, "Машааллоҳ, ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ", дейиши мустаҳабдир. Шундай экан, кўз тегишидан паноҳланиш ҳар бир киши учун жоиз.
Бугунги кунда паноҳланишнинг биз билган бир қанча кўринишлари мавжуд.
Ибн Можжа "Сунан‘‘ларида Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам кўз тегишига қарши Фалақ ва Нос сураларини ўқиб паноҳланганлари ривоят қилинган. Демак, у зотнинг умматларига ҳам айни шу йўлни тутиш мақбулдир. Шунингдек, Умда ал-Қорийнинг айтишича, уммат уламолари Қуръони Карим оятлари, Пайғамбаримиз (с.а.в.) ўқиб юрган дуо ва зикрлар билан касалларга дам солиш нафақат жоизлигига, ҳатто суннат эканлигига ижмо қилишган.
Энди кўз тегишидан паноҳланишнинг одамлар қўллаётган яна бир усули борки, у тумор, кўзмунчоқ, қалампир, тақа, исириқ каби нарсаларни тақиш ёки осиб қўйишдир. Бундай қилиш Аллоҳдан ўзга нарсадан паноҳ сўраш бўлгани учун шариатимизда ҳаром ва ширк саналади. Имом Аҳмад ибн Ҳанбалнинг (р.а.) ривоятларига кўра, Расулуллоҳ (с.а.в.) тумор тақишга рухсат бермаганлар. Имом Абу Довуднинг "Сунан"ларида эса, у зотнинг (алайҳиссалом): "Тумор ва сеҳр ширкдир", деб огоҳлантирганлари ривоят қилинган.
Ўн кишилик ҳайъат Расулуллоҳнинг (с.а.в.) ҳузурларига келиб, байъат қилишганида, у зот ўнинчисига қўлларини бермайдилар. Сабабини сўрашганда эса: "Унинг қўлида тумор бор”, дейдилар. Кейин ҳалиги киши туморини ечиб ташлайди. Пайғамбаримиз (с.а.в.) қўлларини узатиб, унинг байъатини қабул қиладилар. Бу воқеа Имом Аҳмаднинг "Муснад"ларида келган.
Яна у зотнинг ривоят қилишларича, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) бир кишининг қўлида билагузук кўриб: "Бу нима?" деб сўрайдилар. "Касаллигим учун тақиб олдим", дейди ҳалиги киши, Шунда бутун инсониятга "Ла илаҳа иллаллоҳ" калимасини олиб келган зот (с.а.в.) айтадиларки: "Аммо бу билагузук касалингни янада оғирлаштиради. Ечиб ташла. Агар уни таққан ҳолингда ўлсанг, ҳеч қачон нажот топа олмайсан".
Ушбу тумор ва билагузук ҳақидаги ҳадислар исириқ, қалампир, тақа, суяк ва ҳоказоларга ҳам тегишлидир. Энди баъзи уламолар туморда Қуръон оятлари ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг баъзи дуолари ёзилган бўлса, жоиз дейишади. Аммо муборак калималардан тумор таққан одам ҳожатхонага кириши, жунуб бўлиши мумкин, аёл киши ҳайз ёки нифосда бўлиши мумкин. Шу каби сабаблар тумор тақишга бўлган сўнгги ижозатни ҳам йўққа чиқаради. Имоми Бухорийнинг устози Иброҳим Наҳоий саҳобалар Қуръон оятлари ёзилган бўлса ҳам, тумор тақишни хушламаганларини ривоят қилган. Ана шу хабар ва фикрлардан келиб чиқиб айтиш мумкинки, тумор тақмаслик тўғри ва соғлом йўлдир. Касаллик ва ёмонликларга қарши оят ва дуолар ўқиш суннатдир.
Шу ўринда бир савол туғилади. Нега унда худосизлик ҳукмрон замонларда ҳам имон-эътиқодини тутиб келган айрим мулла ва эшонлар тумор тақишга изн беришган, ҳатто ўзлари тумор қилишган?
Фикри ожизимизча, у зотлар юқорида эслатиб ўтганимиз баъзи уламоларнинг, оят ва дуолардан тумор тақса, жоиз, деган фатволарига суянган бўлишса керак. Чунки, халқимиз бошидан шундай қаҳратон кунлар ўтдики, Қуръон бутунлай қалблардан юлиб олинган эди. Битта-яримтамиз узуқ-юлуқ йодлаган оятларимизнинг ҳам маъноларини умуман англамас эдик. Дин бутунлай ҳаётдан супуриб ташланаётган эди. Ана шу пайтда у зотлар туморни маъқул кўришгандир балки. Яна, Аллоҳ билади.
Бугунги кунимиз эса, бошқачароқ. Қуръонни бемалол ўқиш, йод олиш, маъноларини ўрганиш мумкин. Шундай экан, туморлардан нажот сўрашни ташлаб, ёлғиз Аллоҳга юзланайлик. Зеро, фақат Аллоҳгина сақлагувчидир, фақат Аллоҳгина паноҳига олгувчидир. У зотдан бошқанинг паноҳида қолишдан Унинг ўзи асрасин!

Дилрабо Худойберган қизи тайёрлади.
«Ҳидоят» журналининг 2000-йил 1-сонидан олинди.

* * *

Nazar ko‘z tegishi rost. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) bu haqda: "Nazar haqdir", deya marhamat qilganlar (Imomi Buxoriy rivoyati). Ya’ni, kimlarningdir nazari moddiy va ma’naviy jihatdan zarar yetkazishi haqiqatdir. Shuning uchun ham, kishi biron narsani ko‘rib, ko‘zi quvnasa, "Mashaalloh, la havla va la quvvata illa billah", deyishi mustahabdir. Shunday ekan, ko‘z tegishidan panohlanish har bir kishi uchun joiz.
Bugungi kunda panohlanishning biz bilgan bir qancha ko‘rinishlari mavjud.
Ibn Mojja "Sunan‘‘larida Payg‘ambarimiz sollalohu alayhi vasallam ko‘z tegishiga qarshi Falaq va Nos suralarini o‘qib panohlanganlari rivoyat qilingan. Demak, u zotning ummatlariga ham ayni shu yo‘lni tutish maqbuldir. Shuningdek, Umda al-Qoriyning aytishicha, ummat ulamolari Qur’oni Karim oyatlari, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) o‘qib yurgan duo va zikrlar bilan kasallarga dam solish nafaqat joizligiga, hatto sunnat ekanligiga ijmo qilishgan.
Endi ko‘z tegishidan panohlanishning odamlar qo‘llayotgan yana bir usuli borki, u tumor, ko‘zmunchoq, qalampir, taqa, isiriq kabi narsalarni taqish yoki osib qo‘yishdir. Bunday qilish Allohdan o‘zga narsadan panoh so‘rash bo‘lgani uchun shariatimizda harom va shirk sanaladi. Imom Ahmad ibn Hanbalning (r.a.) rivoyatlariga ko‘ra, Rasululloh (s.a.v.) tumor taqishga ruxsat bermaganlar. Imom Abu Dovudning "Sunan"larida esa, u zotning (alayhissalom): "Tumor va sehr shirkdir", deb ogohlantirganlari rivoyat qilingan.
O‘n kishilik hay’at Rasulullohning (s.a.v.) huzurlariga kelib, bay’at qilishganida, u zot o‘ninchisiga qo‘llarini bermaydilar. Sababini so‘rashganda esa: "Uning qo‘lida tumor bor”, deydilar. Keyin haligi kishi tumorini yechib tashlaydi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) qo‘llarini uzatib, uning bay’atini qabul qiladilar. Bu voqea Imom Ahmadning "Musnad"larida kelgan.
Yana u zotning rivoyat qilishlaricha, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) bir kishining qo‘lida bilaguzuk ko‘rib: "Bu nima?" deb so‘raydilar. "Kasalligim uchun taqib oldim", deydi haligi kishi, Shunda butun insoniyatga "La ilaha illalloh" kalimasini olib kelgan zot (s.a.v.) aytadilarki: "Ammo bu bilaguzuk kasalingni yanada og‘irlashtiradi. Yechib tashla. Agar uni taqqan holingda o‘lsang, hech qachon najot topa olmaysan".
Ushbu tumor va bilaguzuk haqidagi hadislar isiriq, qalampir, taqa, suyak va hokazolarga ham tegishlidir. Endi ba’zi ulamolar tumorda Qur’on oyatlari va Payg‘ambar alayhissalomning ba’zi duolari yozilgan bo‘lsa, joiz deyishadi. Ammo muborak kalimalardan tumor taqqan odam hojatxonaga kirishi, junub bo‘lishi mumkin, ayol kishi hayz yoki nifosda bo‘lishi mumkin. Shu kabi sabablar tumor taqishga bo‘lgan so‘nggi ijozatni ham yo‘qqa chiqaradi. Imomi Buxoriyning ustozi Ibrohim Nahoiy sahobalar Qur’on oyatlari yozilgan bo‘lsa ham, tumor taqishni xushlamaganlarini rivoyat qilgan. Ana shu xabar va fikrlardan kelib chiqib aytish mumkinki, tumor taqmaslik to‘g‘ri va sog‘lom yo‘ldir. Kasallik va yomonliklarga qarshi oyat va duolar o‘qish sunnatdir.
Shu o‘rinda bir savol tug‘iladi. Nega unda xudosizlik hukmron zamonlarda ham imon-e’tiqodini tutib kelgan ayrim mulla va eshonlar tumor taqishga izn berishgan, hatto o‘zlari tumor qilishgan?
Fikri ojizimizcha, u zotlar yuqorida eslatib o‘tganimiz ba’zi ulamolarning, oyat va duolardan tumor taqsa, joiz, degan fatvolariga suyangan bo‘lishsa kerak. Chunki, xalqimiz boshidan shunday qahraton kunlar o‘tdiki, Qur’on butunlay qalblardan yulib olingan edi. Bitta-yarimtamiz uzuq-yuluq yodlagan oyatlarimizning ham ma’nolarini umuman anglamas edik. Din butunlay hayotdan supurib tashlanayotgan edi. Ana shu paytda u zotlar tumorni ma’qul ko‘rishgandir balki. Yana, Alloh biladi.
Bugungi kunimiz esa, boshqacharoq. Qur’onni bemalol o‘qish, yod olish, ma’nolarini o‘rganish mumkin. Shunday ekan, tumorlardan najot so‘rashni tashlab, yolg‘iz Allohga yuzlanaylik. Zero, faqat Allohgina saqlaguvchidir, faqat Allohgina panohiga olguvchidir. U zotdan boshqaning panohida qolishdan Uning o‘zi asrasin!

Dilrabo Xudoybergan qizi tayyorladi.
«Hidoyat» jurnalining 2000-yil 1-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги