Кекирдакдан ўтганига розимисиз?

Рукн: Ибрат Чоп этилган: 03.10.2016

Ўтган асрнинг ўттизинчи йилларида марғилонлик Мир­ҳожи­бойнинг икки ёш набираси Олтиариққа ёнилғи олгани боришибди. Қайтишда Оқбўйра қишлоғига келганда қоронғи тушиб қолибди. Қаерга боришларини билмай, қўрқиб ўтиришса, бир аёл уларни кўриб, аҳвол сўрабди. Қишлоқдаги бемор отасини кўргани келаётган аёл болаларни ота ҳовлисига олиб бориб, жойлаштирибди.

Эрталаб нонушта пайти ҳовли эгаси болалардан сўрабди:

– Ўғилларим, сизлар қаердансиз?

– Марғилоннинг Шовва  маҳал­­ласи­данмиз.

– Кимнинг ўғилларисиз, – дейди уй эгаси. “Отамизни айтсак, танимаса керак”, деб ўйлаб, “Мирҳожибойнинг набираларимиз”, дейишибди болалар. Бойнинг номини эшитиши билан уй эгаси ўрнидан туриб кетибди ва болалар билан бошқатдан кўришиб, биров бировга битта нонни ҳам ўйлаб берадиган вақт бўлишига қарамай, тезда қатлама пиширтириб, меҳмон қилибди. Кейин болалардан ота-оналари, амаки-тоғаларининг ҳол-аҳволини сўраб, уларга: “Кекирдакдан ўтганига рози бўлинг”, деган одам салом айтди, деб қўйинглар дебди.

Болалар Марғилонга қайтиб, мезбоннинг гапи ва саломини боболарига етказишади.

...Мирҳожибойнинг Зоҳидон, Оқбўйра, Чимён қишлоқларида ерлари бўлиб, бир йили Оқбўйра қишлоғига ҳосилни олиш учун боради. Ўшанда бойнинг ерида ота-онаси билан бир ёш бола ҳам хизмат қилар эди. Бойнинг набиралари той миниб юришганини кўриб, ҳаваси келган болакай той олиш учун бир ҳийла қилади. Хирмонда бир ўра кавлаб, устини суваб, молнинг кекирдагини киши билмас тарзда ўрнаштириб, бир қисмини устидан чиқариб қўяди. Ғаллани хирмонга тўкиш баробари унга ҳам тўкиб, тўлдириб боради.

Ҳосил йиғиштирилиб, ҳаммани рози қилиш чоғи бола ўрнидан туриб: «“Ҳожи дада, кекирдакдан ўтганига рози бўлинг”, дебди. Бой болага қараб туриб: “Сенинг кекирдагингдан ўтганига розиман”, дебди. Бола буни эшитиб ғалати бўлиб, уйига бориб кечаси билан ухлолмай, тўлғониб чиқибди, охири йиғлаб юборибди. Бундан хабар топган отаси: “Яхши қилмабсан, ахир шу кишининг қўлида ишласак, бизга ҳақ тўласа, яна шундай хиёнат қиласанми”, дебди. Ота боши қотиб, бу ҳақда оқсоқолларга маслаҳат солибди.

Улар яширин “омбор”даги донни аравага юклаб, Марғилонга бойнинг ҳузурига келибдилар. Воқеани билдириб, боланинг номидан узр айтишади. Бой болани чақириб, нима учун бундай қилганини сўрайди. “Набираларингизни кўриб, от мингим келиб, шундай қилган эдим”, дейди болакай. Бой: “Бўлмаса, буғдойни бозорга олиб бориб сотинг, етмаса, мана бу ердан олиб сотинг, қўшиб, болага той олиб беринг”, деб кузатиб қўяди.

Раҳматуллоҳ Файзуллаев,

Марғилон шаҳридаги “Робияхон ҳожи она” жоме масжиди имом-хатиби

* * *

O‘tgan asrning o‘ttizinchi yillarida marg‘ilonlik Mir­hoji­boyning ikki yosh nabirasi Oltiariqqa yonilg‘i olgani borishibdi. Qaytishda Oqbo‘yra qishlog‘iga kelganda qorong‘i tushib qolibdi. Qaerga borishlarini bilmay, qo‘rqib o‘tirishsa, bir ayol ularni ko‘rib, ahvol so‘rabdi. Qishloqdagi bemor otasini ko‘rgani kelayotgan ayol bolalarni ota hovlisiga olib borib, joylashtiribdi.

Ertalab nonushta payti hovli egasi bolalardan so‘rabdi:

– O‘g‘illarim, sizlar qaerdansiz?

– Marg‘ilonning Shovva  mahal­­lasi­danmiz.

– Kimning o‘g‘illarisiz, – deydi uy egasi. “Otamizni aytsak, tanimasa kerak”, deb o‘ylab, “Mirhojiboyning nabiralarimiz”, deyishibdi bolalar. Boyning nomini eshitishi bilan uy egasi o‘rnidan turib ketibdi va bolalar bilan boshqatdan ko‘rishib, birov birovga bitta nonni ham o‘ylab beradigan vaqt bo‘lishiga qaramay, tezda qatlama pishirtirib, mehmon qilibdi. Keyin bolalardan ota-onalari, amaki-tog‘alarining hol-ahvolini so‘rab, ularga: “Kekirdakdan o‘tganiga rozi bo‘ling”, degan odam salom aytdi, deb qo‘yinglar debdi.

Bolalar Marg‘ilonga qaytib, mezbonning gapi va salomini bobolariga yetkazishadi.

...Mirhojiboyning Zohidon, Oqbo‘yra, Chimyon qishloqlarida yerlari bo‘lib, bir yili Oqbo‘yra qishlog‘iga hosilni olish uchun boradi. O‘shanda boyning yerida ota-onasi bilan bir yosh bola ham xizmat qilar edi. Boyning nabiralari toy minib yurishganini ko‘rib, havasi kelgan bolakay toy olish uchun bir hiyla qiladi. Xirmonda bir o‘ra kavlab, ustini suvab, molning kekirdagini kishi bilmas tarzda o‘rnashtirib, bir qismini ustidan chiqarib qo‘yadi. G‘allani xirmonga to‘kish barobari unga ham to‘kib, to‘ldirib boradi.

Hosil yig‘ishtirilib, hammani rozi qilish chog‘i bola o‘rnidan turib: «“Hoji dada, kekirdakdan o‘tganiga rozi bo‘ling”, debdi. Boy bolaga qarab turib: “Sening kekirdagingdan o‘tganiga roziman”, debdi. Bola buni eshitib g‘alati bo‘lib, uyiga borib kechasi bilan uxlolmay, to‘lg‘onib chiqibdi, oxiri yig‘lab yuboribdi. Bundan xabar topgan otasi: “Yaxshi qilmabsan, axir shu kishining qo‘lida ishlasak, bizga haq to‘lasa, yana shunday xiyonat qilasanmi”, debdi. Ota boshi qotib, bu haqda oqsoqollarga maslahat solibdi.

Ular yashirin “ombor”dagi donni aravaga yuklab, Marg‘ilonga boyning huzuriga kelibdilar. Voqeani bildirib, bolaning nomidan uzr aytishadi. Boy bolani chaqirib, nima uchun bunday qilganini so‘raydi. “Nabiralaringizni ko‘rib, ot mingim kelib, shunday qilgan edim”, deydi bolakay. Boy: “Bo‘lmasa, bug‘doyni bozorga olib borib soting, yetmasa, mana bu yerdan olib soting, qo‘shib, bolaga toy olib bering”, deb kuzatib qo‘yadi.

Rahmatulloh Fayzullayev,

Marg‘ilon shahridagi “Robiyaxon hoji ona” jome masjidi imom-xatibi