Аллоҳни танишни ўргатган чўпон

Абдуллоҳ ибн Муборак бир куни йўлда кетаётиб, бир қанча қўйи бор бир чўпон болага кўзи тушди. Унга раҳми келди ва «бечора, ёшлиги чўпонликда ўтса, катта бўлганда Аллоҳ таолонинг тоат-ибодати ва маърифатига қандай эришади» деб ўйлади. Сўнг ўзига «борай-да, унга Аллоҳ таолони таниши учун бирон нима ўргатай» деб, боланинг ёнига борди ва деди:
— Болажоним, Аллоҳ таолони танийсанми?
— Қул қандай қилиб ўз соҳибини танимаслиги мумкин?
— Аллоҳ таолони нима ила танийсан?
— Бу қўйларим орқали танийман.
— Қўйларинг орқали Аллоҳни қандай танийсан?
— Агар чўпон бўлмаса, бу қўйлар ҳеч нарса қила олмайди. Буларга сув ва ўт берадиган, бўрилар ва бошқа хавфлардан қўриқлайдиган бир киши керак. Шундан тушундимки, бу коинот, инсонлар, жинлар, ҳайвонлар, жониворлар ва қушларнинг бир қўриқловчи зотга эҳтиёжи бор. Бу махлуқотларни қўриқлашга Аллоҳ таолодан бошқаси қодир эмас. Шундай қилиб, Аллоҳ таолони бу қўйларим орқали танидим.
— Аллоҳ таолони қандай тасаввур қиласан?
— Ҳеч нарсага ўхшамайди деб биламан.
— Ундай эканини қаердан биласан?
— Яна, шу қўйларим орқали.
— Қандай?
— Мен чўпонман. Уларнинг қўриқчисиман. Улар менинг тасарруфим остида. Уларга диққат ила қарайман. Улар на менга ўхшайди, на мен уларга. Оддий бир чўпон қўйларига ўхшамас экан, қандай қилиб Аллоҳ таоло қулларига ўхшасин?!
— Тўғри айтасан, ўғлим. Илмдан бирон нима ўрганганмисан?
— Бу саҳроларда қандай қилиб ҳам илм ўрганар эдим.
— Хўп, бошқа яна нимани ўргандинг?
— Уч илмни ўргандим. Қалб илми, тил илми ва бадан илми.
— Булар нима? Мен буларни билмайман.
— Қалб илми шуки, Аллоҳ таоло менга қалб берди ва ўзининг муҳаббати ва маърифатининг жойи қилдики, бу қалб билан Уни танийман. Аллоҳ таолонинг суюклиларига у ердан жой бераман. Аллоҳни севмаганларга у ердан жой бермайман ва ундайлардан узоқ бўламан. Тил илми шуки, Аллоҳ таоло менга тил берди ва уни зикр қилмоқ ва ўзининг исмини айтмоқ ери қилди. У билан ўзини зикр қилмоқни, ўзини эслатадиган сўзларни сўзламоқни ва ўзини эслатмайдиган сўзларни сўзламасликни, бундай нарсалардан узоқ бўлмоқни ишора этди. Бадан илми шуки, менга бадан берди ва уни ўзига хизмат қилиш ери қилди. Шундай экан, баданим билан унга хизмат қиламан, Аллоҳ таолога хизмат бўлмаган нарсаларни эса баданимдан узоқлаштираман.
— Эй болажоним, сен менга ўргатган нарсаларинг аввалги ва кейинги илмлардир. Эй фарзанд, менга насиҳат қил.
— Эй киши, олим бўлганлигингиз учун ҳол бундай, агар илмни Аллоҳ таоло розилиги учун ўрганган бўлсангиз, инсонлардан умид қилишни ва сўрашни тўхтатинг. Агар, илмни дунё учун ўрганган бўлсангиз, жаннатга кирмайсиз.

Манба: «Жомиул Кароматул авлиё», «Ислом олимлари энциклопедияси».
Туркчадан Ислом Абдулмажид таржимаси.

* * *

Abdulloh ibn Muborak bir kuni yo‘lda ketayotib, bir qancha qo‘yi bor bir cho‘pon bolaga ko‘zi tushdi. Unga rahmi keldi va «bechora, yoshligi cho‘ponlikda o‘tsa, katta bo‘lganda Alloh taoloning toat-ibodati va ma’rifatiga qanday erishadi» deb o‘yladi. So‘ng o‘ziga «boray-da, unga Alloh taoloni tanishi uchun biron nima o‘rgatay» deb, bolaning yoniga bordi va dedi:
— Bolajonim, Alloh taoloni taniysanmi?
— Qul qanday qilib o‘z sohibini tanimasligi mumkin?
— Alloh taoloni nima ila taniysan?
— Bu qo‘ylarim orqali taniyman.
— Qo‘ylaring orqali Allohni qanday taniysan?
— Agar cho‘pon bo‘lmasa, bu qo‘ylar hech narsa qila olmaydi. Bularga suv va o‘t beradigan, bo‘rilar va boshqa xavflardan qo‘riqlaydigan bir kishi kerak. Shundan tushundimki, bu koinot, insonlar, jinlar, hayvonlar, jonivorlar va qushlarning bir qo‘riqlovchi zotga ehtiyoji bor. Bu maxluqotlarni qo‘riqlashga Alloh taolodan boshqasi qodir emas. Shunday qilib, Alloh taoloni bu qo‘ylarim orqali tanidim.
— Alloh taoloni qanday tasavvur qilasan?
— Hech narsaga o‘xshamaydi deb bilaman.
— Unday ekanini qaerdan bilasan?
— Yana, shu qo‘ylarim orqali.
— Qanday?
— Men cho‘ponman. Ularning qo‘riqchisiman. Ular mening tasarrufim ostida. Ularga diqqat ila qarayman. Ular na menga o‘xshaydi, na men ularga. Oddiy bir cho‘pon qo‘ylariga o‘xshamas ekan, qanday qilib Alloh taolo qullariga o‘xshasin?!
— To‘g‘ri aytasan, o‘g‘lim. Ilmdan biron nima o‘rganganmisan?
— Bu sahrolarda qanday qilib ham ilm o‘rganar edim.
— Xo‘p, boshqa yana nimani o‘rganding?
— Uch ilmni o‘rgandim. Qalb ilmi, til ilmi va badan ilmi.
— Bular nima? Men bularni bilmayman.
— Qalb ilmi shuki, Alloh taolo menga qalb berdi va o‘zining muhabbati va ma’rifatining joyi qildiki, bu qalb bilan Uni taniyman. Alloh taoloning suyuklilariga u yerdan joy beraman. Allohni sevmaganlarga u yerdan joy bermayman va undaylardan uzoq bo‘laman. Til ilmi shuki, Alloh taolo menga til berdi va uni zikr qilmoq va o‘zining ismini aytmoq yeri qildi. U bilan o‘zini zikr qilmoqni, o‘zini eslatadigan so‘zlarni so‘zlamoqni va o‘zini eslatmaydigan so‘zlarni so‘zlamaslikni, bunday narsalardan uzoq bo‘lmoqni ishora etdi. Badan ilmi shuki, menga badan berdi va uni o‘ziga xizmat qilish yeri qildi. Shunday ekan, badanim bilan unga xizmat qilaman, Alloh taologa xizmat bo‘lmagan narsalarni esa badanimdan uzoqlashtiraman.
— Ey bolajonim, sen menga o‘rgatgan narsalaring avvalgi va keyingi ilmlardir. Ey farzand, menga nasihat qil.
— Ey kishi, olim bo‘lganligingiz uchun hol bunday, agar ilmni Alloh taolo roziligi uchun o‘rgangan bo‘lsangiz, insonlardan umid qilishni va so‘rashni to‘xtating. Agar, ilmni dunyo uchun o‘rgangan bo‘lsangiz, jannatga kirmaysiz.

Manba: «Jomiul Karomatul avliyo», «Islom olimlari ensiklopediyasi».
Turkchadan Islom Abdulmajid tarjimasi.

• Олдинги
• Кейинги