“Илм кўп ривоят билиш эмас, балки қўрқувдир”

Каъбул Ахбор (р.а.) айтадилар: «Охир замонда шундай олимлар бўладики, улар одамларга дунёни тарк қилдирадилар, лекин ўзлари тарк қилмайдилар, одамларни қўрқитадилар, лекин ўзлари қўрқмайдилар, амирлар атрофида бўлишдан қайтарадилар, бироқ ўзлари бораверадилар, дунёни охиратдан устун қўядилар ва тиллари орқали (ризқ топиб) ейдилар, фақирларни қўйиб, бойларга яқин бўладилар, хотинлар эркакларни рашк қилгани каби, улар ҳам илмларини қизғанадилар, ўша олимлардан бири  мухлисларидан бирортасининг бошқаси билан ҳамсуҳбат бўлганини билса, унга ғазабланади. Ана шулар Раҳмоннинг душмани бўлган золим кишилардир».

Сиррий Сақатий (р.а.) шундай дейдилар: «Зоҳир илмини ўрганишга иштиёқ билан бир киши (бирданига) ибодат қилиш учун (одамлардан) ажралиб олди. Ундан бунинг сабабини сўрадим. Айтдики: «Тушимда бир зотни кўрдим. У: «Аллоҳ сени зоеъ қилгур, қачонгача илмни зоеъ қиласан?» деди. Мен унга: «Мен илмни ёд оляпман», дедим. У эса: «Илмни муҳофаза қилиш унга амал қилиш демакдир», деди. Шундан кейин илм ўрганишни тарк қилиб, амалга юзландим».

Ибн Масъуд (р.а.) айтадилар: «Илм кўп ривоят билиш эмас, балки  қўрқувдир».

Ҳасан Басрий (р.а.) айтадилар: «Хоҳлаганингизча илм ўрганинг. Аллоҳга қасамки, амал қилмагунингизча, Аллоҳ сизга савоб бермайди. Чунки эси пастларнинг ҳиммати ривоятдир, олимларнинг ҳиммати риоят – амал қилишдир».

Молик (р.а.) айтадилар: «Илм талаб қилиш жуда яхши. Ният тўғри бўлса, уни ёйиш ҳам жуда яхши. Лекин сен эртадан кечгача ўзингга лозим бўлган ишларга қара ва ҳеч нарсани вазифангдан устун қўйма».

Ибн Масъуд (р.а.) айтадилар: «Қуръон амал қилиниши учун нозил этилган. Сизлар эса уни ўрганишни амал қилиб олдингизлар. Яқинда шундай қавмлар келадики, улар Қуръонни сув қилиб ичиб юборадилар. (Лекин) улар яхшиларингиз эмас. Илмга амал қилмайдиган олим давони сифатлаган бемор ёки таомларнинг лаззатини сифатлаган оч одам кабидир».

Имом Ғаззолийнинг “Иҳёу улумид-дин” китобидан

* * *

Ka’bul Axbor (r.a.) aytadilar: «Oxir zamonda shunday olimlar bo‘ladiki, ular odamlarga dunyoni tark qildiradilar, lekin o‘zlari tark qilmaydilar, odamlarni qo‘rqitadilar, lekin o‘zlari qo‘rqmaydilar, amirlar atrofida bo‘lishdan qaytaradilar, biroq o‘zlari boraveradilar, dunyoni oxiratdan ustun qo‘yadilar va tillari orqali (rizq topib) yeydilar, faqirlarni qo‘yib, boylarga yaqin bo‘ladilar, xotinlar erkaklarni rashk qilgani kabi, ular ham ilmlarini qizg‘anadilar, o‘sha olimlardan biri  muxlislaridan birortasining boshqasi bilan hamsuhbat bo‘lganini bilsa, unga g‘azablanadi. Ana shular Rahmonning dushmani bo‘lgan zolim kishilardir».

Sirriy Saqatiy (r.a.) shunday deydilar: «Zohir ilmini o‘rganishga ishtiyoq bilan bir kishi (birdaniga) ibodat qilish uchun (odamlardan) ajralib oldi. Undan buning sababini so‘radim. Aytdiki: «Tushimda bir zotni ko‘rdim. U: «Alloh seni zoe’ qilgur, qachongacha ilmni zoe’ qilasan?» dedi. Men unga: «Men ilmni yod olyapman», dedim. U esa: «Ilmni muhofaza qilish unga amal qilish demakdir», dedi. Shundan keyin ilm o‘rganishni tark qilib, amalga yuzlandim».

Ibn Mas’ud (r.a.) aytadilar: «Ilm ko‘p rivoyat bilish emas, balki  qo‘rquvdir».

Hasan Basriy (r.a.) aytadilar: «Xohlaganingizcha ilm o‘rganing. Allohga qasamki, amal qilmaguningizcha, Alloh sizga savob bermaydi. Chunki esi pastlarning himmati rivoyatdir, olimlarning himmati rioyat – amal qilishdir».

Molik (r.a.) aytadilar: «Ilm talab qilish juda yaxshi. Niyat to‘g‘ri bo‘lsa, uni yoyish ham juda yaxshi. Lekin sen ertadan kechgacha o‘zingga lozim bo‘lgan ishlarga qara va hech narsani vazifangdan ustun qo‘yma».

Ibn Mas’ud (r.a.) aytadilar: «Qur’on amal qilinishi uchun nozil etilgan. Sizlar esa uni o‘rganishni amal qilib oldingizlar. Yaqinda shunday qavmlar keladiki, ular Qur’onni suv qilib ichib yuboradilar. (Lekin) ular yaxshilaringiz emas. Ilmga amal qilmaydigan olim davoni sifatlagan bemor yoki taomlarning lazzatini sifatlagan och odam kabidir».

Imom G‘azzoliyning “Ihyou ulumid-din” kitobidan

• Олдинги
• Кейинги