“Ўз-ўзидан ясалган қайиқ”

Рукн: Ибрат Чоп этилган: 14.05.2018

Машҳур имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг ёшлик йиллари эди. У вақтда Аллоҳга ишонмаган, яратиқлар ўзи пайдо бўлиб қолганини иддао қиладиган бир одам бор эди. Бу одам борган ерида сув ҳақида тортишар, баҳслашарди. У бир куни Куфа шаҳрига келди. Бу ердаги Мусулмонлар билан кўришгач, уларга деди:

— Сизлар ҳамма нарса Аллоҳ томонидан яратилганини айтасиз. Мен эса яратиқлар ўз-ўзидан пайдо бўлганини айтаман. Шу ҳақида ким мен билан баҳслашади?

Мусулмонлар унга шундай жавоб беришди:

— Бизда бир ёш олим бор. Агар баҳсда уни енга олсанг, сени улуғ уламоларимиз билан кўриштирамиз. Улар сени қабул қилишади.

Ҳалиги одамга бу гап маъқул бўлди. Учрашув жойи ва вақтини белгилаб тарқалишдилар.

Эртасига белгиланган вақтда халқ тўпланди. Аммо Абу Ҳанифа келмаган эди. Баҳслашишни кутаётган одам:

— Қани ўша сиз мақтаган ёш олим, нега бу ерга келмади? Ёки мен билан баҳслашишдан қочдими, қўрқиб кетгандир-да, деб кула бошлаган эди ҳамки, Абу Ҳанифа чиқиб келди.

Ҳалиги одам ундан: — Нега кеч қолдинг? Баҳслашишдан чўчидингми, воз кечгандирсан-а? — деди.

Имоми Аъзам унга шундай жавоб берди:

— Йўқ, воз кечмадим. Ҳозир сенга: Уйимиз дарёнинг нариги томонида эди. Ўтиш учун келсам, кўприк бузилиб кетибди. Энди дарёдан қандай ўтсам экан, деб тургандим, қарасам, дарахтлар ўз-ўзидан кесилиб, йўнилиб, бирлашиб, қайиқ бўлиб қолди. Қайиқ ўзи келиб, ёнимда тўхтади. Унга миниб, дарёни сузиб ўтдим ва келдим” десам нима дейсан?

Бу гапларни эшитган ҳалиги одам кулганча:

— Эй нодон бола! Қайси замонда дарахтлар ўз-ўзидан кесилиб, йўнилиб, қайиқ бўлибди? Мени шу гапларга ишонади, деб ўйлайсан чоғи? — деди. Абу Ҳанифа эса унга жавобан:

— Асл нодон сен экансан! Модомоки, бир қайиқ (сол)нинг ўз-ўзидан ясалганига ишонмас экансан, бу чек-чегарасиз борлиқнинг ўзи пайдо бўлиб қолганига қандай ишонасан? Бир қайиқки ўзидан ўзи пайдо бўлиб қолмаса, бутун борлиқ қандай қилиб ўзи пайдо бўлади?

Абу Ҳанифанинг бу сўзларидан лол бўлиб қолган ҳалиги одам ўйлай бошлади. Ўзига ўзи: “Бу ёш йигитча тўғри айтаяпти. Ростдан ҳам бу олам ўзи пайдо бўлиб қолмайди. Демак, ҳамма нарсанинг бир яратувчиси бор!” деди. Сўнг ҳамманинг олдида калимайи шаҳодатни айтиб, мусулмон бўлди.

Турк тилидан Абдулатиф Абдуллаев таржимаси

Mashhur imomi A’zam Abu Hanifaning yoshlik yillari edi. U vaqtda Allohga ishonmagan, yaratiqlar o‘zi paydo bo‘lib qolganini iddao qiladigan bir odam bor edi. Bu odam borgan yerida suv haqida tortishar, bahslashardi. U bir kuni Kufa shahriga keldi. Bu yerdagi Musulmonlar bilan ko‘rishgach, ularga dedi:

— Sizlar hamma narsa Alloh tomonidan yaratilganini aytasiz. Men esa yaratiqlar o‘z-o‘zidan paydo bo‘lganini aytaman. Shu haqida kim men bilan bahslashadi?

Musulmonlar unga shunday javob berishdi:

— Bizda bir yosh olim bor. Agar bahsda uni yenga olsang, seni ulug‘ ulamolarimiz bilan ko‘rishtiramiz. Ular seni qabul qilishadi.

Haligi odamga bu gap ma’qul bo‘ldi. Uchrashuv joyi va vaqtini belgilab tarqalishdilar.

Ertasiga belgilangan vaqtda xalq to‘plandi. Ammo Abu Hanifa kelmagan edi. Bahslashishni kutayotgan odam:

— Qani o‘sha siz maqtagan yosh olim, nega bu yerga kelmadi? Yoki men bilan bahslashishdan qochdimi, qo‘rqib ketgandir-da, deb kula boshlagan edi hamki, Abu Hanifa chiqib keldi.

Haligi odam undan: — Nega kech qolding? Bahslashishdan cho‘chidingmi, voz kechgandirsan-a? — dedi.

Imomi A’zam unga shunday javob berdi:

— Yo‘q, voz kechmadim. Hozir senga: Uyimiz daryoning narigi tomonida edi. O‘tish uchun kelsam, ko‘prik buzilib ketibdi. Endi daryodan qanday o‘tsam ekan, deb turgandim, qarasam, daraxtlar o‘z-o‘zidan kesilib, yo‘nilib, birlashib, qayiq bo‘lib qoldi. Qayiq o‘zi kelib, yonimda to‘xtadi. Unga minib, daryoni suzib o‘tdim va keldim” desam nima deysan?

Bu gaplarni eshitgan haligi odam kulgancha:

— Ey nodon bola! Qaysi zamonda daraxtlar o‘z-o‘zidan kesilib, yo‘nilib, qayiq bo‘libdi? Meni shu gaplarga ishonadi, deb o‘ylaysan chog‘i? — dedi. Abu Hanifa esa unga javoban:

— Asl nodon sen ekansan! Modomoki, bir qayiq (sol)ning o‘z-o‘zidan yasalganiga ishonmas ekansan, bu chek-chegarasiz borliqning o‘zi paydo bo‘lib qolganiga qanday ishonasan? Bir qayiqki o‘zidan o‘zi paydo bo‘lib qolmasa, butun borliq qanday qilib o‘zi paydo bo‘ladi?

Abu Hanifaning bu so‘zlaridan lol bo‘lib qolgan haligi odam o‘ylay boshladi. O‘ziga o‘zi: “Bu yosh yigitcha to‘g‘ri aytayapti. Rostdan ham bu olam o‘zi paydo bo‘lib qolmaydi. Demak, hamma narsaning bir yaratuvchisi bor!” dedi. So‘ng hammaning oldida kalimayi shahodatni aytib, musulmon bo‘ldi.

Turk tilidan Abdulatif Abdullayev tarjimasi