Ашуро кунининг фазилатлари

Мусулмонлар тақвимининг биринчи ойи бўлмиш Муҳаррам ойи Аллоҳ таоло ҳурматли қилган муқаддас тўрт ойнинг бири бўлиб, унинг ўнинчи куни яъни, Ашуро куни алоҳида фазилатга эгадир. Бу куннинг фазилатини машҳурлигидан халқимиз Муҳаррам ойини Ашир ойи, деб номлайди.

Муҳаррам ойининг ўнинчи кунини Ашуро деб номланиши Ислом дини билан боғлиқ эканлиги ҳақида аллома Қози Иёз раҳматуллоҳи алайҳ ўзларининг “Машориқул анвор” асарларида баён қилиб, жоҳилият кишиларининг тилида “фоъуло” вазни ишлатилмаган, дейдилар.

Инсоният тарихида Ашуро кунида бир қанча муҳим воқеалар содир бўлганлиги ҳақида  манбаларда баён қилинган. Жумладан, ватандошимиз Абу Лайс Самарқандий раҳматуллоҳи алайҳ ўзларининг “Танбиҳул ғофилийн” номли китобларида Икрима розияллоҳу анҳудан ривоят қилиб айтадилар: “Ашуро куни - Одам а.с.нинг тавбалари қабул қилинган, Нуҳ а.с. кемадан тушган ва бунинг шукронасига рўза тутган, Фиръавн ғарқ этилиб, Бани Исроилга денгиз ёрилган ва шунинг учун улар рўза тутишган кундир. Агар сен ҳам ўша куни рўза тута олсанг, тутгин”.

Ашуро куни жоҳилият араблари орасида ҳам эътиборли кун саналар эди. Оиша р.а.дан ривоят қилинган ҳадисда шундай дейилган:

“Қурайш қабиласидагилар жоҳилиятда Ашуро куни рўза тутар эдилар. Расулуллоҳ с.а.в. ҳам шу куни рўза тутардилар. Мадинага ҳижрат қилганларида ҳам шу куни рўза тутар, саҳобаларни ҳам рўза тутишга буюрар эдилар. Рамазон рўзаси фарз қилингач, - хоҳлаган киши Ашуро куни рўзасини тутсин, хоҳлаган киши тарк этсин, - дедилар. (Бухорий ва Муслим ривояти).

Ашуро куни нафл рўза тутиш суннат амал ҳисобланиб, Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда бу ҳақда шундай дейилади:

Абдуллоҳ ибн Аббос р.а.дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ с.а.в. Мадинаи Мунавварага келганларида у ердаги яҳудийларни Ашуро куни рўза тутаётганларини кўрдилар ва: “Сизлар рўза тутаётган бу кун қандай кун?” – деб сўрадилар. Улар: Бу - улуғ кун. Бу кунда Аллоҳ таоло Мусо а.в. ва унинг қавмига нажот бериб, Фиръавн ва унинг қавмини ғарқ этгандир. Шунинг учун Мусо а.с. бу куннинг шукронасига рўза тутганлар. Шу сабабли биз ҳам рўза тутмоқдамиз, деб жавоб бердилар. Шунда Расулуллоҳ с.а.в.: “Сизлардан кўра Биз Мусо а.в.га ҳақлироқмиз, дедилар ва шу куни рўза тутдилар, бошқаларни ҳам рўза тутишга буюрдилар.

Мазкур ҳадисдан қуйидагича хулоса қилиш мумкинки, қайси бир киши бирор улуғ неъматга мушарраф бўлса, унинг шукронасига ҳеч бўлмаса бир кун нафл рўза тутмоғи мақсадга мувофиқдир. Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳафтанинг ҳар душанба куни нафл рўза тутар, саҳобалар бунинг сабабини сўраганларида, У зот: “Мен шу кунда туғилганман ва шу куни пайғамбар бўлганман, - деб жавоб берганлар.

Ашуро кунининг рўзаси алоҳида фазилатга эгадир. Бу ҳақда қуйидаги ҳадисда баён этилган:

Абу Қатода р.а.дан ривоят қилинади, у киши Расулуллоҳ с.а.в.дан ривоят қилиб айтадиларки: “Арафа кунининг рўзасини Аллоҳ таолодан ўтган йил ва келаси йилнинг гуноҳларига каффорат қилишини умид қиламан. Ашуро кунининг рўзасини ўтган бир йиллик гуноҳларга каффорат қилишини умид қиламан”. (Муслим ривояти).

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аҳли китобларга мувофиқ келиб қолган амалларни уларга хилоф тарзда адо этиш одатлари бор эди. Ашуро куни рўзасини тутиш борасида ҳам У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам мана шу одатларига амал қилишни истаганлар. Бунинг далили қуйидаги ҳадисда баён этилган:

Абдуллоҳ ибн Аббос р.а. ривоят қилиб айтадилар: Расулуллоҳ с.а.в. Ашуро куни рўзасини тутиб, одамларни ҳам шу куннинг рўзасини тутишга буюрганларида, саҳобалар: Ё, Расулуллоҳ! Бу кун яҳудий ва насоролар улуғлайдиган кун-ку! – дейишди. Шунда Расулуллоҳ с.а.в.: “Келаси йил - Аллоҳ хоҳласа – тўққизинчи куни ҳам тутамиз”, - дедилар. Аммо, келаси йил келмасидан Расулуллоҳ с.а.в. вафот этдилар. (Муслим ривояти).

Уламоларимиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу ниятларига эътиборан, Ашуро кунига қўшиб бир кун олдинги ёки бир кун кейинги кунда ҳам рўза тутмоқ афзал дейдилар.

Бундан ташқари Ашуро кунининг фазилати борасида қуйидаги ривоят ҳам мавжудки:

Иброҳим ибн Муҳаммад ибн ал-Мунташирдан, у киши отасидан ривоят қилиб айтадики: Бизга келган хабарга кўра, ким Ашуро куни оила аҳлига кенгчилик қилиб берса, Аллоҳ таоло унга йил давомида кенгчилик қилиб қўяди. Суфён ибн Уяйна айтадилар: Биз бу хабарни олтмиш йилдан бери тажриба қиламиз ва унинг тўғрилигини топганмиз.

Дарҳақиқат, инсон ўз аҳли оиласига ҳар қанча кенгчилик қилиб берса ярашади. Айниқса, фазилатли айёмлар ва шодиёна кунлари бунга алоҳида эътибор қаратилиши мақсадга мувофиқ. Зеро, ҳадиси шарифда марҳамат қилинган:

Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ (с.а.в.) дедилар: “Аллоҳ йўлида қилган бир динор инфоқинг, қул озод этиш учун қилган бир динор инфоқинг, мискинга қилган бир динор садақанг ва аҳлинга қилган бир динор нафақанг, буларнинг ичида савоби энг улуғи аҳлингга қилган нафақангдир”. (Муслим ривояти).

Аллоҳ таоло ушбу фазилатли кунларда қиладиган барча эзгу амалларимизни даргоҳида қабул айлаб, Ўзининг ҳузуридан улкан ажру савоблар ато этсин. Омин!

Ўзбекистон Мусулмонлари идораси жума тезисларидан олинди.

* * *

Musulmonlar taqvimining birinchi oyi bo‘lmish Muharram oyi Alloh taolo hurmatli qilgan muqaddas to‘rt oyning biri bo‘lib, uning o‘ninchi kuni ya’ni, Ashuro kuni alohida fazilatga egadir. Bu kunning fazilatini mashhurligidan xalqimiz Muharram oyini Ashir oyi, deb nomlaydi.

Muharram oyining o‘ninchi kunini Ashuro deb nomlanishi Islom dini bilan bog‘liq ekanligi haqida alloma Qozi Iyoz rahmatullohi alayh o‘zlarining “Mashoriqul anvor” asarlarida bayon qilib, johiliyat kishilarining tilida “fo’ulo” vazni ishlatilmagan, deydilar.

Insoniyat tarixida Ashuro kunida bir qancha muhim voqealar sodir bo‘lganligi haqida  manbalarda bayon qilingan. Jumladan, vatandoshimiz Abu Lays Samarqandiy rahmatullohi alayh o‘zlarining “Tanbihul g‘ofiliyn” nomli kitoblarida Ikrima roziyallohu anhudan rivoyat qilib aytadilar: “Ashuro kuni - Odam a.s.ning tavbalari qabul qilingan, Nuh a.s. kemadan tushgan va buning shukronasiga ro‘za tutgan, Fir’avn g‘arq etilib, Bani Isroilga dengiz yorilgan va shuning uchun ular ro‘za tutishgan kundir. Agar sen ham o‘sha kuni ro‘za tuta olsang, tutgin”.

Ashuro kuni johiliyat arablari orasida ham e’tiborli kun sanalar edi. Oisha r.a.dan rivoyat qilingan hadisda shunday deyilgan:

“Quraysh qabilasidagilar johiliyatda Ashuro kuni ro‘za tutar edilar. Rasululloh s.a.v. ham shu kuni ro‘za tutardilar. Madinaga hijrat qilganlarida ham shu kuni ro‘za tutar, sahobalarni ham ro‘za tutishga buyurar edilar. Ramazon ro‘zasi farz qilingach, - xohlagan kishi Ashuro kuni ro‘zasini tutsin, xohlagan kishi tark etsin, - dedilar. (Buxoriy va Muslim rivoyati).

Ashuro kuni nafl ro‘za tutish sunnat amal hisoblanib, Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda bu haqda shunday deyiladi:

Abdulloh ibn Abbos r.a.dan rivoyat qilinadi, Rasululloh s.a.v. Madinai Munavvaraga kelganlarida u yerdagi yahudiylarni Ashuro kuni ro‘za tutayotganlarini ko‘rdilar va: “Sizlar ro‘za tutayotgan bu kun qanday kun?” – deb so‘radilar. Ular: Bu - ulug‘ kun. Bu kunda Alloh taolo Muso a.v. va uning qavmiga najot berib, Fir’avn va uning qavmini g‘arq etgandir. Shuning uchun Muso a.s. bu kunning shukronasiga ro‘za tutganlar. Shu sababli biz ham ro‘za tutmoqdamiz, deb javob berdilar. Shunda Rasululloh s.a.v.: “Sizlardan ko‘ra Biz Muso a.v.ga haqliroqmiz, dedilar va shu kuni ro‘za tutdilar, boshqalarni ham ro‘za tutishga buyurdilar.

Mazkur hadisdan quyidagicha xulosa qilish mumkinki, qaysi bir kishi biror ulug‘ ne’matga musharraf bo‘lsa, uning shukronasiga hech bo‘lmasa bir kun nafl ro‘za tutmog‘i maqsadga muvofiqdir. Zero, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam haftaning har dushanba kuni nafl ro‘za tutar, sahobalar buning sababini so‘raganlarida, U zot: “Men shu kunda tug‘ilganman va shu kuni payg‘ambar bo‘lganman, - deb javob berganlar.

Ashuro kunining ro‘zasi alohida fazilatga egadir. Bu haqda quyidagi hadisda bayon etilgan:

Abu Qatoda r.a.dan rivoyat qilinadi, u kishi Rasululloh s.a.v.dan rivoyat qilib aytadilarki: “Arafa kunining ro‘zasini Alloh taolodan o‘tgan yil va kelasi yilning gunohlariga kafforat qilishini umid qilaman. Ashuro kunining ro‘zasini o‘tgan bir yillik gunohlarga kafforat qilishini umid qilaman”. (Muslim rivoyati).

Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning ahli kitoblarga muvofiq kelib qolgan amallarni ularga xilof tarzda ado etish odatlari bor edi. Ashuro kuni ro‘zasini tutish borasida ham U zot sollallohu alayhi vasallam mana shu odatlariga amal qilishni istaganlar. Buning dalili quyidagi hadisda bayon etilgan:

Abdulloh ibn Abbos r.a. rivoyat qilib aytadilar: Rasululloh s.a.v. Ashuro kuni ro‘zasini tutib, odamlarni ham shu kunning ro‘zasini tutishga buyurganlarida, sahobalar: Yo, Rasululloh! Bu kun yahudiy va nasorolar ulug‘laydigan kun-ku! – deyishdi. Shunda Rasululloh s.a.v.: “Kelasi yil - Alloh xohlasa – to‘qqizinchi kuni ham tutamiz”, - dedilar. Ammo, kelasi yil kelmasidan Rasululloh s.a.v. vafot etdilar. (Muslim rivoyati).

Ulamolarimiz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ushbu niyatlariga e’tiboran, Ashuro kuniga qo‘shib bir kun oldingi yoki bir kun keyingi kunda ham ro‘za tutmoq afzal deydilar.

Bundan tashqari Ashuro kunining fazilati borasida quyidagi rivoyat ham mavjudki:

Ibrohim ibn Muhammad ibn al-Muntashirdan, u kishi otasidan rivoyat qilib aytadiki: Bizga kelgan xabarga ko‘ra, kim Ashuro kuni oila ahliga kengchilik qilib bersa, Alloh taolo unga yil davomida kengchilik qilib qo‘yadi. Sufyon ibn Uyayna aytadilar: Biz bu xabarni oltmish yildan beri tajriba qilamiz va uning to‘g‘riligini topganmiz.

Darhaqiqat, inson o‘z ahli oilasiga har qancha kengchilik qilib bersa yarashadi. Ayniqsa, fazilatli ayyomlar va shodiyona kunlari bunga alohida e’tibor qaratilishi maqsadga muvofiq. Zero, hadisi sharifda marhamat qilingan:

Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilinadi, Rasululloh (s.a.v.) dedilar: “Alloh yo‘lida qilgan bir dinor infoqing, qul ozod etish uchun qilgan bir dinor infoqing, miskinga qilgan bir dinor sadaqang va ahlinga qilgan bir dinor nafaqang, bularning ichida savobi eng ulug‘i ahlingga qilgan nafaqangdir”. (Muslim rivoyati).

Alloh taolo ushbu fazilatli kunlarda qiladigan barcha ezgu amallarimizni dargohida qabul aylab, O‘zining huzuridan ulkan ajru savoblar ato etsin. Omin!

O‘zbekiston Musulmonlari idorasi juma tezislaridan olindi.

• Олдинги
• Кейинги