Яхши феълли хотинлар дўстларга муборак бўлсин

Қози Шурайк тобеинлардан Шобий ҳазратларига шундай насиҳат берди:

— Эй Шобий, агар уйлансанг, Бани Тамим қабиласидаги бир қизга уйлан. Улар қизларига яхши тарбия беришади.

Шобий:

— Қаердан биласан? — деб сўради.

Қози Шурайк тушунтирди:

— Ёш ва бекорчилик пайтларимда Банн Тамим қабиласи томонга борган эдим. Қайтиб келаётиб, қари бир аёл билан ёш қиз ўтиришганини кўрдим. Қиз ғоятда чиройли, латофатли кўринар эди. Қизни яқинроқдан кўрмоқ учун сув ичиш баҳонасида уларнинг олдига бориб, сув сўрадим. Аёл қизга сув олиб келишни буюрди. Сув ичгач, ул хотиндан:

— Бу қиз кимнинг қизи, исми нима, — деб сўрадим.

Кекса аёл:

— Бу қиз Худоёрнинг қизидир, исми Зайнаб, — деди.

— Турмушга чиққанми?

— Йўқ, турмуш қурмаган.

— Аллоҳнинг амри ила менга берасизми?

— Куёв бўладиган бўлсанг, сўраб-суриштириб, лойиқ бўлсанг берамиз, — деди.

У ердан уйимга келдим. Қизни кўргим келди. Унга уйланишни ихтиёр этдим. Қариндошимдан бирини олиб, қизнинг амакиси олдига бордик ва мақсадимизни айтдик. У ерда қизни суриштирдик. «У сенга муносиб», дедилар. Никоҳ бўлгандан кейин, Бани Тамим қабиласининг аёллари қандай эканлигини яхши билмайман, бошқа-бошқа муҳит, бошқа қабила одамларимиз, деб чин дилимдан пушаймон бўлдим. Лекин ҳеч кимга айтмай, охири бахайр бўлар, деб кутдим. Уйландим, келинни олиб келдик. Кечаси қиз (келин) менга:

— Афандим, бу оқшом куёв икки ракъат намоз ўқиши керак. Аллоҳ ризоси учун ўқиладиган бу намоздан кейин келиннинг хайрли ва бахтли бўлишини тилаши, Жаноби Ҳақдан эзгуликлар, баракот ниёз этмоғини тилаши суннатдир, — деди.

— Хўп, майли, — деб икки ракъат намоз ўқидим. Саломдан кейин қарасам, у ҳам намоз ўқимоқда. Намозларимизни ўқиб бўлгач, қиз менга бундай деди:

— Афандим, мен саҳройи бир муҳитнинг қизиман, Сиз эса бошқа муҳитда тарбия топгансиз. Тақдир бизни бирлаштирди. Сизга ўз муҳитингиздан бир қиз, менга эса ўз қабиламдан бир йигит топилар эди. Аммо тақдири илоҳий шундай экан, бир-биримизнинг феъли-атворимиз ва ахлоқимизни билмаганимиз ҳолда тақдир ҳукми билан оила қурдик. Сиздан илтимосим, яхши кўрадиганингиз ва мамнун бўладиганингиз нарсаларни менга айтиб қўйсангиз. Сизнинг истагингизга мос хизмат қиламан, ёқтирмайдиган ва хуш кўрмайдиган ҳолларни ҳам айтиб қўйинг, токи мен улардан сақланай. Шундан кейин Сиз менга лутф этиб, мулойим феълли бўлинг, мен ҳам Сизга хотинлик вазифаларимни ўрнига қўймоқ учун астойдил ҳаракат қилай. Агар мен ўз вазифамни бажармай, танбаллик ва итоатсизлик қилсам, мени отамнинг уйига қайтариб юборишингиз мумкин. Бунинг учун ҳеч хафа бўлмайман. «Бошга тушганни кўз кўрар», «Бошга тушса йиғламас», дейдилар. Мен Сиздан шуларни илтимос қиламан. Жаноби Ҳақдан бир-биримиз учун хайрли ва баракотли турмуш қуришимизни тилайман. Исломий бир оила ҳаёти ила яшамоғимиз учун дуо қиламан.

Мен:

— Хоним, сен менга шундай бир пурмаъно сўзлар айтдингки, агар айтганларингни адо этсанг, мени толеи баланд ва бахтиёр этасан. Агар сўзингда турмасанг, аҳвол бошқача бўлади. Мен ушбуларни истайман. Бундай нарсаларни севаман, ундайларни ёқтирмайман. Мен орзу қилганларимни адо эт, хуш кўрмаганларимни яшир, кўрсатма.

Қиз:

— Қариндошларимнинг келиб-кетишларини хоҳлайсизми?

Мен:

— Узоқ турмаслик шарти билан майли, лекин тез-тез келишини хоҳламайман.

Қиз:

— Қўшниларимдан кимлар кириб-чиқа олади? Хоҳламаганингиз билан кўришмайман.

Мен:

— Фалон қўшнилар чиқиши мумкин. Улар номусли ва диндор одамлардир. Фалон кимсаларни хоҳламайман, уларнинг ҳаёти яхши эмас, исломий эмас. Ундайларнинг уйимизга келишлари яхшилик келтирмайди. Бундай мезонлар билан қурилган оила қисқа вақт ичида бир жаннати хонадон бўлади..

Бирор йил ўтгач, бир кун уйимга келсам, бир кекса аёл меҳмон бўлиб ўтирган эди. У уй соҳибасига: «Қизим, бундай қил, ундай қилма», деб насиҳат қилар эди. Мен хотинимдан:

— Бу ким? — деб сўрадим.

Хотин:

— Қайнонангиз, — деди. Мен қайнонамнинг қўлини ўпиб, ҳурмат ва эҳтиром кўрсатдим.

Кекса аёл:

— Хотинингдан мамнунмисан? — деб сўради.

Мен:

— Жуда мамнунман, Аллоҳ сизлардан рози бўлсин, жуда ҳам яхши фарзанд етиштирибсиз. Бундан яхшиси бўлмайди, ниҳоятда мамнунман, — дедим.

Бунга жавобан қайнона:

— Мен уни жаннатдай оила гўшасида ўстирганман, ўғлим. Аёлнинг бадфеълидан Аллоҳ сақласин. Қариндошларимиз сизни кўргани келишмоқчи, қачон келишсин? — деб сўради.

Мен:

— Истаган кунлари келишсин. Уйимнинг тўри уларники, — дедим.

Қайнона ҳар йили бир марта келиб, насиҳатлар қилиб кетаркан. Қози Шурайк у хоним билан роса йигирма йил турмуш қурди. Бу вақт ичида хотинининг бирорта айбини кўрмади.

Юсуф Товаслийнинг “Ҳикматлар хазинаси” китобидан

* * *

Qozi Shurayk tobeinlardan Shobiy hazratlariga shunday nasihat berdi:

— Ey Shobiy, agar uylansang, Bani Tamim qabilasidagi bir qizga uylan. Ular qizlariga yaxshi tarbiya berishadi.

Shobiy:

— Qaerdan bilasan? — deb so‘radi.

Qozi Shurayk tushuntirdi:

— Yosh va bekorchilik paytlarimda Bann Tamim qabilasi tomonga borgan edim. Qaytib kelayotib, qari bir ayol bilan yosh qiz o‘tirishganini ko‘rdim. Qiz g‘oyatda chiroyli, latofatli ko‘rinar edi. Qizni yaqinroqdan ko‘rmoq uchun suv ichish bahonasida ularning oldiga borib, suv so‘radim. Ayol qizga suv olib kelishni buyurdi. Suv ichgach, ul xotindan:

— Bu qiz kimning qizi, ismi nima, — deb so‘radim.

Keksa ayol:

— Bu qiz Xudoyorning qizidir, ismi Zaynab, — dedi.

— Turmushga chiqqanmi?

— Yo‘q, turmush qurmagan.

— Allohning amri ila menga berasizmi?

— Kuyov bo‘ladigan bo‘lsang, so‘rab-surishtirib, loyiq bo‘lsang beramiz, — dedi.

U yerdan uyimga keldim. Qizni ko‘rgim keldi. Unga uylanishni ixtiyor etdim. Qarindoshimdan birini olib, qizning amakisi oldiga bordik va maqsadimizni aytdik. U yerda qizni surishtirdik. «U senga munosib», dedilar. Nikoh bo‘lgandan keyin, Bani Tamim qabilasining ayollari qanday ekanligini yaxshi bilmayman, boshqa-boshqa muhit, boshqa qabila odamlarimiz, deb chin dilimdan pushaymon bo‘ldim. Lekin hech kimga aytmay, oxiri baxayr bo‘lar, deb kutdim. Uylandim, kelinni olib keldik. Kechasi qiz (kelin) menga:

— Afandim, bu oqshom kuyov ikki rak’at namoz o‘qishi kerak. Alloh rizosi uchun o‘qiladigan bu namozdan keyin kelinning xayrli va baxtli bo‘lishini tilashi, Janobi Haqdan ezguliklar, barakot niyoz etmog‘ini tilashi sunnatdir, — dedi.

— Xo‘p, mayli, — deb ikki rak’at namoz o‘qidim. Salomdan keyin qarasam, u ham namoz o‘qimoqda. Namozlarimizni o‘qib bo‘lgach, qiz menga bunday dedi:

— Afandim, men sahroyi bir muhitning qiziman, Siz esa boshqa muhitda tarbiya topgansiz. Taqdir bizni birlashtirdi. Sizga o‘z muhitingizdan bir qiz, menga esa o‘z qabilamdan bir yigit topilar edi. Ammo taqdiri ilohiy shunday ekan, bir-birimizning fe’li-atvorimiz va axloqimizni bilmaganimiz holda taqdir hukmi bilan oila qurdik. Sizdan iltimosim, yaxshi ko‘radiganingiz va mamnun bo‘ladiganingiz narsalarni menga aytib qo‘ysangiz. Sizning istagingizga mos xizmat qilaman, yoqtirmaydigan va xush ko‘rmaydigan hollarni ham aytib qo‘ying, toki men ulardan saqlanay. Shundan keyin Siz menga lutf etib, muloyim fe’lli bo‘ling, men ham Sizga xotinlik vazifalarimni o‘rniga qo‘ymoq uchun astoydil harakat qilay. Agar men o‘z vazifamni bajarmay, tanballik va itoatsizlik qilsam, meni otamning uyiga qaytarib yuborishingiz mumkin. Buning uchun hech xafa bo‘lmayman. «Boshga tushganni ko‘z ko‘rar», «Boshga tushsa yig‘lamas», deydilar. Men Sizdan shularni iltimos qilaman. Janobi Haqdan bir-birimiz uchun xayrli va barakotli turmush qurishimizni tilayman. Islomiy bir oila hayoti ila yashamog‘imiz uchun duo qilaman.

Men:

— Xonim, sen menga shunday bir purma’no so‘zlar aytdingki, agar aytganlaringni ado etsang, meni tolei baland va baxtiyor etasan. Agar so‘zingda turmasang, ahvol boshqacha bo‘ladi. Men ushbularni istayman. Bunday narsalarni sevaman, undaylarni yoqtirmayman. Men orzu qilganlarimni ado et, xush ko‘rmaganlarimni yashir, ko‘rsatma.

Qiz:

— Qarindoshlarimning kelib-ketishlarini xohlaysizmi?

Men:

— Uzoq turmaslik sharti bilan mayli, lekin tez-tez kelishini xohlamayman.

Qiz:

— Qo‘shnilarimdan kimlar kirib-chiqa oladi? Xohlamaganingiz bilan ko‘rishmayman.

Men:

— Falon qo‘shnilar chiqishi mumkin. Ular nomusli va dindor odamlardir. Falon kimsalarni xohlamayman, ularning hayoti yaxshi emas, islomiy emas. Undaylarning uyimizga kelishlari yaxshilik keltirmaydi. Bunday mezonlar bilan qurilgan oila qisqa vaqt ichida bir jannati xonadon bo‘ladi..

Biror yil o‘tgach, bir kun uyimga kelsam, bir keksa ayol mehmon bo‘lib o‘tirgan edi. U uy sohibasiga: «Qizim, bunday qil, unday qilma», deb nasihat qilar edi. Men xotinimdan:

— Bu kim? — deb so‘radim.

Xotin:

— Qaynonangiz, — dedi. Men qaynonamning qo‘lini o‘pib, hurmat va ehtirom ko‘rsatdim.

Keksa ayol:

— Xotiningdan mamnunmisan? — deb so‘radi.

Men:

— Juda mamnunman, Alloh sizlardan rozi bo‘lsin, juda ham yaxshi farzand yetishtiribsiz. Bundan yaxshisi bo‘lmaydi, nihoyatda mamnunman, — dedim.

Bunga javoban qaynona:

— Men uni jannatday oila go‘shasida o‘stirganman, o‘g‘lim. Ayolning badfe’lidan Alloh saqlasin. Qarindoshlarimiz sizni ko‘rgani kelishmoqchi, qachon kelishsin? — deb so‘radi.

Men:

— Istagan kunlari kelishsin. Uyimning to‘ri ularniki, — dedim.

Qaynona har yili bir marta kelib, nasihatlar qilib ketarkan. Qozi Shurayk u xonim bilan rosa yigirma yil turmush qurdi. Bu vaqt ichida xotinining birorta aybini ko‘rmadi.

Yusuf Tovasliyning “Hikmatlar xazinasi” kitobidan

• Олдинги
• Кейинги